Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chính thức được Quốc hội thông qua

Bảo đảm đồng bộ pháp luật và nguyên tắc chấp nhận rủi ro trong sáng tạo

Sáng 27/6/2025, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (sửa đổi).

Sáng 27/6/2025, Quốc hội Biểu quyết thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Ảnh: VPQH

Kết quả biểu quyết thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao, có 438 đại biểu tham gia biểu quyết, chiếm 87,95%. Trong đó, có 435 đại biểu tán thành, đạt 91% so với tổng số đại biểu Quốc hội và chiếm 99,32% trong số đại biểu tham gia biểu quyết. Có 3 đại biểu không biểu quyết.

Trước đó, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý đối với dự thảo luật.

Theo Chủ nhiệm Lê Quang Huy, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 07 Chương 73 Điều, bỏ 10 điều so với dự thảo Luật do Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9.

Về thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, dự thảo luật đã cụ thể hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW và kế thừa nội dung từ Nghị quyết số 193/2025/QH15. Các quy định trong luật được rà soát, chỉnh lý nhằm bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, đồng bộ với các luật và dự thảo luật được Quốc hội xem xét tại kỳ họp này.

Đối với nguyên tắc chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, dự thảo luật xác lập rõ nguyên tắc chấp nhận rủi ro, đồng thời gắn với biện pháp quản trị rủi ro phù hợp. Chính phủ sẽ quy định tiêu chí xác định rủi ro được chấp nhận, quy trình đánh giá việc tuân thủ quy định. Bên cạnh đó, luật cũng thiết lập khuôn khổ pháp lý cho cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ, quy trình, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, bảo đảm hài hòa giữa khuyến khích sáng tạo và bảo vệ lợi ích cộng đồng.

Trao thẩm quyền cho tổng công trình sư

Về cơ chế đặc biệt trong giải mã công nghệ và mua bí quyết công nghệ, dự thảo luật quy định tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được áp dụng cơ chế đặc biệt trong việc chỉ định, chi trả cho chuyên gia, mua trực tiếp công nghệ, sản phẩm theo giá thỏa thuận. Cơ chế này nhằm phát triển công nghệ chiến lược và thực hiện nhiệm vụ giải mã công nghệ.

Về hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển công nghệ chiến lược, Nhà nước sẽ thực hiện chính sách hỗ trợ thông qua các hình thức: đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, dịch vụ hỗ trợ chuyên biệt trong khu công nghiệp, khu công nghệ cao để thu hút doanh nghiệp xây dựng cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu dùng chung; đồng thời đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị để doanh nghiệp cùng tham gia khai thác, vận hành.

Đáng chú ý, luật lần đầu tiên bổ sung quy định về “tổng công trình sư” trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tiếp thu ý kiến góp ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo bổ sung các quy định về tổng công trình sư về Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Điều 53,

Luật quy định, “Tổng công trình sư” là cá nhân có uy tín và năng lực vượt trội, được trao quyền điều phối toàn diện các chương trình, nhiệm vụ chiến lược, có quy mô lớn. Tổng công trình sư sẽ được hưởng cơ chế đặc biệt về đãi ngộ và quyền chủ động nguồn lực để phát huy vai trò dẫn dắt chuyên môn trong các chương trình, nhiệm vụ quốc gia.

Về cơ chế tài chính, quản lý tài sản và kết quả nghiên cứu trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, luật đã được chỉnh lý theo hướng thể chế hóa chủ trương tại Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW. Theo đó, chuyển mạnh từ “quản lý chi tiêu” sang “quản trị theo kết quả” với các điểm mới gồm:

Khoán chi theo kết quả cuối cùng nhằm tăng tính linh hoạt và tự chủ. Giao quyền sở hữu tài sản và kết quả nghiên cứu cho tổ chức chủ trì ngay khi hình thành, không hoàn trả ngân sách, không ghi tăng vốn nhà nước. Cho phép thương mại hóa kết quả nghiên cứu một cách linh hoạt, lợi nhuận thu được được phép tái đầu tư hoặc sử dụng để khuyến khích sáng tạo. Việc phân bổ ngân sách được thực hiện theo hiệu quả đầu ra thay vì đầu vào như trước đây.

Đồng thời, luật thiết lập hệ thống quỹ tài chính đồng bộ, chấp nhận rủi ro có kiểm soát, bảo đảm hỗ trợ linh hoạt cho các hoạt động đổi mới sáng tạo, thúc đẩy hệ sinh thái sáng tạo phát triển bền vững và phù hợp thực tiễn.

Dự thảo Luật trình Quốc hội thông qua đã thể chế hóa các chủ trương của Đảng; đáp ứng các yêu cầu, mục tiêu, sửa đổi Luật; tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến các vị Đại biểu Quốc hội, các Đoàn Đại biểu Quốc hội, các cơ quan hữu quan, kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến của Chính phủ. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật gồm 07 Chương 73 Điều, bỏ 10 điều so với dự thảo Luật do Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9.

Hoàng Nhưỡng