Kỷ nguyên AI mở ra những 'cơ hội chưa từng có' với lĩnh vực báo chí - truyền thông

Thành tố không thể thiếu trong hoạt động báo chí hiện đại

Báo cáo tại Hội thảo khoa học quốc tế “Báo chí - truyền thông trong bối cảnh AI phát triển”, PGS.TS Nguyễn Xuân Phong, Phó Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV cho rằng, AI xuất hiện đã “cách mạng hóa” quy trình sản xuất nội dung truyền thông bằng cách tự động hóa làm rút ngắn thời gian và giảm nguồn lực. Các công cụ như Jasper, Grammarly hay Copy ai sử dụng NLP để tạo bài viết, chỉnh sửa văn bản và tối ưu hóa nội dung cho công cụ tìm kiếm (SEO).

Theo khảo sát năm 2023, có khoảng 1/4 cơ quan báo chí tại Việt Nam đang ứng dụng AI trong các hoạt động vận hành của tòa soạn, đặc biệt là khâu sản xuất tin tức, gián tiếp đem lại 10-15% nguồn thu cho tòa soạn thông qua việc tăng cường, nâng cao hiệu suất hoạt động của báo nhờ hiện diện trong tất cả các khâu từ sản xuất nội dung, phân tích độc giả, phân phối nội dung đến tối ưu hóa quảng cáo.

Khoảng 1/4 cơ quan báo chí tại Việt Nam đang ứng dụng AI trong các hoạt động vận hành của tòa soạn. Hình minh họa

Một trong những lợi ích nổi bật khác của AI là khả năng cá nhân hóa nội dung dựa trên sở thích và hành vi của người dùng. AI hỗ trợ các tổ chức truyền thông khai thác dữ liệu lớn để phân tích xu hướng và dự đoán hành vi người sử dụng. Các công cụ như Google Analytics, Tableau (công cụ phần mềm mạnh mẽ về Business Intelligence (BI) và phân tích dữ liệu) và các nền tảng AI tùy chỉnh cho phép phân tích dữ liệu thời gian thực, từ đó hỗ trợ lập kế hoạch chiến lược truyền thông.

Theo một báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam, đến cuối năm 2023, có hơn 80% các tòa soạn báo chí ở Việt Nam đã áp dụng một hoặc nhiều công nghệ số trong hoạt động của mình. Điều này bao gồm việc sử dụng các hệ thống quản lý nội dung (CMS), phân tích dữ liệu và các công cụ AI để tự động hóa quá trình biên tập và phát hành tin tức. Việc sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu giúp tăng tỷ lệ tương tác của độc giả lên đến 35%.

PGS.TS Nguyễn Xuân Phong, Phó Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV. Ảnh: Học viện Chính trị khu vực IV

Đặc biệt, AI mở ra cơ hội đổi mới sáng tạo nội dung thông qua các công cụ tạo hình ảnh, video và âm thanh, cho phép tạo nội dung đa phương tiện với chi phí thấp và tốc độ nhanh. Tại Việt Nam, ở một số tòa soạn, AI đang được sử dụng để tạo ra các định dạng báo chí mới như tin tức tương tác, báo chí dữ liệu và báo chí video, giúp tòa soạn tiếp cận được nhiều đối tượng độc giả hơn, đặc biệt là trên các nền tảng kỹ thuật số.

“Những tiến bộ này không chỉ mở rộng khả năng sáng tạo mà còn giúp các tổ chức truyền thông đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khán giả”, PGS.TS Nguyễn Xuân Phong nhìn nhận.

TS Nguyễn Mạnh Hải, Viện trưởng Viện Thông tin khoa học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, AI đã và đang trở thành thành tố không thể thiếu trong hoạt động báo chí hiện đại. Nó tăng tốc độ sản xuất tin, mở rộng khả năng phân phối và cá nhân hóa nội dung, giúp thông tin được truyền tải hiệu quả hơn tới công chúng. Về mặt cấu trúc - chức năng, AI hỗ trợ báo chí thực hiện tốt hơn vai trò cung cấp thông tin và giám sát xã hội trong bối cảnh bùng nổ dữ liệu. Về mặt tương tác, AI cho phép mối liên hệ báo chí - công chúng trở nên linh hoạt, hai chiều và cá nhân hóa hơn bao giờ hết.

