Màn hình cảm ứng đã lỗi thời: Ngay cả Apple cũng đang đưa nút bấm vật lý trở lại

Một chiếc BMW Mini mới hơn có các nút điều khiển vật lý trên bảng điều khiển (Ảnh: BMW Group)

Trên ô tô, phong cách thiết kế tối giản với màn hình cảm ứng của Tesla đang dần được thay thế bằng các nút bấm và núm xoay vật lý trên các mẫu xe mới từ Kia, BMW Mini cho đến Volkswagen và nhiều hãng khác. Xu hướng này khiến các chuyên gia đánh giá hài lòng và làm cho thiết kế nội thất dựa vào màn hình của Tesla trông lỗi thời.

Tương tự, các thiết bị như máy đọc sách và bếp từ cũng bắt đầu quay lại sử dụng nút bấm.

Một ví dụ tiêu biểu cho xu hướng này là Apple, công ty đã khởi xướng trào lưu màn hình cảm ứng. Tháng này, Apple đã thêm nút thứ ba gọi là “nút hành động” vào iPhone 16, sau khi đã giới thiệu tính năng này trên Apple Watch Ultra và các mẫu iPhone Pro cao cấp trong vài năm qua. Họ cũng thêm một nút điều khiển camera vào cạnh iPhone.

Tương tự Apple, các công ty không chỉ đưa nút bấm trở lại mà còn tái tạo ra chúng. Nút điều khiển camera có thêm chức năng cảm ứng, và Apple đã phát triển cảm biến lực cho AirPods, giúp chúng phản hồi khi người dùng bóp vào thân tai nghe.

Các kỹ sư và nhà thiết kế, thường được thúc đẩy bởi ý kiến người dùng, đang khai thác xúc giác và nhận thức không gian của chúng ta, gọi là cảm nhận vị trí. Mục tiêu của họ là làm cho thiết bị dễ dùng hơn, thú vị hơn và trong một số trường hợp là an toàn hơn. Ví dụ, chúng ta muốn có thể gõ phím hoặc điều khiển hành trình mà không cần phải rời mắt khỏi đường.

Các nút cảm ứng nằm phẳng trên bề mặt cứng thường không tạo cảm giác khi ấn (Ảnh: WSJ)

Tại sao nút bấm bị bị thay thế bằng cảm ứng?

Để hiểu tại sao nút bấm đang quay lại trong một thế giới mà các loại điều khiển đều có thể có, chúng ta cần nhìn lại tình trạng hiện tại của giao diện giữa con người và máy móc.

Màn hình cảm ứng có những ưu điểm nhất định, đó là lý do vì sao nó được ưa chuộng lúc ban đầu. Chúng ta có thể thực hiện nhiều thao tác hơn khi chạm vào iPhone so với khi dùng BlackBerry cũ, mặc dù nhiều người vẫn nhớ đến bàn phím mang lại cảm giác bấm của BlackBerry.

Tuy nhiên, khi sản xuất màn hình cảm ứng gia tăng và giá thành giảm, nó đã trở thành một "cái nạng" cho các nhà thiết kế thiết bị và các công ty.

Sam Calisch, Giám đốc điều hành của Copper, một công ty khởi nghiệp sản xuất bếp từ, cho biết: “Giờ đây, màn hình cảm ứng là lựa chọn rẻ nhất, nên chúng đang được sử dụng ở mọi nơi, kể cả những chỗ không phù hợp”. Điều này đã dẫn đến những quyết định thiết kế không hợp lý, chẳng hạn như bếp từ có điều khiển cảm ứng không hoạt động khi nồi đang sôi tràn ra.

Ngay cả khi thiết bị có nút bấm, chúng thường là loại phẳng như màn hình cảm ứng và cũng có những nhược điểm tương tự. Các nút cảm ứng (capacitive buttons) thường nằm phẳng trên bề mặt cứng và không thực sự bị nhấn xuống khi bạn ấn vào, vì vậy chúng chỉ có thể báo hiệu rằng chúng đã được kích hoạt thông qua âm thanh hoặc ánh sáng. Những nút này cũng chiếm ưu thế vì chúng rẻ và dễ tích hợp vào các bảng mạch in đã có sẵn trong thiết bị, trong khi việc thêm các công tắc vật lý đòi hỏi thêm dây dẫn và phức tạp hơn, theo Calisch.

Những ai đã từng phải ấn liên tục vào một nút cảm ứng trên máy giặt, máy sấy hoặc máy rửa chén mới biết được sự khó chịu đến mức nào với những biện pháp cắt giảm chi phí này – được ngụy trang dưới cái mác giao diện hiện đại.

Bếp từ của hãng Copper có các nút bấm bằng gỗ óc chó, để người nấu bếp có thể biết được mức nhiệt mà không cần nhìn, giống như các nút bấm vật lý trên bếp gas (Ảnh: WSJ)

Những rủi ro của giao diện "cảm ứng"

Vấn đề chính với các giao diện cảm ứng là chúng thực sự không phải là cảm ứng, vì chúng yêu cầu người dùng phải nhìn vào màn hình khi sử dụng. Ví dụ, màn hình của smartphone cần bạn phải tập trung hoàn toàn khi ấn vào bề mặt mượt mà của nó.

