Lo tăng lương kéo theo lạm phát, làm sao để tránh 'té nước theo mưa'?

Sáng 29/6, Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đã công bố báo cáo tình hình kinh tế - xã hội quý II và 6 tháng đầu năm 2024, trong đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6 tăng 0,17% so với tháng trước. So với tháng 12/2023 CPI tháng 6 tăng 1,40% và so với cùng kỳ năm trước tăng 4,34%. CPI bình quân quý II/2024 tăng 4,39% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 6 tháng đầu năm 2024, CPI tăng 4,08% so với cùng kỳ năm trước; lạm phát cơ bản tăng 2,75%.

So sánh chỉ số giá giữa các giai đoạn 2023-2024.

Cùng ngày, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết kỳ họp thứ 7, đồng ý cải cách tiền lương với phương án tăng lương cơ sở từ 1,8 lên 2,34 triệu đồng một tháng, tăng 15% lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội từ 1/7 tới.

Đã có một số ý kiến lo ngại về việc tăng lương sẽ kéo theo lạm phát tăng vọt như năm 2008 khi tăng lương cơ sở 20%, lạm phát tăng từ 6,3% lên 23% và năm 2011 khi tăng lương cơ sở lên 13,7%, lạm phát đã tăng từ 9,2% lên 18,6%.

Trả lời về vấn đề này, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá, Tổng cục Thống kê cho biết, trong 15 năm qua tốc độ tăng của chỉ số giá tiêu dùng thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng lương.

Tính từ năm 2009 cho đến 1/7/2024 - tức ngày chính thức áp dụng chính sách lương mới, mức lương cơ sở đã tăng khoảng 280%, mức lương tối thiểu vùng của doanh nghiệp tăng khoảng 484%, trong khi chỉ số giá tiêu dùng chỉ tăng khoảng 108%. Điều này cho thấy rằng Chính phủ luôn hướng tới mục tiêu tiền lương thực sự phải là thu nhập chính để đảm bảo nguồn sống của người lao động và gia đình, tạo động lực nâng cao năng suất lao động và hiệu quả làm việc. Tăng lương sẽ góp phần nâng cao mức sống của người dân, đóng góp cho tăng trưởng của nền kinh tế và làm cho sức mua tăng lên, khi đó quan hệ cung cầu có sự thay đổi, có khả năng tác động đến giá cả.

Những năm trước đây, thông thường khi lương tăng thì giá cả tăng. Thậm chí chỉ khi mới có chính sách của Chính phủ về việc tăng lương thôi thì giá cả đã tăng rồi, chưa cần đợi đến thời điểm thực thi. Đó là vì thị trường khi đó còn ở dạng tự phát và công tác quản lý xung đột về giá chưa được hoàn thiện như hiện nay. Năm 2008 và 2011 xảy ra lạm phát tăng rất cao nhưng không phải chỉ do tăng lương mà ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế thế giới. Chính sách tiền tệ thời kỳ này còn lỏng lẻo không linh hoạt, việc điều hành các chính sách tiền tệ vĩ mô còn lúng túng…

Chuyên gia cho rằng, vẫn phải lường trước hiện tượng “té nước theo mưa” khi tăng lương từ 1/7.

"Trong những năm trở lại đây đã có sự thay đổi rất rõ rệt. Chính phủ, người dân và thị trường đã có những thích ứng, không còn bị tác động nhiều nữa nên việc tăng lương thường tạo ra lạm phát kỳ vọng, còn chuyện tăng giá ít xảy ra”, bà Thu Oanh nói, đồng thời cho rằng lần tăng lương này sẽ không gây ra tình trạng tăng đột biến đối với lạm phát.

Bên cạnh đó, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá cũng nhấn mạnh không nên chủ qua, vẫn phải lường trước hiện tượng “té nước theo mưa” khi tăng lương từ 1/7.

Để kiểm soát được hiện tượng này các cơ quan chức năng cần tăng cường triển khai giám sát thực hiện kê khai giá, niêm yết giá, công khai thông tin giá, đồng thời tổ chức thanh tra, kiểm tra đối với cả việc chấp hành các pháp luật về giá cũng như xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

“Đây là giải pháp rất là quan trọng vì khi giá cả được công khai minh bạch thì sẽ tránh được tình trạng tăng giá bất hợp lý. Ngoài ra cũng cần kêu gọi các doanh nghiệp tham gia các chương trình bình ổn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp quy mô lớn, uy tín, chiếm thị phần cao, là đầu mối cho các chuỗi cung ứng. Đồng thời khuyến khích các trung tâm thương mại, siêu thị tổ chức các đợt khuyến mại hàng hóa, kích cầu tiêu dùng”, lãnh đạo Vụ Thống kê giá nhận định.

Đặc biệt tránh điều chỉnh giá các dịch vụ, hàng hóa do nhà nước quản lý như y tế, giáo dục và điện cùng thời điểm tăng lương 1/7 vì rất dễ gây ra lạm phát kỳ vọng, kéo giá cả hàng hóa khác tăng lên.

Các bộ ngành địa phương cũng cần chuẩn bị các lượng hàng hóa đầy đủ để đáp ứng nhu cầu sử dụng của người dân, như vậy sẽ giúp giảm được tăng lương kéo theo tăng giá.

Mục tiêu lạm phát 4 - 4,5% là khả thi

Nghị quyết số 103/2023/QH15 của Quốc hội đã thông qua mục tiêu lạm phát năm 2024 ở mức từ 4 - 4,5%. Theo bà Nguyễn Thu Oanh, sau 6 tháng đầu năm thì lạm phát vẫn đang nằm trong vùng mục tiêu mà Quốc hội đề ra. Đây là mức lạm phát phù hợp để hỗ trợ cho thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Dư địa điều hành lạm phát cả năm so với mục tiêu quốc hội đề ra không hề hẹp, và đây cũng là cơ hội để điều hành giá các hàng hóa, dịch vụ do nhà nước quản lý trong 6 tháng còn lại.

Trong thời gian tới có một số yếu tố thuận lợi trong kiểm soát lạm phát như lạm phát toàn cầu hạ nhiệt; các chi phí miễn, giảm gia hạn thuế phí, tiền sử dụng đất trong 6 tháng cuối năm cũng sẽ góp phần làm cho giảm chi phí sản xuất cũng như giảm giá hàng hóa dịch vụ, tiêu dùng của người dân. Nguồn lương thực và thực phẩm dồi dào của Việt Nam cũng giúp chúng ta giảm bớt áp lực lạm phát trong bối cảnh an ninh lương thực toàn cầu có những rủi ro và thách thức.

“Ngoài ra, với kinh nghiệm điều hành giá, cũng như sự quyết liệt và chỉ đạo kịp thời của Chính phủ thì sẽ góp phần hạn chế tác động cộng hưởng của việc điều chỉnh giá lên lạm phát. Chính vì vậy chúng tôi cho rằng mục tiêu lạm phát 4 - 4,5% Quốc hội đề ra là khả thi”, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá, Tổng cục Thống kê nói.

Đỗ Kiều