Luật Thương mại điện tử 'bỏ rơi' quyền lợi người bán hàng

Góp ý dự thảo đề nghị xây dựng Luật TMĐT, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho rằng pháp luật TMĐT hiện nay tập trung chủ yếu vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với đó là trách nhiệm của người bán và sàn TMĐT. Trong khi đó, pháp luật dường như lại “bỏ ngỏ” quyền và lợi ích của một chủ thể quan trọng khác, đó là người bán hàng hóa dịch vụ.

VCCI dẫn số liệu năm 2024, có 650.000 gian hàng trực tuyến có phát sinh đơn hàng trên sàn TMĐT. Doanh số của 5 sàn TMĐT hàng hóa phổ biến năm 2024 đạt 318.900 tỷ đồng. Sự phát triển này cho phép các nền tảng nắm giữ nhiều lợi thế quan trọng mà có thể tạo ra sự chênh lệch đáng kể về quyền lực trong quan hệ TMĐT.

Cụ thể, các nền tảng lớn có số lượng người dùng lớn sẽ hưởng lợi từ hiệu ứng mạng, cho phép giá trị của nền tảng ngày càng lớn. Ngoài ra, các nền tảng có khả năng thu thập, phân tích dữ liệu người dùng để cải thiện dịch vụ và tối ưu hóa doanh thu. Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ có thể gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn dữ liệu tương tự, khiến họ mất đi lợi thế cạnh tranh.

Nguy cơ phụ thuộc vào nền tảng khi người bán có thể gặp khó khăn trong việc chuyển đổi kênh bán hàng khi chỉ một số ít nền tảng lớn và thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã được định hình.

Trong khi đó, người bán trên các sàn TMĐT phần lớn là hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ. Khác với mối quan hệ giữa các thương nhân theo Luật Thương mại, nơi các bên có thể tự do thỏa thuận và đạt được sự bình đẳng trong giao dịch, người bán nhỏ lẻ trên TMĐT thường ở vị thế yếu hơn nhiều.

Họ có thể dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi và mất khả năng thương lượng, như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không có lý do rõ ràng, hạn chế tiếp cận dữ liệu… Các hành vi này có thể ảnh hưởng bất lợi với cá nhân kinh doanh nhỏ, đưa vào vào tình thế bị động và dần “bào mòn” sức khỏe và nhiệt huyết kinh doanh của họ.

Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc bổ sung chính sách về bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng TMĐT. Cụ thể, chính sách này không nên tập trung vào quy định hành chính. Thay vào đó, các quy định nên tập trung vào tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của sàn TMĐT đối với người bán, đảm bảo khả năng tiếp cận dữ liệu kinh doanh và quyền tự do thương lượng của người bán.

Ngoài ra, VCCI cho rằng dự thảo cần nghiên cứu, xác định lại rủi ro của các hoạt động TMĐT để cắt giảm thủ tục hành chính và đẩy mạnh sang hoạt động hậu kiểm.

Thanh Lâm