Loài Voọc kêu cứu

Voọc mũi hếch là loài đặc hữu chỉ có ở Việt Nam, phân bố giới hạn ở Hà Giang và Tuyên Quang.

Khu vực sống của loài đã bị thu hẹp đáng kể trong mấy thập kỷ gần đây do nạn phá rừng ồ ạt và săn bắn ráo riết, đẩy loài thú quý hiếm này đến tình trạng cực kỳ nguy cấp. Các nhà bảo tồn ước tính, hơn 80% số lượng loài đã biến mất trong gần 40 năm qua.

Khảo sát hiện nay cho thấy, loài chỉ còn sống trong các khoảnh rừng nhỏ ở Hà Giang và Tuyên Quang như Khu Bảo tồn Thiên nhiên Na Hang, Khu bảo tồn thiên nhiên Cham Chu (Tuyên Quang), Khu Bảo tồn Loài và Sinh cảnh Voọc mũi hếch Khau Ca và rừng huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang.

Loài Voọc mũi hếch.

Trong đó, các quần thể ở Na Hang chỉ còn dưới 25 con, quần thể ở Cham Chu có 12 cá thể. Cả hai khu vực đang đối mặt với mối đe dọa từ săn bắn bất hợp pháp.

Niềm hy vọng lớn nhất nằm ở quần thể tại Khau Ca, nơi ghi nhận khoảng 140-160 con và gia tăng đều đặn trong 10 năm qua. Các cuộc điều tra gần đây ở Quản Bạ cũng cho thấy, quần thể loài có dấu hiệu tăng nhẹ, từ khoảng 15-21 con vào năm 2016 lên 33-35 cá thể vào năm 2019. Dù vậy, các quần thể này liên tục đối mặt với mối đe dọa từ hoạt động khai thác gỗ bất hợp pháp, chăn thả gia súc và săn bắt động vật.

Các nhà khoa học đề xuất, cần bảo vệ sinh cảnh của loài trong khu vực phân bố. Kiểm soát chặt chẽ tình trạng săn bắt, buôn bán trái pháp luật loài này ở trong nước và quốc tế cũng như tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn loài.

Loài Voọc xám cũng đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng với tình trạng cực kỳ nguy cấp. Từng phân bố ở khắp các tỉnh Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Phú Thọ, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình, đến nay nhiều khu vực không còn ghi nhận.

Loài Voọc xám.

Thông tin của loài trong tự nhiên cũng rất ít ỏi. Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên (Thanh Hóa) có thể là một trong số ít quần thể lớn nhất của loài này còn sót lại ở Việt Nam với khoảng 100-200 cá thể.

Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hu (Thanh Hóa) có khoảng 7-9 cá thể. Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt (Nghệ An) ghi nhận 36 cá thể. Vườn Quốc gia Pù Mát (Nghệ An) ghi nhận 4 đàn với tổng số khoảng 20 cá thể.

Loài này cũng từng thấy tại Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Mù Cang Chải và Khu bảo tồn thiên nhiên Mường La nhưng 15 năm nay không còn ghi nhận.

Loài Voọc xám suy giảm nhanh do bị săn bắt và buôn bán làm thực phẩm, dược liệu. Các nhà khoa học ước tính, tại Việt Nam chỉ còn dưới 400 cá thể ngoài tự nhiên.

Trong danh sách cực kỳ nguy cấp còn có loài Voọc mông trắng, cũng là loài linh trưởng đặc hữu của Việt Nam, phân bố rải rác ở sinh cảnh núi đá vôi tại Hòa Bình, Hà Nam, Thanh Hóa và Ninh Bình. Trong 36 năm qua, hơn 80% số lượng cá thể loài cũng biến mất ngoài tự nhiên.

Loài Voọc mông trắng.

Đến nay, quần thể lớn nhất xuất hiện ở Khu bảo tồn thiên nhiên Vân Long (Ninh Bình) với ước tính khoảng 176-184 cá thể. Vùng núi đá vôi huyện Kim Bảng (Hà Nam) cũng có quần thể Voọc mông trắng lớn với ít nhất 103 cá thể.

Loài này còn được ghi nhận ở vùng núi đá huyện Lạc Thủy (Hòa Bình), khu vực giáp ranh của rừng đặc dụng – phòng hộ Hương Sơn (Hà Nội) với số lượng có thể vô cùng ít ỏi.

Các nghiên cứu chỉ ra, sinh cảnh sống bị chia cắt, thu hẹp và suy thoái do mất rừng, khai thác lâm sản và canh tác nông nghiệp cùng nạn săn bắt khiến loài này đến bờ tuyệt chủng, cần sớm triển khai các giải pháp bảo tồn toàn diện.

Trong danh sách các loài Voọc nguy cấp, quý hiếm còn có Voọc đen má trắng, Voọc bạc đông dương, Voọc hà tĩnh, Voọc bạc trường sơn, Voọc cát bà. Các loài này đều đang đối mặt với nhiều mối đe dọa và nguy cơ biến mất vĩnh viễn ngoài tự nhiên.

Nguyễn Hoài