Lo ngại hàng ngoại đến Việt Nam 'rửa nguồn' để né thuế

Mỹ đánh thuế cao, doanh nghiệp Việt lo ngại hàng nhập núp bóng hàng Việt. Ảnh minh họa: LH

Lo tình trạng "tẩy xuất xứ" hàng hóa

Gần đây, việc Mỹ áp thuế cao đối với hàng hóa từ nhiều quốc gia, khiến cho các doanh nghiệp Việt Nam e ngại về những tác động gián tiếp. Trong đó, việc hàng hóa nước ngoài tràn vào Việt Nam để "rửa" nguồn gốc sản phẩm là một vấn đề các doanh nghiệp xuất lưu tâm.

Chẳng hạn, ngành thép Việt Nam mặc dù không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi thuế quan của Mỹ, nhưng sự xâm nhập ồ ạt của thép giá rẻ từ Trung Quốc đang gây sức ép lên thị trường. Các doanh nghiệp trong ngành này không chỉ phải cạnh tranh với giá thấp mà còn lo ngại rằng việc nhập khẩu thép từ Trung Quốc sẽ khiến nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm trở nên khó kiểm soát hơn.

Năm vừa qua, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 12 tỉ đô la thép từ Trung Quốc, tăng 32,2% so với năm trước. Con số này được dự báo tiếp tục tăng trong thời gian tới khi quốc gia này đang thừa nguồn cung thép. Tình trạng này không chỉ đe dọa sức cạnh tranh của các doanh nghiệp thép trong nước mà còn làm nảy sinh nguy cơ hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị nghi ngờ và áp thuế.

Tình trạng này đã từng xảy ra với một số ngành hàng như đồ gỗ, khi một số doanh nghiệp nhập khẩu hàng từ Trung Quốc, thực hiện các công đoạn lắp ráp đơn giản tại Việt Nam và sau đó xuất sang nước thứ ba để né thuế. Các trường hợp gian lận xác nhận xuất xứ hàng hóa này đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp trong nước.

Bên cạnh đó, hệ thống quản lý chất lượng xuất xứ hàng hóa tại Việt Nam hiện nay chưa được chặt chẽ, dẫn đến các trường hợp doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu từ Trung Quốc để sản xuất hàng hóa mang dấu hiệu “trí tuệ Việt”.

Thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp Trung Quốc đã tìm đến Việt Nam để đặt hàng với hình thức gia công, sau đó xuất khẩu hàng hóa này đi Mỹ với xuất xứ từ Việt Nam. Hành vi này đang diễn ra trong lĩnh vực may mặc và giày dép... nơi mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể đang gia công cho các đối tác Trung Quốc.

Ông Phạm Quang Anh, Tổng Giám Đốc Công ty may Dony, cho biết từ sau Tết Nguyên đán đến nay, tại công ty ông đã tiếp đón hơn 20 đoàn khách hàng từ Trung Quốc muốn gia công hàng để xuất đi Mỹ. "Tình hình số doanh nghiệp Trung Quốc đến nhà xưởng chúng tôi tham quan gia tăng cao bất ngờ và có thể trở thành khách hàng trong thời gian tới”, ông Quang Anh cho biết.

Không chỉ riêng Dony, một số doanh nghiệp may mặc khác cũng xác nhận tình trạng tương tự. Điều đáng lo ngại các nhà máy của Việt Nam trở thành nơi sản xuất cuối cùng, trong khi nguyên liệu và linh phụ kiện vẫn được nhập từ Trung Quốc. Điều này cũng đồng nghĩa với việc Việt Nam trở thành đích đến "mượn" xuất xứ, khiến hàng Việt Nam đứng trước nguy cơ bị áp thuế cao từ Mỹ.

Cần lọc đầu tư để né thuế

Để ngăn chặn hành vi mượn xuất xứ và né thuế, các chuyên gia khuyến nghị chính phủ cần áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với dự án đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc.

Theo báo cáo từ Cục Đầu tư nước ngoài, Trung Quốc đang dẫn đầu về số dự án đầu tư vào Việt Nam trong hai tháng đầu năm, chiếm 31% tổng số. Luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc Công ty Luật TNHH Investpush, doanh nghiệp tư vấn cho các nhà đầu tư nước ngoài, nhấn mạnh rằng dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc đang gia tăng mạnh mẽ trong hầu hết các lĩnh vực. Tuy nhiên, với sản xuất lại chủ yếu tập trung vào các dự án gia công và lắp ráp, ít tạo ra giá trị gia tăng kinh tế thực sự.

Cần chọn lọc đầu tư FDI chất lượng, công nghệ cao để nền sản xuất bền vững. Ảnh: LH

Khả năng cạnh tranh địa lý và logistics khiến các nhà đầu tư sản xuất Trung Quốc ưu tiên khu vực phía Bắc để dễ dàng vận chuyển nguyên liệu từ quê nhà. Nỗi lo lớn nhất là Việt Nam trở thành điểm trung chuyển cho hàng hóa từ Trung Quốc, nơi các doanh nghiệp này thực hiện các công đoạn cuối để né thuế.

Nhiều hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, như đồ gỗ và sắt thép, đã phải đối mặt với thuế chống bán phá giá do tình trạng "mượn" xuất xứ này. Dưới thời chính quyền Trump, việc áp dụng thuế xuất khẩu cao đã thúc đẩy nhiều doanh nghiệp FDI tìm đường tiếp cận thị trường Mỹ thông qua các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.

Ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hội Dệt May Thêu Đan TPHCM, khuyến nghị cần kiểm soát dòng FDI vào ngành dệt may và ưu tiên thu hút những dự án mang lại giá trị gia tăng cho đất nước. Tình hình hiện tại cho thấy Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và cần phát huy lợi thế này một cách hiệu quả.

Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM, đề xuất cần rà soát các nguồn vốn FDI, nhằm ngăn chặn việc lợi dụng xuất xứ để xuất khẩu vào Mỹ. Ông cảnh báo rằng chính sách thuế mới từ Mỹ có thể đe dọa những ngành xuất khẩu mang lại giá trị cao cho Việt Nam như thủy sản và đồ gỗ... Việc cần thiết là nâng cao trách nhiệm trong thẩm định dự án, siết chặt giám sát và ngăn chặn các dự án công nghệ lạc hậu hoặc gây ô nhiễm.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần chủ động thu hút các dự án đầu tư có giá trị gia tăng cao hơn và tránh những dự án chỉ dừng lại ở mức gia công đơn giản. Một chính sách rõ ràng về ưu tiên sử dụng nguyên liệu và sản phẩm công nghiệp từ Việt Nam sẽ giúp tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và bền vững hơn.

Tình hình thị trường hiện tại cho thấy Việt Nam cần có những bước đi chiến lược để vừa thu hút đầu tư nước ngoài, vừa đảm bảo đồng thời trước sự thâm nhập của hàng hóa nước ngoài qua hình thức "núp bóng". Cần phải tỉnh táo kiểm soát các dự án FDI, tránh để Việt Nam trở thành nơi gia công hàng hóa cho các doanh nghiệp quốc tế với mục đích né thuế. Mọi hành động cần được thực hiện chặt chẽ để bảo vệ hình ảnh và sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam trong tương lai.

Lê Hoàng