Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi): Ưu đãi đủ mạnh để doanh nghiệp tham gia

Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Như So phát biểu. Ảnh: TTXVN

Sáng 17/11, thảo luận tại tổ về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi), các đại biểu đánh giá luật sau hơn 12 năm thực hiện đã góp phần bảo đảm nguồn lực ứng phó kịp thời các nhiệm vụ đột xuất, cấp bách về thiên tai, dịch bệnh, quốc phòng và an ninh. Tuy nhiên, trước yêu cầu mới của phát triển kinh tế – xã hội và an ninh quốc gia, nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, cần được sửa đổi để xây dựng hệ thống dự trữ hiện đại, minh bạch và hiệu quả hơn.

Nhiều ý kiến đại biểu nhấn mạnh về cần có chính sách ưu đãi đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp tham gia dự trữ; hoàn thiện quy định chuyển nguồn để bảo đảm kỷ luật tài chính; làm rõ tiêu chí và phạm vi đối với dự trữ quốc gia, dự trữ chiến lược và các mặt hàng đặc thù như tài nguyên, khoáng sản quan trọng, sản phẩm công nghệ cao.

Đại biểu Nguyễn Như So (Đoàn Bắc Ninh) đánh giá, dự thảo luật đã đưa ra nhiều chính sách khuyến khích, đa dạng hóa nguồn hình thành dự trữ quốc gia. Tuy nhiên, các chính sách này chỉ mang tính chất khuyến khích và tạo điều kiện, chưa có cơ chế ràng buộc hoặc ưu đãi đủ mạnh để tạo động lực thúc đẩy doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực dự trữ. Để nâng cao hiệu quả và tính khả thi của luật, cần bổ sung các chính sách ưu đãi, hỗ trợ mạnh mẽ, thiết thực hơn để doanh nghiệp tham gia sâu vào dự trữ quốc gia.

Đó là ưu đãi thuế như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc khấu trừ chi phí đầu tư lũy kế cho các doanh nghiệp xây dựng hệ thống kho hiện đại, thông minh để tham gia dự trữ chiến lược hoặc duy trì mức tồn kho chiến lược. Ưu đãi về tín dụng hoặc cơ chế bảo lãnh vay vốn, hỗ trợ doanh nghiệp dự trữ các mặt hàng có giá trị lớn, thời gian bảo quản dài hoặc có rủi ro lỗi thời cao (như sản phẩm công nghệ cao).

Theo Đại biểu Nguyễn Như So, dự thảo luật cũng mở rộng phạm vi chuyển nguồn so với luật hiện hành, cho phép toàn bộ dự toán chi đã tạm ứng nhưng chưa sử dụng, kể cả khoản thu từ bán hàng dự trữ quốc gia, được chuyển sang năm sau cùng với kế hoạch dự trữ quốc gia. Đây là một bước cải tiến đáng ghi nhận, giúp tối ưu hóa nguồn lực ngân sách, đảm bảo thực hiện kịp thời các kế hoạch dự trữ chiến lược, đặc biệt đối với những hàng hóa có chu kỳ sản xuất dài, mang tính thời vụ hoặc phục vụ các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Đồng thời, quy định này thể hiện sự linh hoạt và hiện đại trong quản lý ngân sách nhà nước, góp phần duy trì ổn định chuỗi cung ứng hàng dự trữ quốc gia, ông Nguyễn Như So chỉ ra.

Tuy nhiên, việc mở rộng phạm vi chuyển nguồn cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về kỷ luật tài chính và minh bạch. Để cơ chế này hiệu quả, cần bổ sung các điều kiện kiểm soát chặt chẽ, quy định rõ trách nhiệm giải trình của các bộ, ngành, thời hạn chuyển nguồn và cơ chế hủy dự toán khi quá hạn chưa sử dụng, nhằm tránh kéo dài dự toán qua nhiều năm, hạn chế thất thoát, lãng phí và bảo đảm hài hòa lợi ích giữa nhà nước, ngân sách và doanh nghiệp.

