Lợi nhuận doanh nghiệp gạo 'mỏng như lá lúa', triển vọng nào cho 2025?

Xuất khẩu gạo rực rỡ nhưng doanh nghiệp lãi mỏng

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam xuất khẩu hơn 9 triệu tấn gạo trong năm 2024, đạt giá trị 5,7 tỷ USD, tăng lần lượt 11% và 21% so với năm 2023. Đây là những con số kỷ lục của ngành gạo Việt Nam, đồng thời 2024 cũng là năm thứ 6 liên tiếp kim ngạch xuất khẩu gạo ghi nhận tăng trưởng dương.

Ảnh: ABS

Dù xuất khẩu gạo lập kỷ lục, hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp trong ngành lại không như kỳ vọng.

Thống kê của phóng viên, tổng doanh thu thuần 2024 của một số doanh nghiệp xuất nhập khẩu gạo trên sàn HOSE, HNX và UPCoM đạt hơn 38.000 tỷ đồng, giảm 14% so với năm trước.

Kết quả kinh doanh một số doanh nghiệp xuất nhập khẩu gạo trong năm 2024. Ảnh: Mai Trang tổng hợp từ BCTC.

Trao đổi với phóng viên, nguyên lãnh đạo một doanh nghiệp xuất khẩu gạo cho biết, với xuất khẩu nông sản nói chung và mặt hàng gạo nói riêng luôn có rủi ro nhưng biên lợi nhuận thấp. Các doanh nghiệp gạo thường chịu áp lực chi phí lãi vay cao và biến số khi giá gạo lên, nông dân tăng giá thành, trong khi giá bán đã được ký kết từ đầu năm nên khó thay đổi.

Do đó, dù giá gạo xuất khẩu năm 2024 vẫn cao hơn so với mặt bằng các năm trước, thế nhưng các doanh nghiệp vẫn phải đối diện với nhiều khó khăn.

Hai doanh nghiệp ngành gạo tăng trưởng lợi nhuận hiếm hoi trên sàn là Thương mại Kiên Giang (mã: KTC) và Xuất nhập khẩu Nông sản Thực phẩm An Giang (mã: AFX).

KTC báo lãi năm 2024 đạt 26 tỷ đồng, tăng 4% so với năm 2023 và là mức cao nhất trong 4 năm qua. Còn AFX lãi tăng 4% chủ yếu nhờ khoản lợi nhuận khác hơn 2,8 tỷ đồng trong quý cuối năm.

Tại Vinafood II (mã: VSF), doanh thu năm 2024 ghi nhận 21.460 tỷ đồng, giảm 6,8% so với cùng kỳ, lợi nhuận trước và sau thuế đạt 59 tỷ và 30 tỷ đồng, đều giảm 2 chữ số so với năm 2023. Với kết quả này, doanh nghiệp đã vượt kế hoạch doanh thu nhưng chỉ đạt hơn 55% mục tiêu lợi nhuận năm.

Xét kỹ hơn, trong quý IV/2024, hoạt động kinh doanh cốt lõi (lợi nhuận gộp – chi phí tài chính, bán hàng và quản lý doanh nghiệp), Vinafood II lỗ 49 tỷ đồng, tăng mạnh so với cùng kỳ lỗ 5,29 tỷ đồng. Lợi nhuận gộp mà Vinafood II tạo ra trong kỳ không đủ trả chi phí tài chính, bán hàng và quản lý doanh nghiệp, Công ty thoát lỗ chủ yếu do doanh thu tài chính và đặc biệt là lợi nhuận khác tăng đột biến.

Lý giải lợi nhuận lao dốc trong quý cuối năm 2024, ông Trần Tấn Đức, Tổng giám đốc Vinafood II cho biết, do những tháng cuối năm tình hình thị trường xuất khẩu gạo và tỷ giá đồng USD có nhiều biến động ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của các công ty con Vinafood II.

Năm 2023, điều kiện xuất khẩu thuận lợi khi nhiều quốc gia tăng nhập khẩu gạo từ Việt Nam sau khi Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo. VinaFood II đã tận dụng cơ hội giá gạo tăng cao, đẩy mạnh xuất khẩu và ghi nhận giá trị xuất khẩu kỷ lục. Trong đó, riêng trong năm 2023, VinaFood II xuất khẩu được 1,5 triệu tấn gạo (kỷ lục về sản lượng gạo xuất khẩu trực tiếp).

