Lối ra nào cho 'nội chiến' cổ đông Khu công nghiệp Hàm Kiệm II - Bita's? - Bài 3: Chìa khóa cho cánh cửa hòa bình

Năm cổ đông sở hữu 100% cổ phần tại Công ty cổ phần Đầu tư Bình Tân đồng ý bán hết cổ phần cho Công ty cổ phần Khu công nghiệp Hố Nai để doanh nghiệp này toàn quyền sở hữu, phát triển Khu công nghiệp Hàm Kiệm II - Bita's. Thương vụ đi hơn nửa chặng đường, tiền trao ứng với 50% cổ phần, thì ‘nội chiến” bùng nổ, quyết liệt tới mức đưa nhau ra tòa. Lúc này, “đổ thêm dầu vào lửa” thì dễ, nhưng tìm giải pháp “hòa bình” thật không đơn giản.

Bita's? - Bài 3: Chìa khóa cho cánh cửa hòa bình

Nguyên nhân cốt lõi của “cuộc chiến” cần giải quyết là việc xác định được giá chuyển nhượng điều chỉnh. Khi hai bên đều không muốn “miếng bánh dở dang”, thì việc xác định đúng chìa khóa của mâu thuẫn để “bàn tiến, không bàn lùi” mới là việc cần làm.

Hai bên đều nhận ra nguyên nhân cốt lõi dẫn đến “nội chiến”

Theo Hợp đồng nguyên tắc đã ký, giá chuyển nhượng 100% cổ phần để sở hữu Khu công nghiệp Hàm Kiệm II - Bita's là 938 tỷ đồng. Khi tới đợt thanh toán thứ 3 (cuối cùng), các bên sẽ điều chỉnh giá chuyển nhượng trên cơ sở tăng/giảm của các khoản nợ phải thu/phải trả và được xác định theo nguyên tắc “tồn quỹ tiền bằng 0”.

Một góc Khu công nghiệp Hàm Kiệm II - Bita's.

Tham vấn các chuyên gia pháp lý về kinh tế, chúng tôi nhận thấy, nguyên nhân chính của cuộc nội chiến giữa Nhóm cổ đông Công ty cổ phần Đầu tư Bình Tân (Bita's) và Công ty cổ phần Khu công nghiệp Hố Nai (Honiz) là hai bên chưa thống nhất được “giá chuyển nhượng điều chỉnh” để thanh toán đợt cuối; chưa thống nhất trong diễn giải nội dung “tồn quỹ tiền bằng 0”.

Qua nhiều tháng thụ lý hồ sơ và 5 phiên hòa giải các bên, Hội đồng Trọng tài thuộc Trung tâm Trọng tài thương mại HTA cũng nhận định như vậy.

Về phần hai “đối thủ”, cả ông Nguyễn Công Định (Tổng giám đốc Honiz) và ông Đỗ Long (Thành viên HĐQT Bita's, một trong 5 cổ đông bán cổ phần) đều xác nhận, cái gốc mâu thuẫn chính là chưa thống nhất được “giá chuyển nhượng điều chỉnh” và “tồn quỹ tiền bằng 0” ghi trong Hợp đồng.

Dù làm việc riêng với chúng tôi, nhưng cả hai đối thủ lại cùng chung quan điểm rằng, cần phải giải quyết cái cốt lõi gây nên “nội chiến” nêu trên với tinh thần “bàn tiến, chứ không bàn lùi”, cầu thị và tuân thủ pháp luật, để “hoàn thiện bức tranh dở dang”.

Gỡ nút thắt “giá chuyển nhượng điều chỉnh”?

Theo phân tích của Hội đồng Trọng tài, thông thường, để xác định nghĩa vụ thanh toán trong quan hệ hợp đồng, các bên phải ghi nhận cụ thể thời hạn thanh toán và số tiền phải thanh toán.

Trong Hợp đồng nguyên tắc ký kết giữa Nhóm cổ đông Bita's và Honiz, điều khoản về thời hạn thanh toán đã cụ thể, nhưng số tiền phải thanh toán đợt cuối cùng để hoàn tất thương vụ còn bỏ ngỏ.

Cũng theo hợp đồng trên, “giá chuyển nhượng điều chỉnh” không có số tiền, mà chỉ có nguyên tắc xác định.

