Luật Giáo dục đại học sửa đổi có những điểm đột phá nào quan trọng?

Ngày Nhà giáo Việt Nam 20 -11, Quốc hội dành trọn ngày thảo luận việc sửa ba luật và một nghị quyết liên quan đến giáo dục gồm Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) và Nghị quyết đặc thù của giáo dục đào tạo triển khai Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục.

Sau phiên thảo luận, phóng viên trao đổi với GS.TS Nguyễn Tiến Thảo – Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo về một số nội dung liên quan đến dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi.

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo – Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo

Thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo

Thưa ông, là một thành viên của Ban soạn thảo dự luật Giáo dục đại học sửa đổi lần này, ông có nhận định gì về phiên thảo luận của các đại biểu Quốc hội về dự thảo ba luật và một nghị quyết liên quan đến giáo dục gồm Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) hôm nay.

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo: Đầu tiên, tôi xin chân thành cám ơn Quốc hội đã dành trọn một ngày thảo luận về dự thảo các luật gồm Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) và Nghị quyết đặc thù của giáo dục đào tạo triển khai Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục đúng ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay. Đó là tình cảm đặc biệt của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, cử tri cả nước dành cho ngành Giáo dục.

Tôi cũng vinh dự được ngồi nghe các đại biểu Quốc hội thảo luận, chất vấn trực tiếp tại Hội trường Diên Hồng. Tại phiên thảo luận trực tiếp có 57 ý kiến phát biểu, chất vấn. Các đại biểu đặt câu hỏi trực tiếp vào các vấn đề, các nội dung, điều khoản. Nhiều đại biểu theo dõi các vấn đề từ các phiên bản dự thảo đầu tiên đến nay đảm đảm bảo các nội dung đã tiếp thu hoặc đã giải trình.

Qua phiên thảo luận này, chúng tôi tiếp thu và giải trình theo tinh thần đổi mới về đổi mới công tác xây dựng pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

-Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức xây dựng và trình Quốc hội ba dự luật tại cùng một thời điểm có thuận lợi và khó khăn gì thưa ông?

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo: Nghị quyết 71- NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục đào tạo đã chỉ ra còn tồn tại những khó khăn, hạn chế của ngành như tiếp cận giáo dục còn thấp so với các nước phát triển; có chênh lệch lớn giữa các vùng miền, nhóm đối tượng.

Hệ thống giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp phát triển manh mún, lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và nghiên cứu khoa học, nhất là ở một số ngành, lĩnh vực trọng điểm; tư duy về quản lý và phát triển giáo dục chậm đổi mới, quan niệm về tự chủ và xã hội hóa giáo dục chưa phù hợp; nguồn lực đầu tư cho giáo dục còn thấp, chính sách phân bổ và sử dụng nguồn lực chưa hiệu quả, cơ chế tài chính thiếu bền vững; chế độ, chính sách đối với nhà giáo còn bất cập,…

Do đó, việc sửa đổi các dự án luật nêu trên nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo; tạo ra sự đồng bộ, thống nhất với các văn bản pháp luật khác trong toàn hệ thống để tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; góp phần xây dựng nền giáo dục Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.

Đồng thời tạo hành lang pháp lý cho việc xây dựng nền giáo dục Việt Nam là nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo.

Việc triển khai sửa đổi đồng thời ba dự luật chịu áp lực về thời gian, tiến độ, nhân lực nhưng lại mang lại sự đồng bộ. Chưa bao giờ chúng ta sửa đồng thời 3 luật đồng thời, tạo sự thống nhất giữa ba luật.

Do đó, chúng ta không chỉ thay đổi các tiếp cận xây dựng dự luật theo tinh thần của Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới mà còn phải thay đổi cả tư duy về triển khai áp dụng sau khi Luật được thông qua bởi các điều khoản có sự gắn bó cơ hữu với nhau, giữa các luật có sự liên kết chặt chẽ với nhau. Điều này là khó khăn khi soạn thảo nhưng thuận lợi khi triển khai áp dụng.

Sinh viên Trường Đại học Ngoại thương trong Lễ tốt nghiệp

Tự chủ gắn với cơ chế tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình

- Là một thành viên của Ban soạn thảo dự thảo, ông cho biết những điểm mới, điểm đột phá nào của dự thảo Luật Giáo dục đại học?

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo: Với góc nhìn của người tham gia Ban soạn thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi, tôi tóm lược một vài điểm mới quan trọng bên cạnh những nội dung kế thừa Luật Giáo dục đại học hiện hành.

Dự thảo Luật Giáo dục đại học gồm 9 chương, 46 điều được xây dựng theo hướng luật khung, bám sát tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW, cùng với các nghị quyết có liên quan của Trung ương (Nghị quyết số 66-NQ/TW, 59-NQ/TW, 57-NQ/TW và 72-NQ/TW), thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng về phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục đại học trong thời kỳ mới.

Trọng tâm của dự thảo khẳng định Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục đại học, đồng thời xác nhận quyền tự chủ của cơ sở đào tạo không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, tự chủ gắn với cơ chế tự chịu trách nhiệm và trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học.

