Mất cân bằng giới tính, nhiều đàn ông Việt Nam nguy cơ ế vợ

Trong dự án Luật Dân số đang được lấy ý kiến nhân dân, Bộ Y tế cho biết nhiều năm qua, Việt Nam đang phải đối mặt với vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi.

Lựa chọn giới tính thai nhi làm mất cân bằng giới tính khi sinh đã trở thành vấn đề "nóng", bởi hậu quả và những hệ lụy khôn lường.

Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng

Theo Bộ Y tế, trong thời đại công nghệ hiện nay, nhiều cách để thực hiện lựa chọn giới tính thai nhi. Phương pháp chủ yếu là lạm dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật để thực hiện lựa chọn giới tính như:

Áp dụng ngay từ trước lúc có thai: Chế độ ăn uống, chọn ngày phóng noãn…
Trong lúc thụ thai: Chọn thời điểm phóng noãn, chọn phương pháp thụ tinh, lọc rửa tinh trùng để chọn tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y…
Khi đã có thai; Sử dụng siêu âm, bắt mạch, chọc hút dịch ối…) để chẩn đoán giới tính.

Mất cân bằng giới tính khi sinh là kết quả tất yếu của việc lựa chọn giới tính thai nhi. Theo số liệu thống kê, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh của Việt Nam xuất hiện từ khoảng năm 2006 đến nay.

Cụ thể, trong giai đoạn từ năm 1999 đến 2005, xu hướng biến động tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam không rõ ràng và dao động trong giới hạn của sự cân bằng tự nhiên (103 đến 107 bé trai/100 bé gái).

Tuy nhiên, từ năm 2006 đến nay, tỷ số giới tính khi sinh của Việt Nam bắt đầu có xu hướng tăng đáng kể và hiện chưa có dấu hiệu dừng lại.

Từ năm 2012 đến nay, nước ta luôn duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái. Tỷ số giới tính khi sinh năm 2020 giảm so với các năm trước đó nhưng vẫn ở mức cao (năm 2021: 112 bé trai/100 bé gái; năm 2022: 113,7 bé trai/100 bé gái; năm 2023: 113,6 bé trai/100 bé gái).

Nguyên nhân

Theo cơ quan này, mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam từ một số nguyên nhân khách quan và chủ quan tác động trực tiếp, gián tiếp.

Tư tưởng "nối dõi tông đường" làm cho tâm lý ưa thích con trai trở lên mãnh liệt. Người chồng thường là chủ hộ trong gia đình, có quyền quyết định những việc lớn. Điều đó đã ăn sâu vào tiềm thức đa số các cá nhân, cặp vợ chồng, gia đình và dòng họ. Không ít gia đình lạm dụng những tiến bộ khoa học công nghệ để thực hiện lựa chọn giới tính trước sinh.

Nếu xu hướng gia tăng tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam không được khống chế, đây sẽ trở thành vấn đề nghiêm trọng trong tương lai. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Những nguyên nhân tác động gián tiếp nhưng mức tác động khá mạnh như áp lực giảm sinh, mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh 1-2 con nhưng phải có con trai nên đã sử dụng các dịch vụ lựa chọn giới tính thai nhi.

Ngoài ra, nhu cầu kinh tế, điều kiện lao động thủ công làm nhiều công việc nặng nhọc trong các ngành nông - lâm - ngư nghiệp, khai thác khoáng sản, đi biển đánh bắt xa bờ... đòi hỏi sức lao động cơ bắp của con trai. Không chỉ vậy, gần 70% dân số nước ta còn sống ở nông thôn, hầu hết không có lương hưu khi về già và trách nhiệm phụng dưỡng chủ yếu thuộc về nam giới.

Bên cạnh các lý do trên, chúng còn có nguyên nhân về pháp luật chưa đồng bộ. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm về lựa chọn giới tính thai nhi chưa được đẩy mạnh. Việc hỗ trợ nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái còn chưa tương xứng...

Theo Bộ Y tế, nếu xu hướng gia tăng tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam không được khống chế, đây sẽ trở thành vấn đề nghiêm trọng trong tương lai, ảnh hưởng đáng kể đến cơ cấu dân số hợp lý về giới tính và nhân khẩu học.

Đáng chú ý, tỷ số giới tính khi sinh tiếp tục cao trong các năm tiếp theo thì đến năm 2050, nước ta sẽ có khoảng 2,3 - 4,3 triệu nam thanh niên ít có cơ hội lấy được vợ trong nước.

Trong báo cáo “Lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới tại Việt Nam: Dự báo cơ cấu dân số và khuyến nghị cải cách chính sách” của Ngân hàng Thế giới công bố tháng 4/2022, Việt Nam đứng trước nguy cơ "dư thừa" nam giới trong 3 thập kỷ tới.

Đây là hệ quả của việc tỷ số giới tính khi sinh tăng mạnh tại Việt Nam từ những năm 2000. Tình trạng này có thể dẫn đến tình trạng bạo lực giới, nạn buôn người, mại dâm, bất ổn chính trị và thiệt hại kinh tế.

Một trong những hậu quả xã hội gây ra bởi mất cân bằng giới tính khi sinh được bàn thảo nhiều nhất là tác động của việc dư thừa nam thanh niên đối với hệ thống hôn nhân tại địa phương. Hiện tượng này gọi là “sức ép hôn nhân” (số lượng chú rể tương lai nhiều hơn cô dâu). Nhiều nam giới sẽ buộc phải trì hoãn hoặc thậm chí từ bỏ việc kết hôn do không kiếm được vợ.

Việt Nam đang phải đối mặt với vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi. Ảnh minh họa: Liêu Lãm.

Cần tăng chế tài xử lý vi phạm với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi

Bộ Y tế đề xuất ngoài chính sách tuyên truyền, vận động, xóa bỏ định kiến giới, sẽ rà soát, bổ sung các hành vi nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi và phân biệt đối xử giới dưới mọi hình thức.

Cơ quan này nhấn mạnh cần sửa đổi, tăng các chế tài xử lý vi phạm hành chính đối với một số hành vi vi phạm. Quy định trách nhiệm cơ quan, tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức.

Thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, chú trọng việc lạm dụng các công nghệ, kỹ thuật để lựa chọn giới tính khi sinh.

Bên cạnh đó, chúng ta cần đưa các nội dung về xóa bỏ phân biệt, định kiến giới, trọng nam hơn nữ, kỳ thị con gái hoặc con trai và các nội dung liên quan lồng ghép vào chương trình giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân, quy ước của thôn, ấp, tổ dân phố trên cơ sở tự nguyện thỏa thuận.

Những chính sách này sẽ tạo cơ sở pháp lý ngăn ngừa có hiệu quả việc lạm dụng khoa học, công nghệ để lựa chọn giới tính thai nhi. Đồng thời, nước ta sẽ giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới cân bằng giới tính khi sinh theo quy luật sinh sản tự nhiên.

Phương Anh