Vì lý do này, thuật ngữ "màn hình cảm ứng" là không chính xác, theo Rachel Plotnick, phó giáo sư tại Đại học Indiana Bloomington và là tác giả của cuốn sách “Power Button: A History of Pleasure, Panic, and the Politics of Pushing” (Nút bấm: Lịch sử của Niềm vui, Sự hoảng loạn và Chính trị của Việc ấn nút). Bà cho rằng các giao diện này nên được gọi là "giao diện dựa vào thị giác".

Những rủi ro khi đặt nhiều chức năng điều khiển của xe trong các menu cảm ứng đã trở nên rõ ràng. Một tổ chức an toàn ô tô châu Âu đã yêu cầu xe phải có các nút bấm và công tắc vật lý để đạt được xếp hạng an toàn cao nhất. Đáp lại chỉ trích từ khách hàng, Volkswagen đã hứa sẽ đưa trở lại các điều khiển vật lý cho những tính năng thường dùng, như điều hòa không khí.

Các mẫu xe điện mới của BMW Mini đầy đủ các nút điều khiển vật lý. Để đảm bảo rằng người lái không bao giờ phải rời mắt khỏi đường, các nhà thiết kế công nghiệp tại Mini đã tích hợp vào xe một màn hình hiển thị heads-up tùy chỉnh cho người dùng, mà người lái có thể điều khiển bằng các nút bấm và bánh xe cuộn trên vô lăng, theo ông Patrick McKenna, giám đốc sản phẩm và marketing tại Mini USA.

Những chức năng điều khiển này cũng có thể được truy cập qua màn hình cảm ứng tròn của xe, và thông qua trợ lý giọng nói. Mục đích chính của các giao diện trong xe là sự an toàn và giảm thiểu sự phân tâm cho người lái, ông cho biết thêm.

Touch Bar của Apple trên máy tính xách tay MacBook Pro năm 2016 ở trên đã loại bỏ các phím vật lý. Giờ Apple đã khôi phục chúng (Ảnh: Bloomberg)

Sự trở lại của những chiếc nút bấm vật lý

Việc quay trở lại với các giao diện vật lý cũng có thể xem là một sự thay đổi về cảm nhận. Khi màn hình cảm ứng trở nên phổ biến, những gì từng được coi là sang trọng giờ đây đang trở nên lỗi thời. Các nút điều khiển vật lý, khi được thực hiện tốt, giờ đây mang lại cảm giác về sự chu đáo với khách hàng và độc quyền giống như những gì từng gắn liền với iPhone ban đầu.

Lấy ví dụ về các núm điều chỉnh trên bếp từ của Copper. Các núm này được làm từ gỗ óc chó, cho phép người nấu cảm nhận được mức nhiệt đã chọn mà không cần phải nhìn—giống như các núm điều chỉnh trên bếp ga. Calisch, người sáng lập Copper, cho biết thiết kế này là có chủ đích.

Điều khiển vật lý có hiệu quả một phần nhờ vào giác quan thứ 6 của chúng ta, được gọi là cảm nhận vị trí (proprioception). Khác với cảm giác chạm, cảm nhận vị trí mô tả nhận thức bẩm sinh của chúng ta về vị trí của các bộ phận cơ thể. Đây là lý do chúng ta có thể biết được vị trí của tất cả các chi trong không gian 3 chiều, như vị trí chính xác của đầu ngón tay.

Việc tạo ra các giao diện vật lý tốt không chỉ kích thích giác quan chạm; sự trở lại của các nút bấm cũng tác động đến niềm vui của người dùng. Hãy nghĩ đến cảm giác chắc chắn khi xoay núm âm lượng trên một chiếc loa cổ điển, hoặc cách mà một chiếc bàn phím cơ tiêu chuẩn khiến việc gõ phím trở nên nhẹ nhàng hơn.

Các thiết bị đọc sách điện tử hiện đã bắt đầu bổ sung lại các nút lật trang. Trong khi Amazon đã bỏ các nút này trên Kindle, các đối thủ như Kobo, Nook và Boox hiện đều cung cấp các mẫu có nút lật trang.

Tương tự, Apple – công ty đã khởi đầu kỷ nguyên màn hình cảm ứng với iPhone vào năm 2007 – đang bổ sung nhiều nút bấm vào những thiết bị trước đây không có nút nào. Họ đã khôi phục các phím chức năng vật lý trên bàn phím của MacBook Pro vào năm 2021, sau khi thay thế chúng vào năm 2016 bằng dải cảm ứng được gọi là Touch Bar. Apple tự hào rằng việc khôi phục các phím vật lý mang lại “cảm giác quen thuộc mà người dùng chuyên nghiệp yêu thích”.

Theo Wall Street Journal

Thu Quyên