Lễ đài Tuyên ngôn độc lập 2/9 được lắp đặt thần tốc thế nào?

Ngày 2/9/1945, Quảng trường Ba Đình chật kín hàng chục vạn người dân. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh bước lên lễ đài bằng gỗ giản dị, cả biển người bỗng lặng im, như nín thở trước giây phút lịch sử.

Từ trên lễ đài ấy, giọng Người vang lên, ấm trầm mà dõng dạc, ngân xa từng lời bất hủ của Bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ít ai biết, lễ đài lịch sử này chỉ được dựng gấp rút trong khoảng 15 tiếng và tồn tại chưa đầy 24 giờ. Lễ đài dựng bằng gỗ, vải và đinh mượn của nhân dân, rồi tháo dỡ ngay sau buổi lễ. Một công trình tồn tại ngắn ngủi, nhưng ánh sáng thiêng liêng từ nơi ấy thì trường tồn mãi cùng dân tộc.

Lễ đài nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945.

Lễ đài Tuyên ngôn Độc lập - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là công trình của kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh (sau này là Thứ trưởng Bộ Xây dựng) và họa sỹ Ngô Văn Đệ.

Sáng 1/9/1945, ông Ngô Huy Quỳnh được giao nhiệm vụ thiết kế lễ đài cho Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập và Chính phủ lâm thời ra mắt quốc dân. Theo chủ trương, lễ đài cần làm giản dị nhưng nghiêm trang, trên lễ đài có thể đứng được ba chục người. Nơi được chọn dựng kỳ đài là bồn cỏ giữa quảng trường Ba Đình.

Theo tư liệu từ Bảo tàng Lịch sử quốc gia thì vào 12h30 ngày 1/9/1945, lễ đài bắt đầu được thi công. Thời gian hoàn thành kỳ đài rất gấp nên tập thể những người tham gia dựng kỳ đài phải làm việc cả đêm. Vật liệu dùng để dựng kỳ đài, được huy động từ các nhà buôn vải lụa Hàng Đào, Hàng Ngang; gỗ từ các nhà buôn gỗ.

Một kiến trúc sư trẻ, mới 25 tuổi, nhận trọng trách lịch sử. Không có nhiều thời gian để đắn đo, Ngô Huy Quỳnh bắt tay ngay vào việc.

Theo lời kể của Họa sĩ Ngô Thành Nhân - con trai cố kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh trên Báo Điện tử VTC News, lễ đài đã có bản phác thảo đầu tiên ngay buổi trưa 1/9. Đó là bục gỗ cao hình vuông, mỗi cạnh 5 mét, phủ vải đỏ sẫm. Trước lễ đài có hai lư hương, giữa là cột cờ cao vút. Tất cả đều rất giản dị nhưng chắc chắn. Ông Nguyễn Hữu Đang - Trưởng ban Tổ chức Quốc khánh cầm bản vẽ trình lên Bác Hồ. Bác xem rồi gật đầu đồng ý ngay.

Khi bản vẽ được thông qua, cả Hà Nội vào cuộc. Từ gỗ, vải, đinh, đến thợ thủ công đều được huy động trong vài giờ. Lúc đó nhóm xây dựng phải đi mượn từng tấm ván, từng cuộn vải. Người dân sẵn sàng cho mượn mà không đòi hỏi bất cứ thù lao nào. Họ coi đó là vinh dự được góp một phần cho cách mạng. Có những xe tải cũ của Pháp còn sơn chữ VH (Ville de Hanoi - Thành phố Hà Nội) được đưa đến để chở vật liệu.

Đêm 1/9/1945, Quảng trường Ba Đình sáng đèn dầu. Tiếng búa, tiếng cưa đục vang lên dồn dập. Trí thức, nghệ sĩ, công nhân, thanh niên cùng làm việc suốt đêm.

Khi lễ đài vừa được dựng lên, anh em trong Ban Khánh tiết bọc vải, ken hoa và chuẩn bị hệ thống âm thanh. Rạng sáng ngày 2/9/1945, lễ đài đã được hoàn thành. Lễ đài cao hơn 4m, rộng và sâu hơn 4m, trên đó có 1 cột cờ cao hơn 10m, hai bên có hai lư hương lớn bằng gỗ. Khoảng thời gian dựng lễ đài vỏn vẹn 15 tiếng đồng hồ.

Khi đứng trên lễ đài để kiểm tra lần cuối cùng, kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh thấy đồng bào khắp nơi đang đổ về với khí thế cách mạng hừng hực, cờ hoa, biểu ngữ giăng khắp. Mùi trầm từ hai lư hương lớn tỏa hương ngào ngạt, ông thấy lòng thanh thản vì vừa hoàn thành trọng trách to lớn.

Chân dung cố kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh.

Quảng trường Ba Đình Hà Nội ngày 2/9/1945, hơn 500.000 người đại diện cho mọi tầng lớp nhân dân hân hoan chờ đón thời khắc lịch sử của dân tộc.

Đúng 14h ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh bước lên lễ đài. Trước mắt Người là hàng chục vạn người háo hức, đứng chật kín Quảng trường Ba Đình. Bản Tuyên ngôn Độc lập được đọc từ lễ đài giản dị, nhưng đó là nơi khai sinh một quốc gia mới.

Chỉ từ lễ đài dựng tạm trong đêm bằng gỗ, vải và những chiếc đinh vay mượn của người dân, cả dân tộc đã mở ra kỷ nguyên độc lập. Công trình ấy chỉ hiện hữu chưa đầy một ngày, nhưng ánh sáng phát ra từ nơi đó vẫn soi rọi suốt tám mươi năm qua. Nó nhắc chúng ta rằng điều quý giá không nằm ở sự trường tồn của vật chất, mà ở tinh thần hiến dâng và khát vọng kiến tạo tương lai.

Với thế hệ hôm nay, câu chuyện về lễ đài Độc lập không chỉ là một trang sử vàng, mà còn là thông điệp sâu lắng: Hãy sống giản dị nhưng tự hào, dấn thân nhưng kiên định, để mỗi người trở thành một “lễ đài” của thời đại mình - nơi nâng niu, truyền giữ và lan tỏa ngọn lửa yêu nước, sáng tạo cùng lòng nhân ái.

Thanh Ngọc (Tổng hợp)