Những điểm đột phá của dự thảo Luật tập trung vào việc kiện toàn hệ thống, nâng cao năng lực quản trị, tăng tính chỉ huy thống nhất trong hệ thống; đầu tư có trọng tâm - trọng điểm, phát triển hệ thống liên thông hiện đại, tự chủ về hoạt động giáo dục đại học, thu hút đội ngũ nhà khoa học xuất sắc; chính sách hỗ trợ trực tiếp người học; loại bỏ kiểm định hình thức; tháo gỡ các bất cập tồn tại về liên thông giữa các trình độ, đào tạo chuyên sâu đặc thù khối ngành khoa học sức khỏe; điều chỉnh cơ cấu tổ chức phù hợp với yêu cầu mới về hội đồng trường đại học tư thục, điều chỉnh về phân hiệu và địa điểm đào tạo phù hợp với chính quyền 2 cấp.

Dự thảo Luật bổ sung các nội dung mới về tự do học thuật và liêm chính khoa học, tích hợp và liên thông giữa các trình độ đào tạo; phát triển mô hình giáo dục đại học số, khơi thông nguồn lực xã hội hóa trong giáo dục đại học, thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cơ chế chính sách đầu tư và tổ chức đào tạo tinh hoa, phát triển tài năng, thúc đẩy học tập suốt đời, hoàn thiện cơ chế học phí, học bổng và hỗ trợ trực tiếp người học, bảo đảm công bằng, hiệu quả và hội nhập quốc tế trong tiếp cận giáo dục đại học.

Chuyên môn thuộc lĩnh vực khoa học sức khỏe như bác sĩ chuyên khoa 1, bác sĩ chuyên khoa 2, bác sĩ nội trú từ trước đến nay vẫn do Bộ Y tế quản lý

Bộ Giáo dục - Đào tạo chưa bao giờ can thiệp vào đào tạo chuyên sâu lĩnh vực khoa học sức khỏe

- Ông có đề cập đến liên thông giữa các trình độ đào tạo chuyên sâu đặc thù khối ngành khoa học sức khỏe. Trong phiên thảo luận trực tiếp có ý kiến đề nghị về việc đưa chương trình đào tạo chuyên sâu thuộc lĩnh vực khoa học sức khỏe do Bộ Y tế quản lý? ông có thể cho biết thông tin về việc này?

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo: Theo tôi được biết hiện nay các chương trình đào tạo chuyên sâu nhằm nâng cao năng lực thực hành chuyên môn thuộc lĩnh vực khoa học sức khỏe như bác sĩ chuyên khoa 1, bác sĩ chuyên khoa 2, bác sĩ nội trú từ trước đến nay vẫn do Bộ Y tế quản lý từ khâu thiết kế chương trình, quy định về tuyển sinh, tổ chức đào tạo và cấp bằng.

Các chương trình này đào tạo đội ngũ cán bộ tinh hoa ngành y làm việc ở các bệnh viện, đóng vai trò quan trọng bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Bộ Giáo dục Đào tạo chưa bao giờ can thiệp gì vào việc này.

Dự thảo Luật Giáo dục đại học không có điều khoản nào quy định các chương trình này do Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý vì đây thuộc lĩnh vực đào tạo chuyên sâu thuộc lĩnh vực khoa học sức khỏe. Ngay cả các chương trình đào tạo bác sĩ đa khoa, thạc sĩ y khoa, tiến sĩ hiện nay cũng do Bộ Y tế xây dựng chuẩn chương trình đào tạo.

Ngoài ra, dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi cũng quy định việc xây dựng chương trình đào tạo tích hợp. Các chương trình đào tạo bác sĩ nội trú có thể tích hợp, bổ sung cùng chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ để các cấp văn bằng tương ứng khi hoàn thành và đạt chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo.

Đề xuất chính sách hỗ trợ học bổng toàn phần cho đối tượng nghiên cứu sinh tiến sĩ

-Hỗ trợ đào tạo tiến sĩ là một trong những vấn đề được đại biểu đề cấp đến trong phiên thảo luận lần này? Xin ông cho biết các chính sách hỗ trợ đào tạo sau đại học được xây dựng thời gian tới.

GS.TS Nguyễn Tiến Thảo: Việc nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ không chỉ ở chương trình đào tạo, cán bộ hướng dẫn khoa học, đề tài nghiên cứu, quy trình tổ chức đào tạo mà thời gian và hỗ trợ tài chính, học bổng cũng ảnh hưởng lớn đến kết quả đào tạo tiến sĩ.

Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi đề xuất chính sách hỗ trợ học bổng toàn phần cho đối tượng nghiên cứu sinh theo học các chương trình đào tạo tiến sĩ. Đây là bước tiến quan trọng để nghiên cứu sinh yên tâm học tập và hoàn thành luận án tiến sĩ. Điều này cũng tạo sự cạnh tranh học bổng với nghiên cứu sinh trong và ngoài nước, thu hút sinh viên quốc tế đến học tập và nghiên cứu tại các trường đại học ở Việt Nam.

Xin trân trọng cám ơn ông!

Hồng Hạnh