Tuy nhiên, từ cuối tháng 9/2024, Ấn Độ đã cho phép xuất khẩu gạo trắng non-basmati trở lại khi lượng hàng tồn kho tại quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới này tăng vọt và nông dân chuẩn bị thu hoạch vụ mùa mới trong những tuần sắp tới. Ấn Độ cũng đã đặt giá sàn cho xuất khẩu gạo trắng non-basmati là 490 USD/tấn, nên nguồn cung đã tăng mạnh trở lại.

Với việc tham gia trở lại của Ấn Độ, giá gạo thế giới đã liên tục giảm và tính tới ngày 7/2/2025 chỉ còn 13,7 USD/CWT so với đỉnh tháng 5/2024 là vùng 19 USD/CWT, tức giảm 27,9% từ đỉnh.

Sau cổ phần hóa năm 2018, VSF gặp nhiều khó khăn, nhiều năm thua lỗ liên tiếp. Công ty chỉ mới có lãi từ năm 2023 với 23 tỷ đồng, chấm dứt chuỗi lỗ kéo dài cả thập niên (2013-2022). Đến cuối năm 2024, VSF vẫn còn lỗ lũy kế 2.789 tỷ đồng.

Xuất nhập khẩu Kiên Giang (Kigimex, mã: KGM) cũng không tránh khỏi khó khăn khi lãi ròng thấp nhất 5 năm qua, đạt hơn 5 tỷ đồng, giảm gần 60% so với năm trước. Mặc dù doanh thu cán mức kỷ lục mới 7.403 tỷ đồng (tăng 2%). Cùng với khó khăn chung của ngành gạo trong quý IV/2024, cộng thêm giá phụ phẩm giảm đã khiến đơn vị này thua lỗ hơn 5 tỷ đồng trong quý IV, dẫn tới lợi nhuận cả năm giảm mạnh.

Kinh doanh thua lỗ cũng khiến AGM liên tục chậm trả lãi và gốc trái phiếu AGMH2123001 và AGMH2223001. Công ty đang trong quá trình thanh lý tài sản để cải thiện dòng tiền, gần đây nhất là kế hoạch bán 55% vốn góp tại Công ty TNHH Lương thực Angimex (Angimex Food) để giảm áp lực nợ hơn 347 tỷ đồng tại BIDV CN Bắc An Giang, dù đã tái cơ cấu khoản vay nhiều lần trong 2 năm qua.

Angimex (mã: AGM) tiếp tục chìm sâu vào khó khăn sau những biến cố của nhóm thượng tầng. Năm 2024, AGM lỗ ròng kỷ lục 251 tỷ đồng, lỗ cả 4 quý và là năm thua lỗ thứ 3 liên tiếp. Riêng quý IV/2024, AGM lỗ nặng nhất với 140 tỷ đồng.

Nguyên nhân chủ yếu do kinh doanh dưới giá vốn, chi phí hoạt động hàng chục tỷ đồng và lỗ từ công ty liên doanh, liên kết. Lỗ lũy kế của AGM tính đến cuối năm 2024 đã vượt quá 417 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu hơn 235 tỷ đồng.

Đáng chú ý, “ông lớn” Lộc Trời (mã: LTG) đến nay vẫn chưa thể công bố BCTC quý IV/2024. Các thông tin về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp này trên website mới chỉ dừng lại ở quý I/2024. LTG cho biết chậm trễ công bố BCTC do “bất khả kháng”. Trước đó, đơn vị này từng vướng vào lùm xùm nợ tiền mua lúa của nông dân, các cáo buộc liên quan đến cựu Tổng giám đốc Nguyễn Duy Thuận.

Theo BCTC quý I/2024, LTG ghi nhận doanh thu tăng nhưng lợi nhuận gộp giảm và lỗ ròng 96 tỷ đồng. Năm 2023, lãi ròng của LTG sau kiểm toán cũng giảm sâu 96% so với năm 2022, còn chưa tới 17 tỷ đồng.

