Kon Tum: Bất thường trong việc cấp mã số vùng trồng sâm Ngọc Linh

Sự việc không chỉ đặt ra những nghi vấn về quy trình thẩm định kỹ thuật, mà còn làm dấy lên lo ngại về nguy cơ hợp pháp hóa sâm không rõ nguồn gốc dưới danh nghĩa “quốc bảo”.

Văn bản ngày 14.5.2025 do Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum từ chối cấp mã số vùng trồng

Được cấp giấy chứng nhận sau... 15 ngày bị từ chối?

Ngày 14.5.2025, Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum ban hành văn bản số 245/CCNN-TTBVTV trả lời Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Tu Mơ Rông về hồ sơ đề nghị cấp mã số vùng trồng của Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum.

Văn bản nêu rõ: “Vùng trồng đề nghị cấp mã số... chưa đủ cơ sở để cấp mã số vùng trồng”.

Lý do được đưa ra là điều kiện sinh thái, thổ nhưỡng và độ cao khu vực trồng sâm của công ty này không đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của vùng sinh trưởng đặc hữu: độ cao từ 1.800m trở lên, rừng nguyên sinh có độ tàn che 70–90%, nhiệt độ từ 14 – 18°C, và chưa có minh chứng khoa học việc trồng sâm Ngọc Linh trong nhà màng.

Tuy nhiên, chỉ đúng 15 ngày sau, vào ngày 29.5.2025, Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum lại bất ngờ ban hành Giấy xác nhận cấp mã số vùng trồng lần đầu cho chính doanh nghiệp này (số hiệu mã vùng: VN-62-617-23404-13-25).

Văn bản khẳng định công ty được cấp MSVT với diện tích 2,1 ha, sản lượng dự kiến 3 tấn, trồng tại thôn Đăk Kinh 1, xã Ngọk Lây, huyện Tu Mơ Rông.

Sự “lật ngược” chóng vánh này khiến người dân và dư luận đặt dấu hỏi: Điều gì đã xảy ra trong vòng nửa tháng khiến một vùng trồng không đủ điều kiện sinh thái lại được cấp mã số?

Trao đổi với phóng viên, một Lãnh đạo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Tu Mơ Rông cho biết: Phòng NN&MT huyện là đầu mối hỗ trợ lập hồ sơ từ cơ sở rồi chuyển về tỉnh. Tuy nhiên, không hiểu sao ngày 14.5 Chi cục ra văn bản từ chối mà đến ngày 29.5 lại cấp chứng nhận mã số vùng trồng.

“Không rõ Chi cục có đi kiểm tra thực tế hay không. Nếu có, lẽ ra phải có sự phối hợp với Phòng, nhưng chúng tôi hoàn toàn không được thông báo”, người này nói.

Sản lượng phi thực tế

Điều đáng chú ý hơn nữa là con số sản lượng được xác nhận trong giấy cấp mã số. Với diện tích 2,1 ha, văn bản ghi nhận sản lượng dự kiến là 3 tấn, tương đương khoảng 1,5 tấn/ha.

Đây là con số mà nhiều hộ dân trồng sâm lâu năm tại Tu Mơ Rông, “thủ phủ” của sâm Ngọc Linh cho là bất khả thi.

Một người dân trồng Sâm Ngọc Linh nhiều năm nay tại xã Măng Ri cho biết: “Chúng tôi trồng sâm trên rừng suốt mười năm mới thu được vài tạ/ ha. Nếu sâm có thể đạt 1,5 tấn/ha thì chẳng ai cần ròng rã cả thập kỷ để chờ thu hoạch”.

Các chuyên gia về Sâm Ngọc Linh cũng nhận định rằng sản lượng này không những thiếu cơ sở khoa học mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Trong bối cảnh thị trường sâm đang ngày càng “nóng”, một khi doanh nghiệp sở hữu mã số vùng trồng và được xác nhận sản lượng cao bất thường, họ có thể dễ dàng đưa ra thị trường lượng lớn sâm không rõ nguồn gốc nhưng vẫn được hợp thức hóa.

Điều này có thể dẫn đến tình trạng gian lận thương mại, khi sâm ngoại nhập hoặc thậm chí sâm giả được dán nhãn “sâm Ngọc Linh vùng trồng được cấp phép”, qua mặt hệ thống kiểm tra và đánh lừa người tiêu dùng.

Doanh nghiệp có "tiền sử" gây tranh cãi

Không chỉ có những dấu hiệu bất thường trong quá trình cấp mã, doanh nghiệp này còn có tiền sử gây tranh cãi.

Vào đầu năm 2023, nhiều cơ quan báo chí từng phản ánh việc Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum không có vùng nguyên liệu liên kết với người dân địa phương, dù vẫn sử dụng thương hiệu “Sâm Ngọc Linh” để tiếp thị sản phẩm rượu.

Một số ý kiến còn cho rằng doanh nghiệp này mua gom sâm thị trường không rõ nguồn gốc để chế biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của sâm Ngọc Linh chính thống.

Theo UBND huyện Tu Mơ Rông, công ty này chỉ triển khai dự án nuôi cấy mô Sâm Ngọc Linh vốn chưa được công bố kết quả hay thu hoạch thực tế. Trong ảnh: Dự án nuôi cấy mô Sâm Ngọc Linh của Công ty Cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum

Sự việc chưa dừng lại ở đó. Tháng 5.2022, công ty này từng được một lãnh đạo UBND huyện Tu Mơ Rông ký xác nhận là đơn vị đang trồng và bảo tồn sâm Ngọc Linh.

Tuy nhiên, sau khi rà soát, UBND huyện xác định văn bản này có nội dung chưa phù hợp với thực tế, xử lý không đúng quy trình nên đã bị hủy bỏ và công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Theo một lãnh đạo UBND huyện Tu Mơ Rông, từ đó đến nay, công ty này vẫn không có hoạt động liên kết trồng sâm với người dân, mà chỉ triển khai dự án nuôi cấy mô vốn chưa được công bố kết quả hay thu hoạch thực tế.

Việc một doanh nghiệp có lịch sử hồ sơ không minh bạch, không có liên kết với người dân, không có kết quả trồng thực tế, lại được cấp mã số chỉ trong 15 ngày sau khi bị từ chối, đặt ra nhiều nghi vấn về sự minh bạch và khách quan của quy trình cấp mã.

Nếu không được kiểm tra, giám sát chặt chẽ, hệ thống quản lý vùng trồng sẽ trở thành “tấm bình phong” hợp pháp hóa cho các sản phẩm thương mại hóa không đảm bảo chất lượng.

NGỌC HÒA