Đại biểu Nguyễn Như So góp ý, cần làm rõ hơn các trường hợp được phép xuất hàng dự trữ quốc gia, đặc biệt đối với nhóm hàng có giá trị đầu tư lớn, cấu hình kỹ thuật cao hoặc yêu cầu đặc thù trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Thực tiễn quản lý dự trữ quốc gia hiện nay cho thấy nhiều mặt hàng có giá trị rất lớn, cấu hình phức tạp, nhất là hàng phục vụ quốc phòng, an ninh (như xe nghiệp vụ chuyên dụng, phương tiện, trang thiết bị, phụ tùng nghiệp vụ...) dù đã hết thời hạn lưu kho nhưng lại không có cơ chế xuất bán phù hợp. Điều này dẫn đến tình trạng tài sản bị hao mòn tự nhiên, giảm chất lượng và gây lãng phí nguồn lực ngân sách, trong khi mục tiêu của dự trữ quốc gia là phải luôn bảo đảm sẵn sàng, hiệu quả và tiết kiệm.

Do đó, cần bổ sung tình huống xuất kho, quy định thủ tục và tiêu chí rõ ràng, quy định trách nhiệm và thời hạn xử lý tạo cơ sở pháp lý để cơ quan quản lý chủ động, kịp thời xử lý tài sản dự trữ, Đại biểu Nguyễn Như So đề xuất.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị Hà Sỹ Đồng. Ảnh: TTXVN

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) đánh giá cao dự thảo luật đã bổ sung mục tiêu “dự trữ chiến lược để điều tiết thị trường, bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh tài chính”. Tuy nhiên, giữa “dự trữ quốc gia” và “dự trữ chiến lược” hiện chưa có ranh giới pháp lý rõ ràng. Nếu không xác lập tiêu chí và phạm vi tách bạch, sẽ dẫn đến chồng lấn chức năng và khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị làm rõ về dự trữ chiến lược, phân công trách nhiệm giữa Chính phủ – Bộ Tài chính – các bộ quản lý hàng đặc thù và xây dựng cấu trúc chính sách 3 tầng: dự trữ quốc gia; dự trữ chiến lược và dự trữ của bộ, ngành, địa phương. Việc này tạo hành lang pháp lý rõ ràng, tránh mở rộng tùy nghi danh mục gây áp lực lên ngân sách.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng cũng đề nghị bổ sung: tiêu chí định lượng cho việc nhập – xuất ngoài kế hoạch; thời hạn báo cáo Chính phủ và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội khi tạm xuất, điều chuyển; cơ chế hậu kiểm độc lập; công khai các quyết định nhập – xuất – tạm xuất ngoài kế hoạch trên cổng thông tin Bộ Tài chính. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu khi để xảy ra hao hụt, chậm xuất cấp hoặc vi phạm quy trình. Bên cạnh đó cần ưu tiên quy hoạch kho tại các vùng trọng điểm thiên tai, biến đổi khí hậu, đặc biệt miền Trung và khu vực biên giới.

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội). Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội) cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần phân định rõ khác biệt trong quản lý “dự trữ chiến lược” và “dự trữ quốc gia”.

Dữ trữ quốc gia được bổ sung “tài nguyên, khoáng sản quan trọng, sản phẩm công nghệ cao”. Tuy nhiên, cần làm rõ hơn tiêu chí xác định "tài nguyên, khoáng sản quan trọng" và cơ chế quản lý, bảo quản đặc thù đối với nhóm hàng này, bảo đảm phù hợp với quan điểm "bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên" mà Nghị quyết 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế đã đề ra. Cùng với đó là làm rõ hơn vai trò và cơ chế vận hành của dự trữ chiến lược đối với tài nguyên, khoáng sản, sản phẩm công nghệ cao, nhất là trong bối cảnh an ninh chuỗi cung ứng toàn cầu và cạnh tranh công nghệ hiện nay.

Đại biểu Tạ Đình Thi cũng cho rằng cần nghiên cứu bổ sung các quy định chi tiết hơn về cơ chế khuyến khích, ưu đãi đối với các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia đóng góp, đầu tư vào hoạt động dự trữ quốc gia, đặc biệt là trong việc xây dựng kho bãi, cung ứng công nghệ bảo quản hiện đại. Để tăng tính hiệu quả, cần quy định rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính trong việc xây dựng, vận hành và kết nối hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về dự trữ quốc gia với các cơ sở dữ liệu quốc gia về tài nguyên, tài sản công, bảo đảm sự minh bạch, chia sẻ và giám sát thông tin.

Bích Hồng-Thùy Dương/Bnews/vnanet.vn