Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi): Có 1 chương riêng về an ninh, an toàn điện hạt nhân

Cập nhật những quy định mới về kỹ thuật, quản lý an toàn hạt nhân

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết: Dự thảo Luật đã kế thừa các quy định còn phù hợp của Luật hiện hành, đồng thời bổ sung nội dung tham chiếu Sổ tay hướng dẫn pháp luật hạt nhân của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), cập nhật những quy định mới về kỹ thuật, quản lý và an toàn.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy. Ảnh: QH

“Trong quá trình xây dựng, Ban soạn thảo cũng đã tham khảo kinh nghiệm lập pháp của các nước như Hàn Quốc, Nga, Bangladesh, và tổ chức tham vấn với các chuyên gia IAEA vào tháng 5/2025”- ông Huy nhấn mạnh.

Đối với đề nghị làm rõ vai trò của năng lượng nguyên tử ngoài phát điện (trong y tế, nông nghiệp, công nghiệp…), dự thảo Luật quy định giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết bằng văn bản dưới luật để bảo đảm tính linh hoạt trong quản lý.

Đáng chú ý, ông Huy cũng cho biết, nội dung liên quan đến thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân, một điểm có sự khác biệt giữa Luật hiện hành và dự thảo, đã được rà soát, điều chỉnh theo hướng chuyển quy định sang dự thảo Luật sửa đổi 8 luật khác đang trình tại Kỳ họp thứ 9, nhằm bảo đảm sự thống nhất thể chế, tránh chồng chéo.

Về đề xuất bổ sung nguyên tắc áp dụng điều ước quốc tế, ông Lê Quang Huy khẳng định: nguyên tắc này đã được quy định tại khoản 5 Điều 58 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, nên không cần lặp lại trong dự thảo Luật này.

An toàn bức xạ, an toàn hạt nhân đảm bảo quy định của IAEA

Theo ông Lê Quang Huy, do an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân là vấn đề đặc biệt quan trọng nên dự thảo Luật đã quy định về cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân quốc gia như tại khoản 11 Điều 4, khoản 4 Điều 8, bảo đảm phù hợp với yêu cầu của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, thông lệ quốc tế và bối cảnh Việt Nam.

Đặc biệt, dự thảo luật sửa đổi quy định một Chương riêng (Chương III) về an toàn bức xạ, bảo vệ bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân, trong đó có quy định về địa điểm lưu giữ, xử lý, chôn cất chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng được xác định trong quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh, quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử và quy hoạch khác có liên quan.

Ngoài ra, liên quan đến xã hội hóa lĩnh vực năng lượng nguyên tử (Điều 13), ý kiến cho rằng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát và bảo đảm an toàn tại các cơ sở bức xạ, cơ sở thực hiện công việc bức xạ.

Về vấn đề này, ông Lê Quang Huy cho biết: Điều 13 của dự thảo Luật đã quy định các hình thức thu hút nguồn lực xã hội hóa và chính sách ưu đãi, khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia vào hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân trong nước và doanh nghiệp FDI. Các lĩnh vực xã hội hóa cụ thể đã được giao Chính phủ quy định chi tiết.

Quốc hội thông qua Luật Năng lượng nguyên tử. Ảnh: QH

“Về ý kiến các chính sách xã hội hóa sẽ được cụ thể hóa tại văn bản hướng dẫn thi hành Luật bao gồm các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ vay vốn, tín dụng ưu đãi, ưu đãi bố trí đất, cơ sở hạ tầng và các hình thức hỗ trợ khác, nhằm tạo điều kiện thuận lợi và khuyến khích khu vực tư nhân phát triển trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử”- ông nhấn mạnh.

Tiếp tục áp dụng các chính sách đặc thù

Theo cơ quan thẩm tra, dự thảo Luật đã được rà soát, chỉnh lý toàn diện các nội dung từ Điều 41 đến Điều 51, quy định rõ các giai đoạn trong vòng đời của nhà máy điện hạt nhân, bao gồm: đầu tư, xây dựng, vận hành, chấm dứt vận hành; đồng thời bổ sung các quy định về giám sát an toàn và bảo đảm an ninh hạt nhân xuyên suốt quá trình này.

Việc xây dựng các điều khoản này bảo đảm tính đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, phù hợp với thông lệ quốc tế và hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế.

Bên cạnh đó, Điều 73 của dự thảo Luật quy định cụ thể cơ chế chuyển tiếp, theo đó tiếp tục áp dụng các chính sách đặc thù đã được ban hành trước thời điểm luật có hiệu lực nhằm triển khai các dự án điện hạt nhân và lò phản ứng nghiên cứu.

Đồng thời, giao Chính phủ ban hành kịp thời các văn bản quy phạm pháp luật để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thực tiễn, qua đó tạo điều kiện thúc đẩy tiến độ các dự án điện hạt nhân đang được triển khai.

Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 08 Chương 73 Điều. Trước đó trong các phiên thảo luận tại Tổ đã có 56 lượt đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến và tại hội trường là 10 lượt đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến. Các ý kiến đề thống nhấn về sự cần thiết ban hành Luật.

Thu Hường