TS Nguyễn Mạnh Hải nhấn mạnh, một trong những tác động rõ nét nhất của AI là khả năng tự động hóa việc sản xuất tin tức. Các thuật toán xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể viết các bản tin theo mẫu định trước một cách nhanh chóng.

Ông dẫn chứng, Hãng thông tấn AP (Mỹ) từ năm 2014 đã tiên phong dùng AI để viết tin tài chính (báo cáo thu nhập doanh nghiệp hàng quý) và tóm tắt kết quả thể thao. Những bản tin này có cấu trúc lặp đi lặp lại, dữ liệu đầu vào có định dạng rõ ràng - môi trường lý tưởng để robot báo chí tác nghiệp. Nhờ AI, AP từ chỗ chỉ viết được 300 tin thu nhập mỗi quý đã tăng lên hàng 251.000 tin, với độ chính xác cao và gần như tức thì sau khi dữ liệu được công bố.

Hãng thông tấn AP (Mỹ) từ năm 2014 đã tiên phong dùng AI để viết tin tài chính và tóm tắt kết quả thể thao. Hình minh họa

Ở châu Âu, hãng thông tấn Reuters (Anh) sử dụng một phần mềm AI có tên News Tracer để quét mạng xã hội phát hiện tin nóng, cùng robot Lynx Insight hỗ trợ phóng viên phân tích dữ liệu và thậm chí viết nháp các bài tin nhanh. Tòa soạn The Washington Post phát triển hệ thống Heliograf - một bot viết tin tự động, đã xuất bản thành công hàng trăm tin ngắn về Olympic 2016 và bầu cử Mỹ 2016.

Cũng theo TS Nguyễn Mạnh Hải, nếu như trước đây, việc phân phối nội dung báo chí đến công chúng chủ yếu do các biên tập viên và kênh truyền thông truyền thống quyết định, thì ngày nay, thuật toán AI giữ vai trò như những “người gác cổng” mới trong hệ sinh thái thông tin. Sự trỗi dậy của các nền tảng số và mạng xã hội đã đưa AI trở thành “nhạc trưởng” âm thầm điều phối luồng tin tức đến từng cá nhân.

Sự trỗi dậy của các nền tảng số và mạng xã hội đã đưa AI trở thành “nhạc trưởng” âm thầm điều phối luồng tin tức đến từng cá nhân. Hình minh họa

Nâng cao năng lực cạnh tranh

,

mở rộng tầm ảnh hưởng của báo chí

Việt Nam

Nhà báo Đào Đình Khoa, Phó Tổng Biên tập Báo Bắc Ninh cho biết, AI đang được ứng dụng ở nhiều khâu trong quy trình sản xuất và phân phối tin tức, mang lại những lợi ích rõ ràng.

Đơn cử, AI có khả năng phân tích các nguồn dữ liệu phức tạp, giúp nhà báo khai thác những thông tin mà họ không thể tự mình đào sâu. AI hỗ trợ thu thập dữ liệu web, tự động trích xuất văn bản thành giọng nói và được sử dụngtrong khâu sản xuất báo chí dữ liệu, cũng như phân tích các bộ dữ liệu khổng lồ của báo chí điều tra.

Bên cạnh đó, AI có thể tăng hiệu quả và năng suất công việc, đặc biệt hữu hiệu khi xử lý tự động các công việc nhàm chán và lặp đi lặp lại. AI có thể hỗ trợ biên tập cũng như soát lỗi chính tả, viết tiêu đề, làm SEO hoặc thậm chí viết toàn bộ bài báo. AI đóng vai trò quan trọng trong việc cá nhân hóa trải nghiệm người dùng. Bằng cách phân tích lượng lớn dữ liệu về hành vi, sở thích của độc giả, AI có thể tự động đề xuất nội dung tương thích hoặc lựa chọn nội dung phù hợp với nhu cầu từng nhóm độc giả, giúp tăng khả năng tương tác và độ hấp dẫn của sản phẩm báo chí.

