Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa: Gạch nối lịch sử về lòng yêu nước

Lễ hội khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc

Huyện đảo Lý Sơn thuộc tỉnh Quảng Ngãi là một địa danh gắn liền với lịch sử bảo vệ chủ quyền biển đảo Việt Nam. Đây là huyện đảo cách đất liền 18 hải lý về phía Đông Bắc, bao gồm đảo Lớn (Cù lao Ré), đảo Bé (Cù lao Bờ Bãi) và hòn Mù Cu. Tổng diện tích của huyện đảo là 9,97 km² và dân số hơn 19.800 người.

Đảo Lý Sơn là nơi có truyền thống và bề dày văn hóa biển khơi. Một trong những nghi lễ quan trọng của cư dân nơi đây là Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa được tổ chức bởi các tộc họ có người từng tham gia đội Hoàng Sa xưa. Lễ hội này thường diễn ra vào ngày 15, 16 tháng 3 Âm lịch hàng năm.

Một phần nghi thức trong Lễ khao lề thế lính.

Theo tư liệu lịch sử được ghi chép trong Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn, dưới thời các Chúa Nguyễn, đội Hoàng Sa gồm 70 suất lính, chủ yếu được tuyển chọn từ xã An Vĩnh. Hằng năm, vào tháng hai, đội nhận lệnh xuất phát trên những chiếc thuyền câu nhỏ, mang theo lương thực đủ dùng trong 6 tháng. Họ vượt biển trong 3 ngày 3 đêm để đến quần đảo Hoàng Sa, thực hiện nhiệm vụ canh giữ và khai thác tài nguyên biển. Đến tháng tám, đội trở về, nộp chiến lợi phẩm tại Phú Xuân. Tương tự, Hoàng Việt Địa Dư Chí của Phan Huy Chú cũng ghi nhận quá trình hoạt động của đội Hoàng Sa, nhấn mạnh sự gian khổ và nguy hiểm khi thực thi nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo.

Sau lễ thức ở nhà thờ tộc họ, người Lý Sơn sẽ đặt các hình nhân và linh vị, cùng những thứ tượng trưng mà người đi lính Hoàng Sa, Trường Sa thường mang theo, như gạo, muối, củi, nước ngọt, lưới… vào chiếc thuyền bằng cây chuối rồi đem thả ra biển. Lời nguyện cầu về sự bình yên lẫn lời xua đuổi rủi ro sẽ được bỏ chung cùng thuyền lễ. Giữa bập bềnh sóng gió hình nhân là kẻ thế mạng cho người đăng lính.

Các vị chức sắc, bô lão tại Lý Sơn làm Lễ khao lề thế lính.

Khi buổi lễ tế thế lính Hoàng Sa kết thúc, người lính coi như “đã có một lần chết”, và “hùng binh” ấy (như cách gọi của vua Tự Đức) có quyền tin tưởng rằng mình sẽ không còn phải chết nữa dù sẽ trải qua muôn ngàn bất trắc trên biển khởi ròng rã 6 tháng liền mỗi năm khi vâng mệnh triều đình. Vì thế có thể xem lễ tế có người đăng lính đứng hầu chính là một lễ tế sống.

Gạch nối lịch sử về lòng yêu nước

Mỗi tộc họ trên đảo Lý Sơn lẫn trong đất liền cạnh cửa biển Sa Kỳ và một số nơi khác cũng đã có hàng trăm người không may mắn trở về. Tại các nhà thờ họ Phạm Quang, Phạm Văn, Võ Văn trên đảo Lý Sơn, hay tại các Âm linh tự (còn gọi là Nghĩa tự) trên đất liền vùng cửa biển Sa Kỳ và một số nơi khác, những lễ tế tương tự vẫn được tổ chức để tưởng nhớ và tri ân. Trong nghi thức ấy, thầy pháp vẫn thực hiện ấn quyết, lầm rầm đọc chú; hình nhân bằng đất sét, bột gạo hay giấy vẫn được nặn nên; hàng trăm linh vị vẫn được cắm trên nải chuối cùng những vật dụng tượng trưng cho hành trang của người lính, rồi tất cả được thả trôi ra biển. Lễ tế không chỉ là nghi thức tâm linh, mà còn là cách người dân bày tỏ lòng tri ân với những người đã hiến dâng cuộc đời vì Tổ quốc.

Đua thuyền tứ linh là một trong những hoạt động đặc sắc thể hiện văn hóa biển đảo tại Lý Sơn.

Những dòng ghi chép về đội Hoàng Sa lẫn Bắc Hải trong các bộ chính sử của triều Nguyễn là những cứ liệu lịch sử khẳng định chủ quyền lãnh thổ của nước ta trên Biển Đông cách đây 3, 4 thế kỷ trước. Những dấu tích liên quan đến đội Hoàng Sa ở khắp nơi dọc ven biển miền Trung, đặc biệt là trên đảo Lý Sơn và vùng cửa biển Sa Kỳ cùng lễ khao lề thế lính Hoàng Sa đang hiện diện hằng năm trên đất đảo Lý Sơn cũng đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ ấy.

Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa không chỉ là nghi thức truyền thống mà còn là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của dân tộc trong công cuộc bảo vệ và khẳng định chủ quyền quốc gia. Thông qua lễ hội này, thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục khắc sâu ý thức bảo vệ biển đảo, góp phần vào sự nghiệp giữ gìn chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.

Hà Anh