Làn sóng doanh nhân 'xanh': Kinh doanh gắn với trách nhiệm môi trường

“Chuyển đổi xanh” từ làng nghề đến doanh nghiệp sản xuất, công nghệ

Chỉ trong vài năm gần đây, ngày càng nhiều doanh nghiệp chuyển hướng sang đầu tư năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ hay các công nghệ giảm phát thải. Từ tập đoàn lớn, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), đến startup đều có những mô hình xanh phù hợp.

Làng nghề chiếu cói Quỳnh Phụ (nay là tỉnh Hưng Yên) từng đứng trước nguy cơ mai một khi sản phẩm truyền thống bị lấn át bởi chiếu nhựa, chiếu tre, chiếu sợi tổng hợp. Trước thực tế đó, ông Nguyễn Văn Tuân - đồng sáng lập thương hiệu Chiếu cói Thân Vui đã lựa chọn khởi nghiệp xanh khi giữ nguyên phương pháp sản xuất truyền thống nhưng canh tác cói theo hướng hữu cơ, không rác thải nhựa, không hóa chất độc hại. Đặc biệt, ông tận dụng thương mại điện tử để đưa sản phẩm trực tiếp đến tay người tiêu dùng, giúp chiếu cói Việt hiện diện trên nhiều nền tảng số với doanh số tăng trưởng ấn tượng.

Cũng theo đuổi con đường khởi nghiệp xanh, bà Nguyễn Thị Ngọc Phượng - Nhà sáng lập Win’s Farm đã phát triển mô hình nuôi ong dú, loài ong hoang dã có khả năng thụ phấn cao, vừa tạo ra mật ong sạch, vừa góp phần cân bằng hệ sinh thái. Dù đối mặt nhiều thách thức, bà Phượng vẫn tin rằng phát triển bền vững sẽ giúp người tiêu dùng “gần hơn với thiên nhiên và thấy rõ giá trị của việc bảo tồn”.

Theo số liệu của Bộ Công Thương, trong giai đoạn 2021-2023, nhu cầu tiêu dùng sản phẩm xanh tại Việt Nam tăng trung bình 15% mỗi năm. Đồng thời, 72% người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho các sản phẩm thân thiện với môi trường. Đây là một chỉ dấu quan trọng cho thấy thị trường xanh không còn là “ngách” mà đã trở thành xu thế.

Ông Nguyễn Văn Tuân khẳng định, người tiêu dùng có vai trò quan trọng thúc đẩy DN chuyển đổi xanh. Khi ưu tiên chọn sản phẩm gần gũi với thiên nhiên, họ không chỉ tạo ra cơ hội kinh doanh mà còn buộc doanh nghiệp phải cải tiến và cạnh tranh lành mạnh hơn.

Hội Doanh nghiệp xanh TP. HCM là hội xanh đầu tiên của Việt Nam

Nhiều thách thức trên hành trình “xanh hóa”

Với nhiều DN, đặc biệt là SMEs, phát triển bền vững vẫn bị xem là một “gánh nặng” khi nguồn vốn, nhân lực và năng lực quản trị còn hạn chế. Theo khảo sát của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 98% DN quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa của Việt Nam rất hạn chế về nguồn lực để đầu tư chuyển đổi.

Bài toán lớn nhất chính là tài chính. Công nghệ và hạ tầng xanh đòi hỏi vốn lớn, trong khi khả năng tiếp cận nguồn vay ưu đãi còn khó khăn. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Tuân, động lực để kiên trì “con đường xanh” đến từ niềm tin rằng sản phẩm thủ công truyền thống không chỉ được người Việt trân trọng, mà còn tạo ấn tượng với khách hàng quốc tế.

Ở góc độ chính sách, GS-TS. Mạc Quốc Anh - Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội cho biết, DN đầu tư công nghệ sạch hiện có thể tiếp cận tài chính xanh từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Quỹ Môi trường với lãi suất ưu đãi 4,8-5,5%/năm; Các dự án đầu tư xanh được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo và có hơn 1.000 sản phẩm đạt nhãn sinh thái được hỗ trợ quảng bá.

Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào đời sống, cần một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện hơn, từ quy chuẩn kỹ thuật, ưu đãi tín dụng, đến liên kết vùng và ngành. Ông Lê Văn Bình - Giám đốc điều hành Công ty TNHH Nhựa Hồng Đông kiến nghị: “TP.HCM cần sớm ban hành cơ chế ưu tiên DN sản xuất xanh, đồng thời hỗ trợ cả “đầu vào” lẫn “đầu ra”. DN cần được kết nối, tham gia các chương trình hỗ trợ vốn cho chuyển đổi xanh theo tinh thần Nghị quyết 98, đồng thời duy trì đầu tư nhằm giữ vững tiến trình xanh hóa trong sản xuất. Ở “đầu ra”, Sở Công Thương TP.HCM cần mở rộng kênh phân phối, đa dạng hóa sản phẩm để người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận hàng hóa xanh, hàng hóa sạch; qua đó gắn với cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”.

Từ góc nhìn chiến lược, ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch Công ty CP Secoin, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM cho rằng, yêu cầu chuyển đổi xanh là một thách thức lớn với mọi doanh nghiệp, nhất là DN Việt Nam. Biến đổi khí hậu là nguyên nhân thúc đẩy chiến lược xanh toàn cầu nhưng đồng thời cũng là rào cản lớn khi DN vừa phải đầu tư chuyển đổi xanh, vừa phải chịu các thiệt hại về tài chính. Có đến 90% các doanh nghiệp chưa sẵn sàng cho công cuộc chuyển đổi xanh vì vừa thiếu vốn, vừa thiếu công nghệ, nhân lực hạn chế và đặc biệt là thiếu dữ liệu. Đây là thách thức lớn trong cuộc chuyển đổi xanh của doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn phải đầu tư cho chuyển đổi vì đây là xu thế bắt buộc”, ông Kỳ nhấn mạnh.

Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM đề xuất, về chiến lược dài hạn, các DN nên chia nhỏ mục tiêu, thử nghiệm nhanh, đo lường liện tục và xoay trục linh hoạt. Đồng thời, phải tái cấu trúc toàn diện từ sản phẩm, chuỗi cung ứng, quy trình, văn hóa DN đến sứ mệnh phát triển. Người lãnh đạo phải là kiến trúc sư chiến lược kiến tạo hệ sinh thái mở, kết nối công - tư và truyền cảm hứng xanh bền bỉ cho tổ chức.

Trong khi các tập đoàn lớn có điều kiện tiên phong triển khai, thì SMEs và startup vẫn cần nhiều hơn sự hỗ trợ về chính sách, tài chính và kết nối thị trường. Tuy nhiên, khát vọng xanh đã trở thành động lực mới của nhiều doanh nhân Việt. Họ dám thử nghiệm, kiên trì với con đường khó, và coi phát triển bền vững là chiến lược dài hạn. Nếu được đồng hành đúng cách, từ chính sách vĩ mô đến hành động cộng đồng, thì khát vọng ấy sẽ trở thành sức mạnh giúp DN Việt vững vàng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Kami - Lê Hạnh