Longform: Bộ Công Thương lên tiếng về việc Shopee, Tiktok Shop tăng phí

15 giờ trước Gốc

Gần đây, các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee và TikTok Shop đã công bố kế hoạch điều chỉnh chính sách thu phí sàn, bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/4. Điều này khiến nhiều nhà bán hàng lo ngại về biên lợi nhuận và khả năng cạnh tranh.

Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Hoàng Ninh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương).

- Ông có nhận định gì về tác động của việc tăng phí hoa hồng của 2 sàn này với người bán ở Việt Nam? Cục Thương mại điện tử và Kinh tế sốcó cơ chế giám sát nào để đảm bảo rằng việc tăng phí hoa hồng trên các nền tảng không làm ảnh hưởng đến sự công bằng và cạnh tranh trên thị trường Thương mại điện tử (TMĐT)?

Ông Hoàng Ninh: Tăng phí hoa hồng từ các sàn giao dịch TMĐT tạo ra áp lực không nhỏ đến người bán trên các nền tảng, đặc biệt với những người bán là các đơn vị kinh doanh nhỏ lẻ, các hộ kinh doanh cá thể hoặc cá nhân kinh doanh trên sàn. Khi phí hoa hồng tăng có thể dẫn đến một số tác động như giá hàng hóa tăng cao, người mua tốn kém hơn và nhu cầu mua sắm giảm sút. Tuy nhiên, nếu phí hoa hồng tăng đi kèm với dịch vụ tốt hơn, trải nghiệm mua sắm thuận lợi hơn, thì những ảnh hưởng tiêu cực này có thể không đáng kể.

Việc tăng phí sẽ mang lại những lợi ích nhất định cho các sàn TMĐT. Khi đó, nguồn thu từ phí tăng lên có thể được đầu tư vào việc nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện chất lượng dịch vụ, tăng cường các chương trình khuyến mãi và hỗ trợ nhà bán hàng. Điều này sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh trực tuyến chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.

Theo quy định tại Nghị định 52/2013/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 85/2021/NĐ-CP), các sàn giao dịch TMĐT phải vận hành website và triển khai mô hình cung cấp dịch vụ TMĐT theo hồ sơ đăng ký mà Bộ Công Thương đã xác nhận và lưu tại hệ thống online.gov.vn, với các điều khoản giao dịch được mô tả tại Quy chế, Đề án hoạt động và Hợp đồng giao dịch. Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số thực hiện quản lý, kiểm tra và giám sát hoạt động của các nền tảng TMĐT, thực hiện xử lý hành vi vi phạm hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền xử phạt với các hành vi vận hành sàn giao dịch TMĐT không theo hồ sơ đã được phê duyệt. Trường hợp cần thiết, phục vụ quản lý hoạt động TMĐT, Cục sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan như Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia để đánh giá tác động của việc điều chỉnh phí, yêu cầu các sàn báo cáo về cơ chế thu phí, nhằm đảm bảo không có sự lạm dụng vị thế thị trường.

- Ông có cho rằng, việc tăng phí không đồng đều sẽ làm tăng giá sản phẩm, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng và giảm sức mua trên các nền tảng TMĐT?

Ông Hoàng Ninh: Phí hoa hồng trên các sàn giao dịch TMĐT hiện nay không giống nhau và phụ thuộc vào chiến lược kinh doanh, chiến lược thu hút người bán, người tiêu dùng của mỗi sàn theo từng thời kỳ. Nếu phí hoa hồng tăng cao, khả năng giá hàng hóa sẽ bị điều chỉnh tăng lên để bù đắp chi phí, tác động trực tiếp đến sức mua của người tiêu dùng. Tuy nhiên, việc nâng phí hoa hồng phải dựa trên cơ sở minh bạch thông tin, phí phải được áp dụng đồng bộ với đối tượng là người bán (ví dụ phí áp dụng đồng thời cho các đối tượng là người bán trong và ngoài nước) và được thông báo trước theo quy định của pháp luật trước khi áp dụng chính thức.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ theo dõi để đảm bảo các chính sách, các điều khoản cung cấp dịch vụ của các sàn đang được thực thi đúng theo mô hình đã được phê duyệt, trường hợp chưa đúng sẽ yêu cầu giải trình và xử phạt hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền xử phạt nếu có hành vi vi phạm.