Như vậy, giá chuyển nhượng 938 tỷ đồng là giá tạm tính tại thời điểm ký kết hợp đồng và là cơ sở để xác định số tiền phải thanh toán đợt 1 (20%), đợt 2 (30%) và chỉ là căn cứ để xác định “giá chuyển nhượng điều chỉnh” cho đợt thanh toán cuối cùng.

Vì vậy, trong quá trình thực hiện Hợp đồng, hai bên đã hợp tác, cung cấp, rà soát, đối chiếu sổ sách để xác định “giá chuyển nhượng điều chỉnh” nhằm làm căn cứ thanh toán.

Cụ thể, ngày 8/11/2023, Honiz có Công văn số 334/CV-TCKT gửi Nhóm cổ đông Bita's đồng ý về chi phí đầu tư hạ tầng khu công nghiệp và hạ tầng nhà ở xã hội đến ngày 31/10/2023; ngày 15/11/2023, các bên lập biên bản về việc kiểm tra đối chiếu, xác nhận chi phí quản lý điều hành của Bita's và chi phí đầu tư xây dựng cơ bản Khu công nghiệp Hàm Kiệm II; ngày 18/1/2024, các bên lập Biên bản làm việc về việc kiểm tra và xác nhận hồ sơ pháp lý Bita's, dự án nhà ở xã hội; ngày 12/4/2024, các bên cử đại diện rà soát, kiểm tra hồ sơ pháp lý, lao động, tài chính của Công ty…

Sau đó, Nhóm cổ đông Bita's có văn bản gửi Honiz đề xuất “giá chuyển nhượng điều chỉnh” là hơn 973 tỷ đồng, nhưng Honiz chỉ đồng ý giá trên 937 tỷ đồng.

Thực tế, các bên không thống nhất được “giá chuyển nhượng điều chỉnh” bởi nhiều nguyên nhân. Trong đó, theo Hội đồng Trọng tài, nguyên nhân cốt lõi đầu tiên là, để xác giá chuyển nhượng điều chỉnh, bên mua có quyền tiếp cận thông tin và bên bán có nghĩa vụ minh bạch thông tin trong giao dịch.

Nhưng quyền này phụ thuộc vào từng giai đoạn của giao dịch, không thể đồng nhất danh mục hồ sơ để soát xét xác định giá trị Công ty ở giai đoạn đàm phán, giai đoạn quyết định tiếp tục thực hiện hợp đồng... Tức là, Honiz được quyền tiếp cận các thông tin, số liệu, nhưng chỉ giới hạn trong phạm vi theo quy định Hợp đồng nguyên tắc.

Với giải pháp Honiz đề xuất thuê kiểm toán độc lập vào làm rõ công nợ phải thu/phải trả, tiền tồn quỹ… để có số liệu cụ thể làm cơ sở thanh toán, theo Hội đồng Trọng tài, là hợp lý khi lòng tin bị suy giảm. Nhưng nếu đề nghị kiểm toán toàn bộ, toàn diện tất cả hoạt động tài chính, kế toán của Bita's thì lại không phù hợp, không thực tế trong giai đoạn xác định giá chuyển nhượng điều chỉnh.

Trong khi đó, việc Bita's không chủ động đề xuất phạm vi kiểm toán, nhưng cũng không đề xuất một giải pháp thay thế khác cũng là chưa chuẩn. “Mỗi bên đều chưa có các hành động cần thiết, thiện chí để tiến tới xác định giá chuyển nhượng điều chỉnh”, Hội đồng Trọng tài nhận định.

Nguyên nhân cốt lõi thứ hai, làm việc với chúng tôi ngày 4/5/2025, ông Nguyễn Công Định, Tổng giám đốc Honiz cho rằng, mấu chốt chưa xác định được giá chuyển nhượng điều chỉnh còn bởi phía Bita's đã ký cho 5 nhà đầu tư thuê đất theo hình thức trả tiền một lần, trong khi tỉnh Bình Thuận đang ký hợp đồng cho Bita's thuê là hình thức trả tiền hàng năm, nên chưa xác định được khoản chênh lệch.

Việc này, theo đại diện Nhóm cổ đông Bita's, UBND tỉnh Bình Thuận cho chủ trương chuyển từ hình thức thuê đất trả tiền hàng năm sang thuê đất trả tiền một lần. Tại cuộc họp ngày 24/2/2025 với các bên, Ban Quản lý các khu công nghiệp Bình Thuận kiến nghị UBND tỉnh này sớm chỉ đạo các sở, ngành giải quyết nhu cầu của chủ đầu tư về việc chuyển hình thức thuê đất trả tiền hàng năm sang trả tiền một lần.

