Kỳ 4: Dữ liệu – Tài nguyên chiến lược của thời đại số

Gốc rễ của mọi chuyển đổi: Dữ liệu dân cư

Hơn một năm trước, trong cuộc họp đánh giá tiến độ Đề án 06, lãnh đạo tỉnh Hà Nam đã phát biểu dứt khoát: “Nếu không có dữ liệu dân cư chính xác thì chuyển đổi số chỉ là bề nổi. Muốn hiện đại hóa quản trị, phải bắt đầu từ con người cụ thể, thông tin cụ thể, phải có nền tảng, cơ sở dữ liệu của chính chúng ta”.

Từ tư duy đó, tỉnh đã xác định Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư do Bộ Công an quản lý, trực tiếp vận hành bởi Công an các cấp là nền móng cho mọi hoạt động số hóa. Đây không chỉ là “sổ hộ khẩu điện tử”, mà là bản đồ số nhân sinh của mỗi người dân: từ thông tin cơ bản đến lịch sử cư trú, mối quan hệ gia đình, nghề nghiệp, thậm chí là lịch sử tương tác với các dịch vụ công.

Công an tỉnh Hà Nam hướng dẫn người dân sử dụng các dịch vụ công trên điện thoại, nền tảng VNeID.

Với mỗi trường dữ liệu được cập nhật, xác minh, Hà Nam lại tiến một bước gần hơn tới nền quản trị thông minh nơi mọi chính sách được xây dựng dựa trên thực tế sống động, không còn dựa vào phỏng đoán hay báo cáo hành chính mang tính hình thức.

Việc làm giàu dữ liệu dân cư không chỉ phục vụ quản lý Nhà nước. Đó là tiền đề để kích hoạt một loạt lĩnh vực mới, từ giáo dục cá thể hóa, y tế thông minh, phúc lợi chính xác, đến nông nghiệp số. Một đứa trẻ khi đến trường, với mã định danh cá nhân sẽ có ngay hồ sơ học tập được đồng bộ từ mẫu giáo đến phổ thông giúp nhà trường và phụ huynh cá nhân hóa chương trình giáo dục, phát hiện sớm năng lực hoặc nguy cơ tụt hậu. Một người cao tuổi khi đến trạm y tế xã, không cần mang theo sổ khám hệ thống y tế có thể trích xuất lịch sử bệnh án, giúp bác sĩ đưa ra chỉ định nhanh và phù hợp hơn. Một hộ nghèo thực sự khó khăn sẽ không bị bỏ sót trong danh sách hỗ trợ, trong khi những trường hợp “hai hộ khẩu ba suất trợ cấp” bị loại bỏ nhờ dữ liệu xác thực.

Thống kê, chỉ trong tháng 5/2025, Công an tỉnh Hà Nam đã phối hợp với Sở Y tế, Bảo hiểm xã hội tỉnh tuyên truyền, đẩy mạnh triển khai Sổ sức khỏe điện tử trên VNeID; tích hợp 1260 dữ liệu sổ sức khỏe điện tử, 133 giấy chuyển tuyến và 190 giấy hẹn khám lại trên VNeID. Mỗi dòng dữ liệu, khi được xử lý đúng cách, là một “cây cầu số” bắc qua những hố ngăn cách không chỉ giữa vùng miền, mà còn giữa người dân với chính quyền, giữa chính sách với thực tiễn.

Công an xã – Những “kỹ sư dữ liệu thầm lặng”

Ít ai nghĩ rằng, trong bước chuyển mình của nền quản trị số, những người lính Công an xã lại là người đóng vai trò quyết định. Không phải chuyên gia công nghệ, không phải lập trình viên, họ là những người đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng nhân khẩu đối chiếu giấy tờ, hỏi han từng thành viên trong gia đình, cập nhật thông tin lên hệ thống.

“Công nghệ hiện đại đến mấy mà thông tin sai thì vẫn vô ích. Nhiệm vụ của chúng tôi là làm sao mỗi dòng dữ liệu phải đúng với một con người thật, sống thật, đang sinh sống ở đây”, Trung tá Nguyễn Thị Lệ Thúy, Đội trưởng Đội 1, Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về TTXH, Công an tỉnh Hà Nam tâm sự. Chính lực lượng Công an xã là người đầu tiên hướng dẫn người dân đăng ký định danh điện tử, hỗ trợ mở tài khoản ngân hàng số, hướng dẫn người cao tuổi kê khai y tế, giải thích cho bà con hiểu vì sao mã QR trên căn cước công dân là “chìa khóa” để tiếp cận dịch vụ tài chính, thương mại, khám chữa bệnh, học tập ngay tại quê hương.

Đồng chí Nguyễn Đức Vượng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo của UBND tỉnh về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 trao Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh cho các tập thể có thành tích xuất sắc trong tham mưu, triển khai, thực hiện Đề án 06

Những nỗ lực lặng thầm của lực lượng Công an xã đang từng ngày góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn Hà Nam. Không còn cảnh người dân xếp hàng xin xác nhận cư trú, không còn chuyện sổ hộ nghèo “di truyền” qua nhiều thế hệ. Thay vào đó, các xã đã bắt đầu triển khai mô hình “công dân số nông thôn”, người dân tra cứu thông tin sản xuất nông nghiệp qua app, cập nhật chính sách hỗ trợ mùa vụ qua điện thoại, giao dịch ngân hàng bằng căn cước gắn chip, thậm chí khai báo y tế, đăng ký khám bệnh không cần giấy tờ.

Hà Nam đang từng bước chứng minh rằng dữ liệu không phải khái niệm xa vời. Khi được làm sạch, xác thực, và “nuôi sống” từ cơ sở, nó có thể chạm đến từng mái nhà, từng thân phận, từng nụ cười.

Trong hành trình chuyển đổi số của tỉnh Hà Nam, dữ liệu không chỉ là công cụ mà là tài nguyên, là niềm tin, là sợi dây vô hình gắn kết công dân với chính quyền, nối quá khứ với tương lai. Và ở điểm khởi đầu của tài nguyên ấy, không ai khác chính là những người chiến sĩ Công an xã những “kỹ sư dữ liệu thầm lặng”, đang lặng lẽ giữ gìn và xây dựng cốt lõi của một đất nước thông minh.

(còn nữa)

Hoàng Phong