Lễ cầu an của người Chăm ở Bắc Bình - Nét đẹp tín ngưỡng giàu bản sắc

Lễ cầu an (Rija Nagar) của người Chăm ở xã Bắc Bình (Lâm Đồng) là nghi lễ dân gian tiêu biểu, phản ánh đời sống tín ngưỡng đặc sắc, khát vọng mưa thuận gió hòa và tinh thần gắn kết cộng đồng được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Lễ cầu an của người Chăm ở xã Bắc Bình được tái hiện trong Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng năm 2025

Trong kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, Lễ cầu an là một trong những nghi lễ quan trọng của cộng đồng người Chăm ở xã Bắc Bình.

Không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, lễ hội còn là không gian hội tụ các giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống đặc sắc, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của cộng đồng.

Lễ cầu an thường diễn ra vào đầu tháng 1 theo lịch Chăm, tương ứng khoảng tháng 5 dương lịch. Đây là thời điểm giao mùa giữa mùa nắng và mùa mưa. Theo quan niệm dân gian, đây là thời khắc linh thiêng, khi vạn vật chuyển mình, mở đầu cho một chu kỳ sản xuất mới trong năm.

Lễ cầu an mang ý nghĩa xua tan cái nắng nóng khắc nghiệt của mùa khô, xua đuổi những điều không may mắn của năm cũ để đón chào năm mới với ước vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, con người mạnh khỏe, buôn làng bình yên.

Đây cũng là dịp để người dân làng Palei sum họp, củng cố niềm tin và sự gắn kết cộng đồng.

Thầy múa lễ Kaing xòe chiếc quạt đỏ trước bàn tổ

Công tác chuẩn bị cho lễ hội được thực hiện chu đáo. Ngày đầu tiên, lễ vật dâng cúng gồm cơm canh, cá kho, cá nướng, bánh trái, trầu cau, rượu trà, trứng muối… nhằm mời các vị thần Núi, thần Biển về chứng giám.

Sang ngày tiếp theo, nghi thức cúng dê được tổ chức để dâng lên Thượng đế, cầu mong sự che chở, phù hộ cho cộng đồng.

Các lễ vật dâng cúng được chuẩn bị chu đáo

Dân làng chắp tay hướng về thần linh, gửi gắm những ước nguyện cho buôn làng và mỗi gia đình

Toàn bộ trình tự nghi thức do sư cả vỗ trống (Mâduen) làm chủ lễ, với sự tham gia xuyên suốt của thầy múa lễ Kaing và đông đảo người dân trong làng.

Không gian lễ hội trở nên linh thiêng với âm thanh trầm hùng của trống Ginăng hòa quyện cùng tiếng kèn Saranai.

Thầy múa lễ Kaing thực hiện các điệu múa trong nghi lễ

Mở đầu lễ hội là nghi thức khấn nguyện. Sư cả vỗ trống Baranâng, cất giọng tụng ca mời nữ thần xứ sở Po Ina Nagar về chứng giám và hưởng lễ vật.

Trong không khí thành kính, thầy múa lễ Kaing xòe chiếc quạt đỏ trước bàn tổ, dân làng đồng loạt chắp tay hướng về thần linh, gửi gắm những ước nguyện cho buôn làng và mỗi gia đình.

Thầy múa lễ Kaing thực hiện các điệu múa trong nghi lễ được tái hiện trong Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng năm 2025

Điểm nhấn của Lễ cầu an là hệ thống các điệu múa nghi lễ mang ý nghĩa biểu trưng sâu sắc. Điệu múa chậm Po Ina với nhịp điệu khoan thai, uyển chuyển nhằm hiến dâng lên Tổ mẫu Po Ina Nagar. Tiếp đó là điệu múa Po Dara mời nữ thần Po Dara-con của Po Ina về chung vui, ban phước lành cho dân làng.

Thầy múa lễ Kaing thực hiện động tác múa cắn lửa hồng, biểu trưng cho sức mạnh, sự dũng mãnh của dương thần và quyết tâm xua tan những điều xấu xa, rủi ro của năm cũ

Kết thúc phần múa Po Dara là điệu múa Katung, gắn với nghi thức mời thần Núi Po Bal Mâh.

Trong âm vang trống Baranâng và lời thánh ca, thầy múa lễ Kaing thực hiện động tác múa cắn lửa hồng, biểu trưng cho sức mạnh, sự dũng mãnh của dương thần và quyết tâm xua tan những điều xấu xa, rủi ro của năm cũ.

Thầy múa lễ Kaing thực hiện điệu múa đạp lửa giữa sự hò reo của dân làng, thể hiện niềm tin đã xua đi nắng hạn khắc nghiệt, mở ra một năm mới an lành, no ấm

Tiếp nối là điệu múa đạp lửa, nghi thức gây ấn tượng mạnh. Trong tiếng trống trầm hùng và lời khấn nguyện du dương, thầy múa lễ Kaing đạp tắt ngọn lửa hồng giữa sự hò reo của dân làng, thể hiện niềm tin đã xua đi nắng hạn khắc nghiệt, mở ra một năm mới an lành, no ấm.

Điệu múa phồn thực (múa âm dương) thể hiện triết lý sinh sôi, nảy nở của vạn vật và tín ngưỡng dân gian lưỡng hợp gắn với dấu ấn chế độ mẫu hệ của người Chăm

Lễ hội khép lại bằng điệu múa phồn thực (múa âm dương), thể hiện triết lý sinh sôi, nảy nở của vạn vật và tín ngưỡng dân gian lưỡng hợp gắn với dấu ấn chế độ mẫu hệ của người Chăm, trước khi kết thúc bằng nghi thức múa thả bè (Tống ôn), gửi theo dòng nước những điều xui rủi của năm cũ.

Nghi thức múa thả bè (Tống ôn) gửi theo dòng nước những điều xui rủi của năm cũ

Không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng, Lễ cầu an còn là “bảo tàng sống” lưu giữ các giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống của đồng bào Chăm. Việc phục dựng và duy trì lễ hội thể hiện ý thức gìn giữ bản sắc và trách nhiệm của cộng đồng đối với di sản cha ông để lại.

Theo chị Đàm Thị Liên, nghệ nhân người Chăm ở xã Bắc Bình, Lễ cầu an có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống tinh thần của người Chăm.

Trong bối cảnh đời sống hiện đại có nhiều đổi thay, việc truyền dạy các nghi thức, điệu múa, nhạc lễ cho thế hệ trẻ càng trở nên cần thiết.

Các nghệ nhân trong làng luôn cố gắng hướng dẫn con cháu từng động tác múa, từng nhịp trống, lời khấn, xem đó là cách giữ “hồn cốt” văn hóa Chăm không bị mai một.

Nghi thức múa thả bè (Tống ôn) gửi theo dòng nước những điều xui rủi của năm cũ

Thực tế cho thấy, sự quan tâm của chính quyền địa phương và ngành Văn hóa trong việc hỗ trợ tổ chức lễ hội, tạo điều kiện cho nghệ nhân truyền dạy, giới thiệu lễ hội đến đông đảo công chúng đã góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn.

Lễ cầu an không chỉ được gìn giữ trong cộng đồng mà còn trở thành một sản phẩm văn hóa đặc sắc, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.

Nội dung: Hoàng Dương
Ảnh, video: Diên Dũng
Trình bày: Tấn Quốc

Bài có sử dụng một số tư liệu từ internet

Hoàng Dương