Làm rõ mô hình phát triển TOD trong đường sắt

Báo cáo với đoàn khảo sát về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực đường sắt tại TP.HCM, ông Võ Khánh Hưng, Phó giám đốc Sở Giao thông Công chánh TP.HCM cho biết, TP.HCM đã cụ thể hóa các quy hoạch đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị vào các đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng đô thị.

Toàn cảnh buổi làm việc của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường với TP.HCM. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Sửa đổi Luật Đường sắt là cấp thiết

Hiện TP.HCM đã được phê duyệt quy hoạch cho 10 tuyến đường sắt đô thị (510km), 1 tuyến tiềm năng kết nối khu đô thị lấn biển Cần Giờ và 1 tuyến tramway/LRT (light rail transit, một loại hình đường sắt đô thị chở khách - PV) ven sông Sài Gòn.

Ngoài ra, các tuyến, ga đường sắt khu vực đầu mối TP.HCM đang được điều chỉnh. Theo quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia, có 8 tuyến trên địa bàn Vùng TP.HCM, trong đó 6 tuyến đi qua TP.HCM.

Về đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt, TP đã vận hành tuyến đường sắt đô thị số 1 Bến Thành - Suối Tiên. Tuyến đường sắt đô thị số 2 Bến Thành - Tham Lương chuẩn bị khởi công. Ba tuyến đường sắt quốc gia (đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam, TP.HCM - Cần Thơ, Thủ Thiêm - Long Thành) đã được giao lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Tuyến metro đầu tiên của TP.HCM được vận hành từ ngày 22/12/2024. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Về kết nối đường sắt với các phương thức vận tải khác, ông Hưng đánh giá, theo các đồ án quy hoạch đang được triển khai, TP hoạch định tương đối đầy đủ sự kết nối giữa các phương thức vận tải. Tuy nhiên, tuyến đường sắt quốc gia hiện hữu (Hà Nội - TP.HCM) chưa kết nối hiệu quả với các phương thức khác do chưa đủ điều kiện thực hiện kết nối theo quy hoạch.

Đối với các chương trình, dự án đường sắt đang được triển khai, ông Hưng báo cáo, UBND TP.HCM đã phối hợp với Bộ GTVT và UBND TP Hà Nội xây dựng, hoàn thiện đề án phát triển mạng lưới metro theo Kết luận số 49 của Bộ Chính trị.

Theo đó, đến năm 2035, TP.HCM phấn đấu hoàn thành 7 tuyến metro (355km), đến năm 2045 là 10 tuyến (510km), đảm bảo vận tải công cộng đạt 40-60% nhu cầu đi lại. Ngoài ra, nghiên cứu triển khai nối dài tuyến metro số 1 sang địa bàn tỉnh Đồng Nai và Bình Dương.

Về khó khăn, vướng mắc, ông Hưng cho biết, do thiếu nguồn lực, việc vay vốn ODA có quy trình phức tạp, kéo dài. Khó khăn về thủ tục phê duyệt dự án hay những thay đổi pháp luật; thiếu quy chuẩn về hệ thống kỹ thuật, tiêu chuẩn, định mức... Ngoài ra, thành phố cũng gặp khó do quy hoạch kết nối đường sắt đô thị với các phương thức khác chưa đồng bộ. Việc giải phóng mặt bằng kéo dài, ý thức chấp hành của người dân chưa tốt, tình trạng lấn chiếm hành lang an toàn đường sắt còn xảy ra. Hạ tầng đường sắt có nhiều điểm giao cắt đồng mức gây ùn tắc giao thông, nhất là giờ cao điểm, lễ Tết...

Ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP.HCM. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong lĩnh vực đường sắt, ông Hưng nhấn mạnh, rất cần thiết nghiên cứu sửa đổi Luật Đường sắt 2017. Điều này không chỉ nhằm thể chế hóa các quan điểm, đường lối, chính sách mới của Đảng về giao thông vận tải đường sắt, mà còn đảm bảo sự phù hợp, đồng bộ với các quy định pháp luật liên quan; đồng thời khắc phục những bất cập, hạn chế trong quá trình thực thi luật hiện hành.

Ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP.HCM chia sẻ, để thực hiện các dự án đường sắt, TP.HCM rất mong nhận được sự quan tâm, ưu tiên để TP phát triển.

Cần ưu tiên nguồn lực phát triển đường sắt

Quá trình tham gia thẩm tra, đánh giá góp ý, nhiều đại biểu quốc hội cho rằng việc phát triển đường sắt đô thị tại TP.HCM và Hà Nội cần được ưu tiên hơn các dự án khác. Khi có cơ chế chính sách đặc thù, các dự án đường sắt đô thị sẽ thuận lợi triển khai hơn.

Ngoài ra, ông Cường cũng mong sẽ có quy định, pháp lý về việc phát triển TOD (phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng) cũng như việc triển khai, quản lý nguồn thu tại các khu vực metro, đường sắt... để địa phương thuận lợi thực hiện...

Kết luận buổi làm việc, ông Tạ Đình Thi, Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá, qua buổi làm việc với TP.HCM, đoàn đã thu hoạch được nhiều điều trong trình thẩm tra, hoàn thiện dự thảo luật.

Ông Tạ Đình Thi, Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường kết luận cuộc họp. Ảnh: Mỹ Quỳnh.

Trong đó, nghiên cứu, xem xét, trên cơ sở đó bổ sung dự thảo luật về mô hình phát triển TOD; làm rõ mô hình TOD trong quá trình phát triển lĩnh vực đường sắt. Đây là mô hình tổng hợp, kể cả phát triển đường sắt hay mô hình khác, đặc biệt về mô hình tài chính. Do đó, đề nghị TP.HCM có nghiên cứu, góp ý kỹ hơn, trên cơ sở đó có thể tiếp thu, đưa vào dự thảo luật.

Với các quy định nguồn thu, cần có nghiên cứu kỹ hơn, rộng hơn. Đây là vấn đề quan trọng, tư duy làm luật là phải tháo gỡ điểm nghẽn, kiến tạo phát triển; phân cấp phân quyền, cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục, đẩy nhanh sự phát triển... Việc phân cấp phân quyền rất quan trọng, TP.HCM là địa phương khác biệt nên triển khai như thế nào cần nghiên cứu kỹ.

Đối với việc ứng dụng Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng cần quan tâm, góp ý kỹ hơn. Với một số đề xuất kiến nghị, khó khăn vướng mắc hiện nay mới chỉ dừng lại ở luật hiện hành, tuy nhiên, phải nhìn rộng ra các luật khác liên quan đến lĩnh vực đường sắt. Trên cơ sở đó mới có cái nhìn toàn diện để việc góp ý, sửa đổi luật đầy đủ.

Với các đề xuất của TP.HCM, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường sẽ ghi nhận, đồng hành cùng TP, đồng thời, kiến nghị các đơn vị liên quan quan tâm, phối hợp với TP.HCM để thảo luận, giải quyết.

Mỹ Quỳnh