Lập sàn giao dịch vàng: Bài toán tỉ giá sẽ ra sao?

Mới đây, Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan nghiên cứu hình thành sàn giao dịch vàng theo hướng người dân được tự do giao dịch, mua bán; tách bạch giữa quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng.

Việc thành lập sàn giao dịch vàng mang lại rất nhiều lợi ích cho Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, và việc cho phép nhập khẩu vàng để phục vụ cho sàn giao dịch này không tạo ra mối nguy với tỉ giá, đây là quan điểm của ông Phạm Đức Anh - Tiến sỹ ngành Kinh tế, Tài chính – Ngân hàng, Học viện Ngân hàng Hà Nội, khi chia sẻ với PLO.

Ông Phạm Đức Anh - Tiến sỹ ngành Kinh tế, Tài chính – Ngân hàng, Học viện Ngân hàng Hà Nội - Ảnh: NVCC

Sàn vàng giúp thị trường minh bạch hơn

.Cụ thể, việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ mang lại những lợi ích gì cho Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, thưa ông?

+ TS Phạm Đức Anh: Việc lập sàn giao dịch vàng mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Đối với Nhà nước, sàn vàng giúp thị trường minh bạch hơn, hỗ trợ quản lý tốt hơn dòng vàng trong dân, từ đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và tăng nguồn lực cho đầu tư phát triển.

Với doanh nghiệp, sàn tạo sân chơi công bằng, giúp các công ty vàng, ngân hàng giao dịch thuận lợi, giảm rủi ro và tăng tính thanh khoản. Còn người dân thì được lợi từ việc mua bán vàng an toàn hơn, giá cả sát với thế giới, tiết kiệm chi phí so với chênh lệch hiện tại (khoảng 15 triệu đồng/lượng). Hơn nữa, người dân có thể tham gia đầu tư vàng mà không cần giữ vàng vật chất, vừa tiện lợi vừa giảm lo lắng về an ninh.

. Sàn giao dịch vàng ở Việt Nam nên được tổ chức theo hình thức nào, và cơ quan nào nên chịu trách nhiệm quản lý?

+ Tôi nghĩ sàn vàng nên được tổ chức dưới dạng sàn giao dịch điện tử, tương tự sàn chứng khoán nhưng tập trung vào vàng, bao gồm cả vàng vật chất (thông qua chứng chỉ vàng) và các sản phẩm như hợp đồng tương lai. Mô hình này đã được áp dụng thành công ở các sàn như COMEX hay Shanghai Gold Exchange.

Doanh nghiệp lớn như ngân hàng hoặc công ty vàng sẽ đóng vai trò môi giới, còn người dân có thể mở tài khoản để giao dịch. Quan trọng là phải đảm bảo người dân có thể đổi chứng chỉ vàng ra vàng thật bất cứ lúc nào để tạo niềm tin.

Về quản lý, Ngân hàng Nhà nước là cơ quan phù hợp nhất để giám sát, vì họ có kinh nghiệm điều hành thị trường vàng. Có thể phối hợp thêm với Bộ Tài chính để xử lý các vấn đề về thuế. Một ban cố vấn độc lập gồm các chuyên gia cũng có thể giúp đảm bảo sàn vận hành minh bạch và hiệu quả.

. Theo ông, hệ thống thanh toán cho sàn giao dịch vàng nên được xử lý như thế nào để đảm bảo hiệu quả và minh bạch?

+ Hệ thống thanh toán cần ưu tiên giao dịch không tiền mặt để đảm bảo minh bạch và dễ theo dõi. Người dân và doanh nghiệp nên mở tài khoản tại ngân hàng hoặc công ty môi giới để thực hiện mọi giao dịch qua chuyển khoản.

Một trung tâm thanh toán tập trung, do một tổ chức tài chính uy tín vận hành, sẽ giúp xử lý giao dịch nhanh chóng và an toàn. Để tăng tính minh bạch, cần công khai dữ liệu giao dịch như giá, khối lượng theo thời gian thực, đồng thời áp dụng công nghệ hiện đại như blockchain để ghi nhận mọi hoạt động.

Quan trọng là phải kiểm tra danh tính người tham gia chặt chẽ, tránh các rủi ro như rửa tiền. Cách làm này cũng giúp sàn vàng hoạt động trơn tru và đáng tin cậy.

