Luật Tương trợ tư pháp phù hợp điều ước quốc tế

Dự thảo luật kế thừa quy định hiện hành, đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung mới để phù hợp với thực tiễn và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Trình bày trước Quốc hội, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) Nguyễn Huy Tiến cho biết, dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự gồm 4 chương, 39 điều, kế thừa các quy định phù hợp của Luật năm 2007 và bổ sung những quy định mới nhằm cụ thể hóa chính sách pháp luật, bảo đảm sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật trong nước và phù hợp với các điều ước quốc tế Việt Nam tham gia.

Cụ thể, Chương I quy định những vấn đề chung, bổ sung nhiều nội dung đáng chú ý như: mở rộng phạm vi tương trợ tư pháp hình sự; cho phép lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ; và áp dụng các biện pháp bảo đảm xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến tội phạm. Đáng chú ý, VKSNDTC được xác định là Cơ quan trung ương, có thẩm quyền đánh giá, quyết định tiếp nhận hoặc từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài theo nguyên tắc “có đi có lại”.

Chương II quy định về yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự của Việt Nam gửi ra nước ngoài, làm rõ quy trình tiếp nhận, giải quyết yêu cầu; bổ sung cơ chế phối hợp trong trường hợp không nhận được phản hồi từ nước ngoài.

Chương III quy định về yêu cầu tương trợ của nước ngoài gửi đến Việt Nam, trong đó nêu rõ quy trình giải quyết, căn cứ từ chối hoặc hoãn thực hiện. Đáng chú ý, có quy định bắt buộc từ chối nếu yêu cầu liên quan đến tội phạm chính trị hoặc quân sự, hoặc có thể từ chối nếu hành vi không cấu thành tội phạm theo pháp luật Việt Nam.

Chương IV gồm 2 điều, quy định về hiệu lực thi hành của luật và cách xử lý các yêu cầu đã được lập trước thời điểm luật có hiệu lực.

Báo cáo thẩm tra: Đề nghị bổ sung để bảo đảm tính chặt chẽ

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng khẳng định Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự. Hồ sơ dự án Luật đã đầy đủ, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra.

Về cụ thể, Ủy ban đề nghị VKSNDTC phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chủ trì xây dựng các dự án luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 như Luật Dân sự, Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù để bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình, Ủy ban cơ bản tán thành việc bổ sung cơ chế xem xét đối với các yêu cầu có yếu tố hình phạt tử hình – nhằm tháo gỡ khó khăn khi một số quốc gia từ chối tương trợ với Việt Nam. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cân nhắc kỹ vì có thể ảnh hưởng đến nguyên tắc độc lập xét xử được Hiến pháp quy định.

Về chi phí thực hiện yêu cầu tương trợ, Ủy ban cho rằng quy định trong dự thảo luật cần được làm rõ hơn. Đối với trường hợp Việt Nam và quốc gia liên quan chưa có điều ước quốc tế, không thể khẳng định nước ngoài sẽ chịu chi phí khi Việt Nam là bên yêu cầu. Do đó, đề nghị bổ sung quy định theo hướng: nước được yêu cầu chi trả chi phí, trừ trường hợp có thỏa thuận khác; đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Về vai trò Cơ quan trung ương, Ủy ban tán thành VKSNDTC tiếp tục được xác định là Cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp hình sự, kế thừa quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành. Tuy nhiên, đề nghị rà soát, làm rõ hơn nhiệm vụ cụ thể của cơ quan này để bảo đảm phù hợp với vai trò đầu mối.

Về chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc chấp hành án, Ủy ban cơ bản đồng tình với dự thảo, đồng thời hoan nghênh việc mở rộng đối tượng được chuyển giao gồm cả người đang bị tạm giam – nhằm tăng cường hỗ trợ điều tra giữa các quốc gia.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật, bảo đảm tính khả thi, phù hợp thực tiễn và phù hợp với cam kết quốc tế của Việt Nam.

Trần Nam