'Mầm xanh' HTX trong nông thôn mới ở Thanh Hóa

Thanh Hóa – vùng đất giàu truyền thống văn hóa và sản xuất nông nghiệp – hiện là một trong những địa phương nổi bật trong xây dựng nông thôn mới trên cả nước, trong đó có những điểm sáng như Triệu Sơn, Thọ Xuân… đang vươn tới chuẩn nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu.

Từ những “mầm xanh” HTX

Góp phần quan trọng vào thành quả này là sự đổi mới mạnh mẽ từ các HTX nông nghiệp, làng nghề truyền thống – những tế bào kinh tế nông thôn đang được “tiếp sức” bằng chính sách, khoa học công nghệ và sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa.

Hoạt động trên địa bàn miền núi còn nhiều khó khăn, HTX dệt thổ cẩm và du lịch cộng đồng bản Đuôn (xã Phú Nghiêm, nay thuộc xã Hồi Xuân mới) là điển hình trong việc bảo tồn nghề truyền thống, tạo việc làm và thu nhập cho phụ nữ dân tộc Thái.

Các HTX góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, nâng cao thu nhập cho người dân.

Từ năm 2022, HTX đã liên kết với các tổ chức du lịch để đưa khách đến trải nghiệm quy trình dệt thủ công, thưởng thức ẩm thực dân tộc và ở homestay. Thu nhập bình quân của thành viên tăng lên 3-5 triệu đồng/tháng trong mùa cao điểm du lịch.

Chị Hà Thị Phượng, thành viên HTX bản Đuôn, cho biết: “Trước đây, dệt chỉ là việc làm lúc nông nhàn. Nay, nhờ HTX kết nối tiêu thụ và du khách đến bản ngày một đông, chị em có việc quanh năm. Nghề cổ không chỉ sống lại mà còn thành sinh kế chính”.

Giống như bản Hoa Tiến (Nghệ An) nổi tiếng với thổ cẩm truyền thống, nhiều bản làng ở miền Tây Thanh Hóa như bản Poọng (Quan Sơn), bản Sài Khao (Mường Lát) hay bản Khó (Bá Thước)… đang từng bước khôi phục nghề dệt truyền thống, gắn với phát triển du lịch sinh thái.

Điển hình, HTX Dệt thổ cẩm và phát triển du lịch cộng đồng bản Lặn (xã Thành Lâm, nay là xã Pù Luông mới) được thành lập năm 2021 từ chính nhu cầu của bà con người Thái mong muốn giữ gìn văn hóa dân tộc.

Thời gian qua, để nâng cao năng lực sản xuất cho thành viên và nông dân liên kết, HTX đã phối hợp với các tổ chức phi chính phủ, Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa để tập huấn kỹ thuật, thiết kế mẫu mã, mở các gian hàng giới thiệu sản phẩm tại khu du lịch Pù Luông.

Từ khung cửi, sợi chỉ và cây cỏ nhuộm màu của rừng già, những phụ nữ người Thái tạo nên các sản phẩm thủ công mang giá trị văn hóa cao, đồng thời được tiêu thụ ở nhiều tỉnh, thành và cả xuất khẩu nhỏ lẻ qua các hội chợ quốc tế. Mỗi tháng, các thành viên thu nhập ổn định từ 3–4 triệu đồng – mức đáng kể ở vùng sâu vùng xa.

Hình thành cầu nối sản xuất và tiêu thụ

Không chỉ trong lĩnh vực dệt thổ cẩm, các HTX nông nghiệp tại Thanh Hóa đang đóng vai trò hạt nhân trong liên kết sản xuất gắn với chuỗi giá trị, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới.

Nhiều HTX trên địa bàn tỉnh đã chủ động ứng dụng công nghệ cao, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, thực hành nông nghiệp tuần hoàn… góp phần nâng cao thu nhập, chất lượng sống cho người dân nông thôn.