. Doanh nghiệp và người dân nên được tham gia sàn giao dịch vàng theo những cách thức nào để phù hợp và an toàn?

+ Doanh nghiệp, đặc biệt là các ngân hàng và công ty vàng lớn, nên tham gia với vai trò thành viên giao dịch hoặc môi giới, giúp kết nối người dân với sàn. Họ cần đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vốn và tuân thủ quy định để đảm bảo uy tín.

Người dân thì có thể mở tài khoản qua các ngân hàng hoặc công ty này, giao dịch chứng chỉ vàng hoặc các sản phẩm phái sinh, tương tự như mua bán cổ phiếu. Để an toàn, cần có quy định rõ ràng về bảo mật hệ thống, lưu trữ vàng vật chất, và quyền đổi vàng thật. Ngoài ra, nên cung cấp thông tin, hướng dẫn rõ ràng cho người dân để họ hiểu cách tham gia và tránh rủi ro đầu cơ. Cách tiếp cận này vừa dễ tiếp cận vừa bảo vệ lợi ích của mọi người.

Nên thí điểm theo lộ trình

.Theo chuyên gia, sàn giao dịch vàng nên được thí điểm theo lộ trình như thế nào để đảm bảo thành công?

+ Để sàn giao dịch vàng vận hành thành công, cần một lộ trình triển khai cẩn thận và có tính tuần tự. Thứ nhất, trong 6 đến 12 tháng đầu, nên bắt đầu với một sàn giao dịch tập trung vào vàng vật chất, sử dụng chứng chỉ vàng được đảm bảo bằng vàng thật để tạo sự tin cậy. Ở giai đoạn này, chỉ nên cho một số ngân hàng lớn và công ty vàng uy tín tham gia, nhằm thử nghiệm hệ thống giao dịch, thanh toán và các quy định quản lý.

Đồng thời, cần đẩy mạnh truyền thông để người dân hiểu rõ lợi ích của việc giao dịch qua sàn điện tử, từ đó khuyến khích họ tham gia.

Thứ hai, từ 12 đến 24 tháng, nên mở rộng phạm vi tham gia, cho phép thêm nhiều doanh nghiệp và người dân cá nhân tham gia, đồng thời bổ sung các sản phẩm tài chính như hợp đồng tương lai để tăng tính linh hoạt.

Trong giai đoạn này, cần tiếp tục cải tiến công nghệ và điều chỉnh quy định dựa trên kinh nghiệm thực tế, với mục tiêu đưa giá vàng trong nước sát hơn với giá thế giới, còn khoảng 3-5%.

Cuối cùng, sau 24 tháng, sàn nên được vận hành đầy đủ với đa dạng sản phẩm giao dịch và khả năng liên thông với các sàn quốc tế để tham khảo giá chuẩn.

Lúc này, có thể chuyển dần sang mô hình giao dịch chủ yếu bằng chứng chỉ vàng, giảm sự phụ thuộc vào vàng vật chất, từ đó tối ưu hóa hiệu quả kinh tế. Lộ trình này giúp xây dựng niềm tin và đảm bảo sàn hoạt động ổn định trong dài hạn.

. Thưa ông, điều nhiều người quan tâm hiện nay là liệu sàn giao dịch vàng có thể làm giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới (hiện ở mức 15 triệu đồng/lượng), và nếu có, cần khoảng thời gian bao lâu để đạt được hiệu quả?

+ Tôi tin rằng sàn giao dịch vàng hoàn toàn có thể giúp thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới, vốn đang ở mức cao khoảng 15 triệu đồng/lượng. Sàn sẽ tạo ra một cơ chế giao dịch minh bạch, liên thông với thị trường quốc tế, từ đó giảm cơ hội đầu cơ và điều chỉnh giá theo cung cầu thực tế.

Kinh nghiệm năm 2024 cho thấy khi cung ứng thêm 14 tấn vàng ra thị trường, chênh lệch giá đã giảm từ 18-19 triệu xuống còn 3-4 triệu đồng/lượng. Điều này chứng tỏ hiệu quả của việc tăng cung.

Trong 6 đến 12 tháng đầu thí điểm, nếu sàn được triển khai tốt và có nguồn cung ổn định, chênh lệch có thể giảm xuống còn 6-8 triệu đồng/lượng, tương đương 5-7%.