Ngành gạo 2025: Thách thức đan xen cơ hội

Theo phân tích của Chứng khoán ABS, cung gạo thế giới nói chung và cung gạo của các nước cạnh tranh xuất khẩu đều tăng trong niên vụ 2024/2025. Theo dự báo của USDA, sản lượng gạo toàn cầu sẽ đạt mức kỷ lục 533,7 triệu tấn, tăng 11 triệu tấn so với niên vụ trước. Tổng cung gạo toàn cầu dự báo đạt 712,8 triệu tấn, tăng 9,5 triệu tấn so với niên vụ trước, trong khi tồn kho gạo cuối niên vụ 2024/25 dự kiến sẽ đạt 182,5 triệu tấn, tăng 3,4 triệu tấn so với niên vụ trước.

Ấn Độ, quốc gia cạnh tranh chính về xuất khẩu gạo với Việt Nam, đã có những động thái hỗ trợ ngành xuất khẩu gạo của mình. Nguồn cung gạo trên thị trường trở nên dồi dào khi Ấn Độ bãi bỏ thuế xuất khẩu đối với gạo đồ, gạo lứt xay và thóc, đồng thời dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng thường. Điều này tạo ra áp lực giảm giá trong hai tháng qua và dự báo sẽ tiếp tục trong năm 2025. Sản lượng gạo của Ấn Độ được dự báo sẽ tăng kỷ lục lên 145 triệu tấn, tăng 7,2 triệu tấn so với niên vụ trước, và Ấn Độ dự kiến sẽ tiếp tục thực thi những chính sách hỗ trợ xuất khẩu trong năm 2025 khi tồn kho gạo dồi dào.

Tại Indonesia, thị trường nhập khẩu gạo lớn thứ hai, dự báo sẽ giảm mạnh lượng gạo nhập khẩu xuống chỉ còn 1,5 triệu tấn trong năm 2025. Nguyên nhân là do Indonesia đã tăng cường nhập khẩu và dự trữ gạo trong năm 2024.

Đối với Việt Nam, ABS dự kiến lượng gạo xuất khẩu trong năm 2025 sẽ vẫn tăng nhờ thị trường chính là Philippines. Sản lượng gạo nhập khẩu của Philippines dự báo sẽ đạt mức kỷ lục trong năm 2025, khi sản lượng gạo sản xuất trong niên vụ 2024/2025 của nước này giảm, trong khi nhu cầu nội địa gia tăng mạnh mẽ. Tuy nhiên, áp lực giảm giá gạo từ nguồn cung thế giới, đặc biệt là từ Ấn Độ, sẽ tác động đáng kể đến giá gạo thế giới. Do đó, giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm 2025 sẽ không tăng trưởng mạnh so với mức nền kỷ lục của năm 2024.

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, việc mở rộng thị trường mới song song với thị trường truyền thống tiếp tục được nhắc lại. Tuy nhiên, yêu cầu từ các thị trường là khác nhau, do đó công cuộc này cũng không phải dễ dàng.

Trao đổi với phóng viên, ông Hoàng Trọng Thủy, chuyên gia nông nghiệp, cho biết: “Theo tôi, các thị trường truyền thông chúng ta phải duy trì, bởi đây là những thị trường có khối lượng mua rất lớn.

Bên cạnh đó, việc tăng cường xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu tại các thị trường lớn, thị trường tiềm năng, còn nhiều dư địa với các phân khúc sản phẩm của Việt Nam, như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc (gạo chất lượng cao, gạo thơm đặc sản giá trị cao như ST24, ST25), Trung Đông, châu Phi, ASEAN (gạo trắng) thông qua các Hiệp định thương mại tự do hoặc các thỏa thuận song phương đã ký kết nhằm đa dạng hóa thị trường là cần thiết. Song song với đó cần đẩy mạnh công tác xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam.

Cách đây 3 năm, Công ty Cổ phần Tập đoàn Lộc Trời đã đưa vào thị trường EU gạo với thương hiệu “Cơm VietNam Rice”, ngay lập tức, loại gạo này đã tạo ra sự tò mò của người dân thế giới với câu hỏi “Cơm là gì?”.

Sau khi giới thiệu đến thị trường, người tiêu dùng đã chấp nhận sản phẩm và phản hồi rằng cơm Việt Nam rất thơm, ăn rất ngon. gạo Cơm Vietnam Rice đã xuất hiện ở hệ thống siêu thị châu Âu với giá bán lẻ 4000 Euro/tấn. Đây là mức giá đắt nhất thị trường và đến nay”.

Trang Mai