Đặc biệt, theo nhà báo Đào Đình Khoa, mặc dù có chi phí đầu tư ban đầu cao, song việc ứng dụng AI có thể giúp các cơ quan báo chí hoạt động hiệu quả hơn. Việc tiết kiệm thời gian giúp các nhà báo tập trung vào những đề tài, lĩnh vực được giao phụ trách chuyên sâu hơn. Cá nhân hóa nội dung và tối ưu hóa paywall có thể giúp tăng doanh thu từ thuê bao.

Nhìn nhận riêng với các tòa soạn báo điện tử, TS Nguyễn Cẩm Ngọc, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đánh giá, sự hội tụ giữa AI và năng lực sáng tạo nội dung đa phương tiện đang mở ra một tương lai đầy tiềm năng cho báo điện tử Việt Nam, kiến tạo bước ngoặt và nâng tầm báo chí số.

“Một trong những tiềm năng nổi bật nhất là khả năng của AI trong việc kiến tạo những đột phá về sáng tạo và chất lượng nội dung đa phương tiện. Công cụ AI, đặc biệt là AI tạo sinh, có thể hỗ trợ nhà báo sản xuất các sản phẩm đa dạng, phức tạp, giàu tính tương tác và được cá nhân hóa sâu sắc (như video tóm tắt, infographics, audio/podcast với giọng đọc tự nhiên). Những ứng dụng này giúp tăng sức hấp dẫn, gắn kết công chúng, mở ra các định dạng nội dung mới, mang lại trải nghiệm đa giác quan cho người dùng”, TS Nguyễn Cẩm Ngọc nhìn nhận.

Ngoài ra, AI phân tích dữ liệu lớn giúp tòa soạn thấu hiểu độc giả, từ đó gợi ý chủ đề và cách khai thác đa phương tiện hiệu quả. Song hành với đó, AI cũng mang đến khả năng tối ưu hóa toàn diện quy trình sản xuất và phân phối nội dung đa phương tiện. Từ khâu lên ý tưởng dựa trên phân tích xu hướng, đến tự động hóa các tác vụ như chuyển đổi văn bản thành giọng nói, tạo video từ dữ liệu thô, hay biên tập cơ bản, AI giúp giảm thiểu đáng kể gánh nặng công việc. Điều này cho phép các tòa soạn, kể cả những đơn vị có nguồn lực hạn chế, tăng năng suất và chất lượng sản phẩm.

Hơn nữa, AI hỗ trợ phân phối nội dung thông minh và cá nhân hóa, nâng cao hiệu quả lan tỏa thông tin và giải phóng nhà báo khỏi cho công việc sáng tạo chuyên sâu.

TS Nguyễn Cẩm Ngọc cũng cho rằng, việc làm chủ công nghệ AI trong sản xuất nội dung đa phương tiện cũng sẽ góp phần quan trọng nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng tầm ảnh hưởng của báo chí Việt Nam. Các sản phẩm báo chí đặc sắc, ứng dụng công nghệ hiện đại sẽ giúp thu hút độc giả trong nước và có cơ hội tiếp cận hiệu quả hơn với công chúng quốc tế, nhất là khi AI hỗ trợ dịch thuật và tạo phụ đề đa ngôn ngữ, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước.

PGS.TS Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Ảnh: Thúy Hằng

PGS.TS Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, AI đang mở ra cả những cơ hội chưa từng có và đặt ra những thách thức mang tính sống còn với lĩnh vực báo chí và truyền thông, từ quy trình sản xuất nội dung, thu thập, xử lý thông tin, đến phân phối, tiếp nhận thông tin và tương tác với công chúng.

“Việc nghiên cứu, làm chủ và ứng dụng AI một cách có trách nhiệm trong lĩnh vực này không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để thích ứng, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động trong kỷ nguyên số”, PGS.TS Phạm Minh Sơn nhấn mạnh.

Nguyễn Liên