Như vậy, “chìa khóa” thứ hai để giải quyết xung đột còn phụ thuộc vào “tốc độ” ra quyết định của UBND tỉnh Bình Thuận.

Chìa khóa “tồn quỹ tiền bằng 0”

Cũng theo Hội đồng Trọng tài, việc diễn giải khác biệt giữa Nhóm cổ đông Bita's và Honiz về cụm từ “tồn quỹ tiền bằng 0” cũng là nguyên nhân cốt lõi nữa của “cuộc chiến”.

Tại các phiên họp giải quyết vụ tranh chấp, Nhóm cổ đông Bita's cho rằng, tiêu chí “tồn quỹ tiền bằng 0” hàm ý là giá chuyển nhượng (938 tỷ đồng) xác định theo diện tích đất thương phẩm và tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất của Dự án Khu công nghiệp Hàm Kiệm II - Bita's.

Còn tiêu chí “tồn quỹ tiền bằng 0” là xác định toàn bộ tồn quỹ tiền vào thời điểm bàn giao cho bên mua sẽ thuộc về bên bán, nên không tính vào giá chuyển nhượng.

Nhưng với Honiz, thì "tồn quỹ tiền bằng 0" là yếu tố xác định giá chuyển nhượng, tức chỉ khi tồn quỹ tiền bằng 0 thì mới có giá bán là 938 tỷ đồng. Vì thế, Honiz luôn yêu cầu Nhóm cổ đông Bita's phải đưa quỹ tiền về bằng 0 trên sổ sách kế toán, tức trạng thái tài chính sạch.

Theo Hội đồng Trọng tài, hai bên chấp nhận không cấn trừ số dư tồn quỹ tiền (khác 0) vào giá chuyển nhượng khi xác định giá chuyển nhượng điều chỉnh. Ngoài ra, trong giao dịch này, 2 thỏa thuận mua bán 100% vốn cổ phần với mục đích thực chất là để Honiz tiếp nhận, sở hữu, tiếp tục đầu tư kinh doanh Dự án Khu công nghiệp Hàm Kiệm II, bao gồm quyền sử dụng đất và các tài sản gắn liền Dự án.

Vì vậy, cách diễn giải của Honiz chưa phù hợp với bối cảnh và ý chí của 2 bên trong Hợp đồng nguyên tắc, vì Honiz “chỉ xem xét cụm từ tồn quỹ tiền bằng 0 một cách riêng lẻ”, mà bỏ qua đoạn diễn giải sau đó của câu là

“theo đó, bên bán toàn quyền sở hữu đối với toàn bộ tiền mặt, tiền gửi tại tổ chức tín dụng, bên mua vẫn xác nhận về số liệu tồn quỹ theo sổ sách kế toán vào ngày đặt cọc lần 2”.

Từ đó, Hội đồng Trọng tài nhận định, việc Honiz yêu cầu Nhóm cổ đông Bita's phải xử lý để đảm bảo trên sổ sách kế toán ghi nhận tồn quỹ tiền phải bằng 0, như là điều kiện tiên quyết để xác định “giá chuyển nhượng điều chỉnh”, là không phù hợp với ý chí ban đầu của các bên. Mặt khác, trạng thái “tồn quỹ tiền bằng 0” không xảy ra nếu Công ty đang hoạt động.

Từ tất cả các phân tích trên, Hội đồng Trọng tài gợi ý “chìa khóa cho hòa bình” rằng, “giá chuyển nhượng điều chỉnh” có thể xác định được theo nhiều cách: các bên phối hợp đối chiếu, rà soát, tính toán và giải quyết ngay các bất đồng; sử dụng dịch vụ tư vấn/kiểm toán của bên thứ ba, nhưng phải có sự đồng ý của cả hai bên và công việc kiểm toán ở giai đoạn này không phải thẩm định toàn bộ hồ sơ pháp lý, thuế và các khoản vay nợ của bên bán, hay để tính toán, xác định lại giá chuyển nhượng, mà chỉ giới hạn trong phạm vi của Hợp đồng nguyên tắc đã ký. Như vậy, trong mọi trường hợp, một bên không có quyền đơn phương ấn định giá chuyển nhượng.

Ngô Nguyên