Loạt động thái nhằm 'dừng đà' giảm của giá xuất khẩu gạo

Cần cung ứng vốn giá hợp lý để trữ gạo trong giai đoạn giá XK gạo xuống thấp. (Ảnh minh họa: VGP)

Giá gạo xuất khẩu xuống đáy trong nhiều năm

Trái ngược với diễn biến năm trước, giá lúa trong nước và giá gạo xuất khẩu (XK) từ cuối năm 2024 đến khoảng cuối tháng 2/2025 liên tục giảm. Theo số liệu Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo 100% tấm xuất khẩu của Việt Nam ngày 10/3/2025 vẫn ở mức 307 USD/tấn như 2 ngày trước đó, trong khi đó, vào đầu tháng 3, giá loại gạo này chỉ cao hơn 3 USD/tấn, ở mức 310 USD/tấn. Với mức giá này và với việc giảm giá liên tục từ đầu tháng 3, giá XK gạo của Việt Nam đang rất thấp so với các thị trường khác. Đáng chú ý, số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, so với cùng kỳ năm ngoái, lượng gạo XK tăng 5,9% nhưng giá trị lại giảm mạnh 13,6%. Lý do, giá xuất khẩu bình quân hai tháng đầu năm nay chỉ đạt 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ năm 2024.

Đây đã được đánh giá là giai đoạn giá gạo XK xuống mức thấp nhất trong nhiều năm trở lại đây. Bởi giai đoạn 2020 - 2022 cũng đã xuất hiện mức giá XK tương đương. Và năm 2023, khi Ấn Độ ban hành lệnh cấm XK gạo mới làm cho giá gạo XK trên thị trường thế giới biến động mạnh, tăng rất cao, từ 38 - 45% và Việt Nam cũng đã hưởng lợi từ việc cấm XK gạo này.

Do đó, việc Ấn Độ nới lỏng dần lệnh hạn chế xuất khẩu gạo sau 2 năm siết chặt từ cuối năm ngoái và mới đây, tiếp tục cho XK trở lại gạo tấm 100% chính là một nguyên nhân lý giải cho việc giá XK gạo xuống thấp. Trước khi hạn chế XK, Ấn Độ là thị trường XK gạo lớn nhất thế giới. Do đó, khi Ấn Độ XK trở lại, nguồn cung cho thị trường sẽ rất dồi dào, điều này khiến cho gạo XK ở thị trường thế giới trở lại với mức giá của năm 2022.

Một giám đốc doanh nghiệp (DN) chuyên XK gạo nhận định, nếu các DN XK gạo cứ tiếp tục “chạy đua” với giá thế giới trong giai đoạn này thì sẽ gặp nhiều tổn thất, bởi theo dự báo, nguồn cung gạo trên thị trường thế giới trong giai đoạn này đang khá dồi dào.

Ông Đỗ Hà Nam - Phó Chủ tịch VFA cho biết, giá gạo XK giảm mạnh dẫn tới giá mua lúa của nông dân rất thấp. Điều này không chỉ khiến người nông dân gặp khó khăn mà các DN XK cũng bị ảnh hưởng mạnh.

Cung ứng vốn để trữ gạo

Trước thực tế giá gạo XK và trong nước đang giảm mạnh, VFA kiến nghị Bộ Công Thương kích hoạt giá sàn gạo XK theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP, mức đề nghị là 500 USD/tấn. Theo VFA, đề xuất này nhằm ngăn chặn hiện tượng DN cạnh tranh không lành mạnh về giá, bảo đảm giá trị hạt gạo Việt và bảo vệ lợi ích của người nông dân. Đặc biệt, trong bối cảnh giá gạo XK giảm mạnh do sự cạnh tranh từ các nước khác, nhất là Ấn độ, việc áp dụng giá sàn sẽ giúp mức giá mua lúa gạo từ người nông dân không bị giảm tương ứng. Bên cạnh đó, VFA kiến nghị Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cung cấp gói tín dụng lãi suất thấp, kéo dài thời gian vay để DN trữ gạo, chủ động giá bán thay vì bán thô ồ ạt.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, Bộ Công Thương đang nghiên cứu đến câu chuyện kích hoạt giá sàn để bình ổn giá lúa gạo, bên cạnh một số giải pháp khác như đẩy mạnh đàm phán, tìm kiếm thị trường mới cho gạo XK.

Trước mắt, Bộ Công Thương đã đưa ra một số giải pháp trọng tâm nhằm hỗ trợ DN XK và nông dân trồng lúa như tổ chức các đoàn xúc tiến thương mại tại các thị trường XK gạo truyền thống (như Philippines,

Indonesia, Trung Quốc), cũng như tiềm năng. Trong đó, thị trường Úc đang được Thương vụ Việt Nam tại Úc khuyến nghị cần đẩy mạnh XK nông sản trong giai đoạn này, đặc biệt là gạo khi giá gạo XK sang Úc hiện vẫn đang duy trì được mức giá tốt và có giá trị XK tăng trung bình hơn 12,3% trong tháng 1 so với cùng kỳ năm 2024.

NHNN cũng đã có công văn đề nghị các ngân hàng thương mại, NHNN chi nhánh khu vực các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long chủ động cân đối nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay của người dân, DN sản xuất, chế biến, thu mua, tạm trữ, tiêu thụ (trong nước, XK) lúa, gạo trong năm 2025, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông Xuân tại các tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; Tạo điều kiện hỗ trợ nông dân tái vụ. Không để xảy ra tình trạng người dân, DN có phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, đáp ứng đầy đủ quy định của pháp luật mà không được tiếp cận hoặc chậm tiếp cận vốn vay do các điều kiện và thủ tục phiền hà.

Ngoài ra, cần nghiên cứu, xem xét nâng hạn mức, thời hạn cho vay phù hợp với quy định của pháp luật đối với các DN có năng lực, kinh nghiệm tổ chức thu mua, chế biến, xuất khẩu, có hệ thống kho chứa để thu mua gạo tạm trữ; tạo điều kiện mở rộng tín dụng trung, dài hạn để hỗ trợ trong đầu tư kho chứa, máy móc, thiết bị chế biến, bảo quản và tạm trữ.

Nhật Thu