Lồng ruột: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Lồng ruột là một cấp cứu ngoại khoa ở ổ bụng, xảy ra khi một đoạn ruột lộn vào trong lòng của đoạn ruột kế cận, gây tắc nghẽn lưu thông ruột. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc ruột ở trẻ em dưới 3 tuổi. Nếu không được điều trị kịp thời, lồng ruột có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử ruột và viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng người bệnh.

Lồng ruột thường gặp nhất ở trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi, với khoảng 70% trường hợp xảy ra trước 2 tuổi. Trẻ trai có nguy cơ mắc bệnh cao hơn trẻ gái. Ở người lớn, lồng ruột ít gặp hơn và thường liên quan đến các nguyên nhân thực thể như khối u hoặc polyp đường ruột.

1. Nguyên nhân gây lồng ruột

Mặc dù nguyên nhân chính xác của lồng ruột vẫn chưa được xác định rõ ràng, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

Mất cân đối về kích thước giữa hồi tràng và van hồi manh tràng: Điều này có thể làm tăng nguy cơ một đoạn hồi tràng bị đẩy vào lòng manh tràng.
Viêm nhiễm đường tiêu hóa hoặc đường hô hấp: Viêm hạch mạc treo ruột hoặc các đợt nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể làm tăng nguy cơ lồng ruột.
Tổn thương thực thể: Các khối u, polyp ruột, túi thừa Meckel hoặc dị dạng mạch máu có thể gây rối loạn nhu động ruột, dẫn đến lồng ruột.
Nhiễm Rotavirus: Trẻ bị tiêu chảy do Rotavirus có nguy cơ cao mắc lồng ruột.
Dính ruột, sẹo sau phẫu thuật bụng: Ở người lớn, các tổn thương dính sau phẫu thuật có thể là nguyên nhân dẫn đến lồng ruột.

Lồng ruột nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ, hoại tử ruột và viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng người bệnh.

2. Triệu chứng của lồng ruột

Lồng ruột thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng điển hình:

Đau bụng dữ dội từng cơn: Trẻ có thể khóc thét lên, co chân vào bụng và tỏ ra rất đau đớn.
Nôn ói: Trẻ có thể nôn thức ăn, dịch vàng hoặc dịch xanh.
Bỏ bú, chán ăn, mệt mỏi: Đối với trẻ nhỏ, dấu hiệu này thường đi kèm với quấy khóc, kích thích.
Bụng trướng, có khối lồng: Sờ thấy khối lồng ở bụng, thường ở vùng hạ sườn phải hoặc trên rốn.
Đại tiện phân máu và nhầy (dấu hiệu "mứt dâu"): Đây là dấu hiệu muộn, cho thấy đoạn ruột bị tổn thương nặng.
Triệu chứng toàn thân: Nếu không được can thiệp kịp thời, trẻ có thể rơi vào trạng thái sốt cao, lờ đờ, mất nước, sốc nhiễm trùng và nguy cơ tử vong.

3. Lồng ruột có lây không?

Lồng ruột là một cấp cứu ngoại khoa và không phải là bệnh lý lây truyền.

4. Phòng ngừa lồng ruột bằng cách nào?

Do nguyên nhân gây lồng ruột chưa được xác định rõ ràng, không có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, giúp hệ tiêu hóa hoạt động ổn định.
Giữ ấm cơ thể cho trẻ vào mùa đông xuân, tránh nhiễm khuẩn đường hô hấp.
Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn đường ruột.
Đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường, đặc biệt là đau bụng từng cơn, nôn ói hoặc đại tiện phân máu.

Lồng ruột là một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc nâng cao nhận thức về bệnh sẽ giúp giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng.

Lồng ruột là một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm.

5. Điều trị lồng ruột

Lồng ruột là một cấp cứu ngoại khoa, cần được điều trị sớm để tránh biến chứng. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ tổn thương và thời gian mắc bệnh.

Tháo lồng không phẫu thuật: Phương pháp này được ưu tiên thực hiện nếu bệnh nhân đến sớm (trước 24 giờ), chưa có dấu hiệu thủng ruột hay hoại tử ruột. Có thể sử dụng:

Bơm hơi tháo lồng: Được áp dụng phổ biến nhất do ít xâm lấn, hiệu quả cao.
Bơm nước hoặc barium qua hậu môn: Ít được sử dụng hơn do nguy cơ rò rỉ dịch vào ổ bụng nếu ruột bị tổn thương.

Tỷ lệ thành công của phương pháp tháo lồng không phẫu thuật là 80 – 90%, nhưng tỷ lệ tái phát sau đó khoảng 8 – 12%.

Phẫu thuật tháo lồng được chỉ định khi:

Tháo lồng bằng khí hoặc dịch không thành công.
Có dấu hiệu thủng ruột, hoại tử ruột.
Lồng ruột có nguyên nhân thực thể (polyp, khối u, dính ruột).

Phẫu thuật có thể bao gồm tháo lồng bằng tay hoặc cắt bỏ đoạn ruột hoại tử và nối ruột.

Ths.Bs. Đỗ Thị Hồng Khanh