Lãnh đạo mới của Đức có thể đoàn kết châu Âu?

Cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger từng có một câu nói nổi tiếng: “Tôi sẽ gọi cho ai nếu muốn nói chuyện với châu Âu?”. Theo trang tin The Conversation, câu nói này ám chỉ những bất cập của châu Âu trong việc phối hợp trên một mặt trận thống nhất trên trường quốc tế.

Cho đến nay, sự thống nhất của châu Âu vẫn chưa rõ ràng. Những rạn nứt nội bộ về vấn đề nhập cư, chủ nghĩa dân tộc cánh hữu, xung đột Nga-Ukraine và sự trở lại Nhà Trắng của Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến sự thống nhất và đoàn kết của châu Âu gặp thêm nhiều rào cản.

Tuy nhiên, hiện tại, châu Âu đang đứng trước cơ hội mới để thiết lập sự thống nhất của khu vực. Ngay sau khi Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) của ông Friedrich Merz giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội Đức, ông đã khẳng định: “Ưu tiên tuyệt đối của tôi sẽ là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để từng bước chúng ta thực sự có thể giành được thế độc lập với Mỹ”.

Ông Friedrich Merz (giữa). Ảnh: AFP

The Conversation đánh giá phát ngôn của ông Merz – người được cho có nhiều khả năng trở thành thủ tướng Đức tiếp theo – cho thấy quyết tâm của ông trong việc thể hiện rõ vai trò của Đức trong Liên minh Châu Âu (EU), đưa khối này thống nhất cả trong quan điểm và hành động.

Ông Merz sẽ tiếp nối các chính sách của bà Merkel?

Trước ông Merz, Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo được nhiều người biết đến dưới sự lãnh đạo của cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel. Bà giữ vai trò thủ tướng Đức từ năm 2005 đến năm 2021.

Trong thời gian này, bà đẩy mạnh các cam kết mạnh mẽ đối với năng lượng sạch, chào đón hàng trăm ngàn người tị nạn trong cuộc khủng hoảng di cư châu Âu năm 2015 và ủng hộ vai trò lãnh đạo của Đức tại EU. Bà Merkel cũng có quan hệ tốt với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, phối hợp truyền đạt tầm nhìn về một châu Âu thống nhất và các giá trị cốt lõi của châu Âu đến thế giới.

Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama thường mô tả bà Merkel là đồng minh thân cận nhất của ông, ca ngợi tầm nhìn nhân đạo của bà về tị nạn. Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, bà đã gặp nhiều khó khăn trong việc hợp tác với chính quyền Mỹ.

Vào năm 2017, bà Merkel cũng cảnh báo rằng cả Đức và EU đều không thể trông cậy vào Mỹ như trước đây, đồng thời thúc giục các quốc gia châu Âu tự quyết định vận mệnh và lợi ích của họ.

Bà Angela Merkel trao đổi với ông Donald Trump vào năm 2018. Ảnh: AFP

Mặc dù bà Merkel và ông Merz cùng đại diện cho cùng một đảng chính trị nhưng tầm nhìn của họ đối với nước Đức và EU lại khác nhau. Theo các chuyên gia, chương trình nghị sự của ông Merz ưu tiên giảm sự can thiệp của chính phủ, giảm bớt bộ máy quan liêu, giảm thuế và cải cách theo hướng có lợi cho thị trường. Ông Merz cũng muốn củng cố biên giới Đức bằng chính sách hạn chế nhập cư.

Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn tìm thấy điểm tương đồng trong chương trình nghị sự của ông Merz so với bà Merkel. Ông Merz cũng ủng hộ cả châu Âu,Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và muốn xây dựng nước Đức thành cường quốc.

Ông Merz sẽ đoàn kết châu Âu thành công?

Trong ngày diễn ra bầu cử, ông Merz phát biểu rằng: "Người Mỹ – ít nhất là một bộ phận người Mỹ hiện nay, chính quyền hiện nay, phần lớn thờ ơ với số phận của châu Âu".

"Chúng ta không còn chắc chắn liệu người Mỹ có còn đứng về phía chúng ta như sau năm 1945 hay không. Liệu chúng ta có thể vẫn dựa vào người Mỹ hay không" – ông nói.

Ông Merz cũng chỉ trích gay gắt Phó Tổng thống Mỹ JD Vance vì đã có những phát biểu chỉ trích mạnh Đức và châu Âu vào giữa tháng 2. Ông Merz cáo buộc ông Vance "can thiệp khá công khai vào một cuộc bầu cử Đức". Ông cũng chỉ trích các chính sách thương mại của ông Trump, bao gồm các mối đe dọa về thuế quan mới đối với hàng hóa và dịch vụ của châu Âu.

Tuy nhiên, ông Merz cũng muốn "làm mọi thứ có thể" để duy trì mối quan hệ Mỹ-EU tốt đẹp. "Nếu mối quan hệ này bị phá hủy, điều đó không chỉ gây bất lợi cho châu Âu mà còn gây bất lợi cho nước Mỹ" – ông Merz nói.

Không chỉ vậy, đảng và liên minh của ông Merz đã vạch ra hướng đi rõ ràng để đoàn kết châu Âu.

"Đức phải một lần nữa đảm nhận vai trò lãnh đạo ở châu Âu, không phải từ trên xuống, mà là với Pháp, với Ba Lan, với một EU vững mạnh" – ông Carsten Linnemann, tổng thư ký CDU, khẳng định trong chiến dịch tranh cử.

Theo đài DW, CDU/CSU cũng chỉ trích cuộc điện đàm gần đây giữa Thủ tướng Đức Olaf Scholz với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào giữa tháng 11-2024. Phía CDU tin rằng các sáng kiến được phối hợp với các đối tác như Pháp, Anh và Ba Lan sẽ hiệu quả hơn việc đối thoại đơn lẻ.

"Thông điệp phải rất rõ ràng: Châu Âu đoàn kết và thống nhất" – ông Merz nhấn mạnh.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen và ông Merz. Ảnh: IMAGO

Dù vậy, ông cũng lưu ý: “Nếu chúng ta muốn được coi trọng như những người bình đẳng, chúng ta với tư cách là người châu Âu phải tự đặt mình vào vị trí chịu trách nhiệm về an ninh của chính mình".

Đến thời điểm hiện tại, liên minh CDU/CSU cũng thể hiện rõ quan điểm về vấn đề Ukraine. Họ nhất trí rằng các cuộc đàm phán chấm dứt xung đột ở Ukraine không thể được tiến hành nếu không có sự tham gia của Ukraine và châu Âu. Điều này phù hợp với chính sách của EU từ trước đến giờ về vấn đề Ukraine. Do đó, chính phủ mới của ông Merz có thể nhận được sự được sự ủng hộ từ nhiều thành viên EU.

KHOA ĐIỀM