- Các nền tảng TMĐT như Shopee hay TikTok Shop có nghĩa vụ thông báo rõ ràng và minh bạch cho người bán về việc tăng phí hoa hồng hay không? Trong trường hợp các nền tảng thay đổi chính sách phí mà không thông báo hợp lý, theo ông, Cục có kế hoạch gì để bảo vệ quyền lợi của người bán và yêu cầu sàn TMĐT tuân thủ các quy định về bảo vệ người tiêu dùng?

Ông Hoàng Ninh: Theo các quy định tại Nghị định 98/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 17/2022/NĐ-CP và Nghị định 24/2025/NĐ-CP) các nền tảng TMĐT có nghĩa vụ công khai, minh bạch các chính sách, bao gồm phí giao dịch, để đảm bảo quyền lợi cho người bán và người tiêu dùng. Các hành vi thay đổi chính sách mà không thông báo rõ ràng, hoặc không thông báo trước theo quy định của pháp luật là hành vi vi phạm hành chính, có thể bị xử phạt theo quy định, với mức phạt từ 20 - 40 triệu đồng nếu sàn không công bố quy chế hoặc thay đổi quy chế mà không thông báo cho người bán.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số tiếp tục theo dõi, giám sát hoạt động của các sàn giao dịch TMĐT, đảm bảo các nền tảng này tuân thủ quy định của pháp luật về TMĐT. Trường hợp các nền tảng này có các hành vi như cung cấp dịch vụ TMĐT không đúng với hồ sơ đăng ký, với quy chế đã được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền xác nhận, Cục sẽ có các biện pháp yêu cầu chủ sở hữu các nền tảng này giải trình và thực hiện các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật.

Cục khuyến nghị các sàn giao dịch TMĐT cần công khai đầy đủ thông tin về việc tăng phí, khi cần thiết có thể thực hiện tham vấn với cộng đồng doanh nghiệp và tuyệt đối tuân thủ các quy định về TMĐT, về cạnh tranh và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng để đảm bảo môi trường TMĐT công bằng, minh bạch và bền vững.

- Mới đây, VCCI đã góp ý về Dự thảo Đề nghị xây dựng Luật TMĐT và cho rằng cần bổ sung chính sách bảo vệ quyền lợi cho người bán trên nền tảng TMĐT. Cục có kế hoạch gì để bổ sung chính sách bảo vệ quyền lợi người bán trong Dự thảo Luật TMĐT sắp tới, thưa ông?

Ông Hoàng Ninh: Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số được giao là đầu mối nghiên cứu, phối hợp với các bên liên quan xây dựng Luật TMĐT. Hồ sơ dự thảo Luật TMĐT đã được đăng xin ý kiến công khai trên Cổng thông tin điện tử của Chính phủ và Bộ Công Thương từ ngày 15/01/2025.

Luật TMĐT được đề xuất xây dựng một phần từ chính nhu cầu của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp đóng vai trò là người bán trên nền tảng số TMĐT. Hạ tầng pháp luật hiện hành chưa đề cập nhiều đến trách nhiệm của chủ quản nền tảng số TMĐT đối với người bán trên nền tảng, mà mới chỉ quan tâm nhiều đến trách nhiệm của chủ quản nền tảng số TMĐT đối với người tiêu dùng. Theo đó, Luật TMĐT dự kiến sẽ bổ sung trách nhiệm của chủ quản nền tảng số TMĐT trong việc thông báo trước cho người bán trên nền tảng số các chính sách thay đổi, bao gồm cả chính sách về giá trong một khoảng thời gian hợp lý; không được tự ý tạm ngừng, chấm dứt, hoặc áp đặt bất kỳ hạn chế nào đối với tài khoản người bán mà không thông báo trước lý do hợp lý; đồng thời phải cung cấp công cụ, tính năng hoặc quy trình, để người bán có thể tiếp cận, tải về dữ liệu hàng hóa sản phẩm và thông tin người mua hàng hóa của người bán đó.

Xin trân trọng cảm ơn ông!