Liệu những bộ đồ lặn 'chống cắn' có thể giúp bảo vệ các vận động viên lướt sóng khỏi cá mập hay không?

Một nghiên cứu của Úc cho thấy, những bộ đồ lặn “chống cắn” có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng của vết thương và lượng máu mất do cá mập tấn công gây ra.

Các nhà nghiên cứu đã thu hút cá mập bằng cách thả mồi và một con cá được buộc cố định. Khi cá mập lao đến tấn công, mồi sẽ được rút lại và thay bằng một “gói cắn thử” – một tấm bảng bọc xốp và phủ vật liệu của bộ đồ lặn được buộc vào thuyền để thu hồi sau khi cá mập cắn. Lớp xốp bên trong, làm từ ethylene và vinyl acetate, là loại thường được dùng trong huấn luyện phẫu thuật và được chọn vì có mật độ và kết cấu tương tự như mô và thịt người. Các nhà nghiên cứu đã đo và phân loại mức độ tổn thương do 84 cú cắn của cá mập trắng và 68 cú cắn của cá mập hổ, chia thành bốn cấp độ: nhẹ bề mặt, nhẹ, nghiêm trọng và nguy kịch. Bốn loại vật liệu được thử nghiệm Aqua Armour, Shark Stop, ActionTX-S và Brewster đều giúp giảm đáng kể số lượng các vết thương ở mức nghiêm trọng và nguy kịch so với vật liệu neoprene thông thường.

Các nhà nghiên cứu đến từ ĐH Flinders và Sở Công nghiệp của bang New South Wales đã tiến hành thử nghiệm mức độ bảo vệ của bốn loại vật liệu hiện đại có khả năng “chống cắn” so với neoprene thông thường, bằng cách cho chúng tiếp xúc với vết cắn của cá mập trắng và cá mập hổ. Kết quả, được công bố trên tạp chí Wildlife Research, cho thấy mặc dù các chấn thương bên trong hoặc do lực ép vẫn có thể xảy ra, nhưng các vật liệu chống cắn đã giúp giảm đáng kể mức độ thiệt hại do cá mập gây ra.

Đồng tác giả của nghiên cứu, GS Charlie Huveneers (trưởng Nhóm Nghiên cứu Sinh thái Cá mập Phía Nam, Đại học Flinders) cho biết, mặc dù các vật liệu chống cắn không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng “chúng có thể giúp giảm mất máu và tổn thương do những vết rách hoặc đâm sâu nghiêm trọng, từ đó có thể cứu sống nhiều người.” Dù hiếm xảy ra, các vụ cá mập tấn công vẫn có thể gây hậu quả thảm khốc, như cái chết gần đây của vận động viên lướt sóng Mercury Psillakis gần bãi biển Dee Why ở Sydney.

Theo Cơ sở dữ liệu về các vụ cá mập ở Úc, trong 10 năm qua, trung bình mỗi năm có khoảng 20 người bị thương và khoảng 3 người thiệt mạng do cá mập tấn công. Những chấn thương nghiêm trọng và tử vong thường do mất máu cấp và tổn thương động mạch lớn, hoặc mất chi hay mô mềm. Các loại vật liệu của bộ đồ lặn được thử nghiệm bao gồm hai loại đã được sử dụng trong các sản phẩm thương mại và hai loại vật liệu đang trong quá trình phát triển. Thiết kế của những bộ đồ này thường kết hợp các vật liệu vừa bền chắc vừa nhẹ, như Kevlar hoặc các sợi dùng trong dây thừng của thuyền buồm.

Đồng tác giả nghiên cứu, Tiến sĩ Tom Clarke (Đại học Flinders) cho biết: “Răng của cá mập trắng và cá mập hổ có nhiều cạnh rất sắc nhọn và có răng cưa, chính những cạnh đó gây ra phần lớn tổn thương khi chúng cắn. Bản thân vật liệu này giúp ngăn răng cá mập xuyên thủng qua lớp vải”. Tuy vậy, ông nói thêm: “Vẫn có khả năng xảy ra các chấn thương do lực ép hoặc tổn thương nội tạng nếu cá mập thực sự cắn”. Các vật liệu này được thử nghiệm ngoài tự nhiên với cá mập trắng ở vịnh Spencer (Nam Úc) và cá mập hổ ngoài khơi đảo Norfolk (bang Queensland). Tiến sĩ Clarke cho biết “Các vật liệu chống cắn đều làm giảm diện tích của những vết cắn gây tổn thương nguy kịch, vốn thường liên quan đến các vết đâm sâu hoặc rách lớn”.

Trong khi các biện pháp quản lý cá mập của chính phủ chủ yếu tập trung theo khu vực từ các biện pháp gây chết như lưới cá mập, đến các biện pháp không gây chết như giám sát bằng drone hay thiết bị Smart drumline, các nhà nghiên cứu cho rằng ngày càng có nhiều sự quan tâm đến việc bổ sung các biện pháp bảo vệ cá nhân như thiết bị xua đuổi cá mập, giáo dục cộng đồng và bộ đồ lặn chống cắn như một phần của chiến lược phòng ngừa toàn diện.

TS Brianna Le Busque (chuyên gia tâm lý học bảo tồn, ĐH Nam Úc), nghiên cứu về thái độ của công chúng và giới lướt sóng đối với cá mập cho biết, dù những biện pháp này không phải là giải pháp hoàn hảo, nhưng các thiết bị như “lá chắn cá mập” (đeo ở mắt cá chân), bộ đồ lặn chống cắn, cùng với giáo dục dựa trên đánh giá rủi ro, có thể giúp con người lấy lại cảm giác kiểm soát, điều rất quan trọng bên cạnh các chính sách của chính phủ: "Chúng ta biết rằng khi nói đến nỗi sợ cá mập, cảm giác mất kiểm soát là một yếu tố lớn khiến mọi người sợ hãi. Vì vậy, việc cung cấp cho họ những chiến lược giảm thiểu rủi ro mà họ có thể chủ động áp dụng là điều rất quan trọng, vì nó mang lại cho họ cảm giác tự tin và chủ động hơn”.