Điển hình như HTX Dịch vụ nông nghiệp Đông Tiến (phường Đông Tiến) đã đầu tư nhà lưới công nghệ cao, hệ thống tưới nhỏ giọt và trồng dưa lưới xuất khẩu. HTX còn liên kết tiêu thụ sản phẩm cho 30 hộ thành viên, thu nhập bình quân đạt 7–10 triệu đồng/người/tháng.

Anh Lê Văn Chiến, đại diện HTX, chia sẻ: “Nếu không liên kết qua HTX, bà con không thể tiếp cận thị trường lớn hay các gói hỗ trợ kỹ thuật, vốn vay. HTX là 'cầu nối' giữa nông dân và thị trường”

Trong hành trình phát triển của các HTX, vai trò của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX cấp tỉnh là rất rõ nét. Tại Thanh Hóa, hệ thống Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp triển khai nhiều chương trình hỗ trợ vốn, đào tạo nghề, chuyển giao khoa học kỹ thuật và xúc tiến thương mại.

Diện mạo nông thôn mới ở nhiều bản vùng cao tỉnh Thanh Hóa ngày càng khởi sắc.

Những năm qua, Thanh Hóa có hàng chục HTX được hỗ trợ vay vốn đầu tư máy móc, nhà xưởng, giống cây trồng từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX. Các lớp đào tạo về quản trị HTX, kỹ năng marketing số, truy xuất nguồn gốc, bảo hộ sở hữu trí tuệ được tổ chức đều đặn, giúp HTX nâng cao năng lực quản trị và thích nghi với thị trường.

Một số HTX như HTX Miến gạo Thăng Long (Thọ Xuân), HTX Cam hữu cơ Cẩm Thủy, HTX Gạo nếp cái Hoa vàng Đông Sơn… đã được cấp mã vùng trồng, mã truy xuất, tham gia các sàn thương mại điện tử và kết nối với hệ thống phân phối tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM.

Các HTX không chỉ giúp người dân sản xuất hiệu quả, mà còn là lực lượng tiên phong thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Góp phần định hình nông thôn mới nâng cao

Tính đến tháng 6/2025, toàn tỉnh Thanh Hóa đã xây dựng được 556 thôn, bản nông thôn mới kiểu mẫu. Các thôn, bản nông thôn mới kiểu mẫu đều có diện mạo nông thôn khang trang, hiện đại.

Cùng với đó, kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường nông thôn và đời sống người dân được nâng cao hơn thời điểm bắt đầu thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Để tiếp tục phát huy vai trò của HTX trong xây dựng nông thôn mới, tỉnh Thanh Hóa đang phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam, Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa xây dựng đề án phát triển HTX gắn với phát triển bền vững vùng nông thôn giai đoạn 2025–2030. Mục tiêu là phát triển ít nhất 200 HTX ứng dụng công nghệ cao, 50 HTX gắn với du lịch cộng đồng và 100 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên.

Thống kê từ Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh, Thanh Hóa đã có 645 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm OCOP 5 sao, 59 sản phẩm 4 sao.

Trước thời điểm tiến hành sắp xếp đơn vị hành chính vào ngày 1/7/2025, tất cả 26 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh đều có sản phẩm OCOP. Sản phẩm sau khi được xếp hạng OCOP đều tăng trưởng cả về quy mô, số lượng và doanh thu bán hàng khoảng 15 - 20%.

Thực tế chỉ ra mô hình HTX kiểu mới không chỉ là công cụ sản xuất, mà còn là tổ chức xã hội hóa giúp thực hiện mục tiêu kép vừa bảo tồn văn hóa, sinh thái, vừa tạo ra thu nhập bền vững cho nông dân.

Từ bản làng vùng cao đến đồng bằng trù phú, các HTX ở Thanh Hóa đang góp phần tái thiết nông thôn bằng cách bền vững và sáng tạo. Với sự đồng hành của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam và sự vào cuộc đồng bộ của các cấp chính quyền, nông thôn mới ở Thanh Hóa không chỉ là câu chuyện “làm đường, xây nhà”, mà là hành trình gìn giữ văn hóa, đổi mới tư duy sản xuất và kiến tạo tương lai từ gốc rễ cộng đồng.

Đông Phong