Sau đó, trong khoảng 12 đến 24 tháng, với sự tham gia rộng rãi của các doanh nghiệp, người dân và sự ra đời của các sản phẩm tài chính mới, chênh lệch có thể được kéo xuống mức 3-5 triệu đồng/lượng, ngang với các thị trường phát triển.

Đến khoảng 24-36 tháng, nếu sàn vận hành trơn tru và được hỗ trợ bởi các chính sách phù hợp, chúng ta có thể đạt mục tiêu chênh lệch chỉ còn 1-2 triệu đồng/lượng. Để thành công, cần đảm bảo nguồn cung vàng ổn định và xây dựng niềm tin của người dân vào hệ thống giao dịch mới.

Việt Nam từng nhập 43 tấn vàng mà tỉ giá vẫn ổn định

. Có nhiều ý kiến lo ngại về rủi ro tỉ giá tăng khi đẩy mạnh nhập khẩu vàng phục vụ sàn giao dịch. Theo chuyên gia, làm thế nào để xử lý vấn đề tỉ giá trong trường hợp này?

+ Việc nhập khẩu vàng để phục vụ sàn giao dịch đúng là có thể tạo áp lực lên tỉ giá, do nhu cầu ngoại tệ tăng. Tuy nhiên, rủi ro này hoàn toàn có thể được kiểm soát với các biện pháp hợp lý.

Thứ nhất, cần triển khai nhập khẩu vàng một cách có kiểm soát, chỉ cấp phép cho một số doanh nghiệp uy tín với khối lượng phù hợp, tránh gây áp lực đột ngột lên thị trường ngoại hối. Thực tế năm 2022, Việt Nam đã nhập 43 tấn vàng mà tỉ giá vẫn ổn định, cho thấy điều này khả thi.

Thứ hai, Việt Nam hiện có lượng dự trữ ngoại hối khá tốt, đủ để hỗ trợ nhập khẩu vàng mà không làm xáo trộn thị trường tiền tệ.

Thứ ba, các doanh nghiệp nhập khẩu nên sử dụng các công cụ tài chính như hợp đồng tương lai ngoại tệ để cố định tỉ giá, từ đó giảm thiểu rủi ro biến động. Cuối cùng, cần khuyến khích người dân tham gia các kênh đầu tư thay thế như trái phiếu doanh nghiệp hay quỹ ETF, giúp giảm nhu cầu mua vàng và từ đó giảm áp lực nhập khẩu.

Quan trọng là các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ và công khai kế hoạch nhập khẩu để ổn định tâm lý thị trường, đảm bảo tỉ giá được kiểm soát hiệu quả.

. Làm sao để ngăn chặn một số tổ chức hoặc doanh nghiệp lớn thao túng sàn giao dịch vàng, đảm bảo tính công bằng và minh bạch, thưa ông?

+ Để đảm bảo sàn giao dịch vàng hoạt động công bằng và minh bạch, cần có các biện pháp cụ thể nhằm ngăn chặn nguy cơ thao túng từ các tổ chức hoặc doanh nghiệp lớn.

Thứ nhất, Ngân hàng Nhà nước nên thiết lập các quy định chặt chẽ, bao gồm giới hạn khối lượng giao dịch cho từng thành viên và theo dõi hoạt động giao dịch theo thời gian thực để phát hiện bất thường. Các đợt kiểm tra định kỳ cũng sẽ giúp phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi không minh bạch.

Thứ hai, cần khuyến khích sự tham gia của nhiều doanh nghiệp, ngân hàng và cả người dân cá nhân, tạo ra một thị trường cạnh tranh lành mạnh, giảm nguy cơ một vài đơn vị chi phối.

Thứ ba, việc công khai thông tin giao dịch như giá cả, khối lượng ngay trên sàn là rất quan trọng, và có thể sử dụng công nghệ như blockchain để đảm bảo dữ liệu không bị can thiệp, từ đó tăng niềm tin của người tham gia.

Cuối cùng, nên thành lập một hội đồng giám sát độc lập, với sự tham gia của các chuyên gia tài chính và đại diện ngành, để xem xét các hoạt động giao dịch và xử lý khiếu nại. Những biện pháp này sẽ giúp sàn vàng vận hành minh bạch, công bằng và tạo niềm tin cho tất cả các bên.

.Cám ơn những chia sẻ của ông!

NGỌC DIỆP