Kinh tế xanh, tuần hoàn - hướng đi tất yếu

Đây cũng là chủ trương của Tỉnh ủy, nhiệm vụ xuyên suốt của UBND tỉnh Đồng Nai trong nhiều năm qua nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

SỰ LỰA CHỌN TẤT YẾU

Kinh tế xanh là mô hình tăng trưởng dựa trên việc giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. Kinh tế tuần hoàn tập trung vào tái chế, tái sử dụng, kéo dài vòng đời sản phẩm thay vì chỉ sản xuất, tiêu dùng rồi thải bỏ. Trong khi đó, kinh tế bền vững đặt trọng tâm vào sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và đảm bảo công bằng xã hội. Dù khác nhau về tên gọi, cách tiếp cận nhưng cả 3 mô hình đều hướng tới mục tiêu phát triển lâu dài, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng ngắn hạn.

Tài nguyên rừng ở tỉnh Đồng Nai là lợi thế để khai thác du lịch sinh thái, tín chỉ carbon, là cơ sở cân bằng phát triển công nghiệp và đô thị với bảo vệ môi trường. Ảnh tư liệu minh họa

Đồng Nai là trung tâm công nghiệp lớn của cả nước, sở hữu nhiều cây trồng, vật nuôi chủ lực và có dân số gần 4,5 triệu người, đứng thứ 5 trong số 34 tỉnh, thành trên cả nước. Chính vì vậy, phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn là sự lựa chọn không thể khác vì mục tiêu phát triển bền vững. Xuyên suốt từ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ X (nhiệm kỳ 2015-2020) đến Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XI (nhiệm kỳ 2020-2025) và Quy hoạch tỉnh Đồng Nai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, tỉnh đều xác định phát triển theo hướng xanh, bền vững.

Thực tế cho thấy, Đồng Nai đang có nhiều điều kiện thuận lợi để chuyển đổi sang mô hình phát triển xanh, tuần hoàn, bền vững. Về địa lý, tỉnh ở vị trí cửa ngõ vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, gần trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước là Thành phố Hồ Chí Minh; có hệ thống cảng biển, cửa khẩu, Sân bay quốc tế Long Thành sắp đưa vào hoạt động; cùng với đó hệ thống hạ tầng giao thông và logistics ngày một hoàn thiện là những lợi thế để Đồng Nai trở thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu sản phẩm xanh.

Nhờ các chủ trương đúng đắn, trong nhiều năm liền, Đồng Nai luôn trong nhóm dẫn đầu cả nước về thu hút đầu tư nước ngoài. Các tập đoàn lớn đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu… đã chú trọng phát triển sản xuất sạch, tiết kiệm năng lượng, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường trong quản lý điều hành, sản xuất, kinh doanh. Đồng thời Đồng Nai cũng là địa phương tiên phong chuyển hướng chiến lược thu hút đầu tư từ “nâu” sang “xanh” là kiên quyết nói không với các dự án có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao, thâm dụng lao động, công nghệ lạc hậu. Thay vào đó, ưu tiên dự án có công nghệ hiện đại, giá trị gia tăng cao và thân thiện môi trường.

Theo chủ trương của Tỉnh ủy, đầu năm 2024, Đồng Nai là địa phương đầu tiên trong cả nước ban hành Đề án Giảm phát thải khí nhà kính giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, với mục tiêu đạt net zero vào năm 2050. Đây là bước đi quan trọng trong chiến lược tăng trưởng xanh và phát triển bền vững của tỉnh. Trước đó, Tỉnh ủy đã ban hành chỉ thị, UBND tỉnh ban hành kế hoạch và tỉnh trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về tỷ lệ thu gom, phân loại, xử lý rác thải sinh hoạt; tỷ lệ các khu công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn môi trường.

Nhờ tiên phong thực hiện đóng cửa rừng tự nhiên từ gần 30 năm trước, Đồng Nai hiện có diện tích rừng rộng lớn, tỷ lệ che phủ rừng cao. Chính sách này là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược dài hạn của tỉnh trong việc gìn giữ, bảo vệ nguồn tài nguyên, hướng tới cân bằng giữa phát triển công nghiệp - đô thị với bảo vệ môi trường, góp phần giữ gìn hệ sinh thái đặc trưng của khu vực Đông Nam Bộ.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế nêu trên, quá trình phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn, bền vững của Đồng Nai còn đối diện không ít thách thức. Một số cụm công nghiệp chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung; phần lớn nước thải sinh hoạt tại đô thị chưa được thu gom, xử lý đúng quy trình. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn về vốn, công nghệ và nhân lực để chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh. Thói quen tiêu dùng xanh, giảm phát thải trong cộng đồng chưa thực sự phổ biến.

HÀNH ĐỘNG TỪ CHÍNH QUYỀN, NGƯỜI DÂN, DOANH NGHIỆP

Thời gian qua, để “xanh hóa” nền kinh tế, Trung ương và tỉnh đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách làm cơ sở triển khai thực hiện.

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế - xã hội của tỉnh Đồng Nai cho rằng: Ngoài các chính sách của Trung ương, tỉnh cần bổ sung cơ chế ưu đãi về tín dụng, thuế, đất đai để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất sạch, năng lượng tái tạo, mô hình tuần hoàn. Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội phải gắn chặt yếu tố môi trường và có chỉ tiêu giảm phát thải cụ thể.

Cũng theo PGS.TS Trần Đình Thiên, chính sách “nói không” với các dự án công nghệ lạc hậu, tiêu hao năng lượng, gây ô nhiễm của Đồng Nai cần tiếp tục duy trì và kiểm soát chặt chẽ hơn. Bên cạnh đó, tỉnh có thể phát huy lợi thế hạ tầng để phát triển giao thông xanh, đô thị xanh và hình thành các khu công nghiệp sinh thái kết hợp mô hình cộng sinh công nghiệp nhằm giảm phát thải.

TS Trần Du Lịch, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế - xã hội của tỉnh, tại Hội thảo khoa học Định hướng phát triển kinh tế - xã hội với mục tiêu tăng trưởng 2 con số và góp ý Văn kiện Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra ngày 1-8 cho rằng: Đồng Nai có 5 trụ cột tăng trưởng trong giai đoạn tới. Thứ nhất là công nghiệp chế biến, chế tạo, dựa trên lợi thế quỹ đất quy hoạch phát triển công nghiệp và hành lang công nghiệp - dịch vụ - đô thị của vùng Đông Nam Bộ để tạo đột phá về năng lượng tái tạo, công nghiệp xanh, hỗ trợ chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Thứ hai là dịch vụ cảng biển, cảng hàng không, cảng cạn, cửa khẩu để trở thành trung tâm logistics của khu vực.

Tiếp theo là phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sạch, tận dụng thế mạnh cây công nghiệp và ngành chăn nuôi. Trụ cột thứ tư là khai thác lợi thế của quá trình đô thị hóa nhanh để phát triển thị trường bất động sản công nghiệp, nhà ở, bất động sản du lịch và hạ tầng dịch vụ, tạo động lực tăng trưởng. Cuối cùng là phát triển du lịch sinh thái dựa trên thế mạnh rừng tự nhiên, hệ thống núi, sông, hồ.

Ở góc độ doanh nghiệp - lực lượng tiên phong trong quá trình chuyển đổi, nhiều đơn vị trên địa bàn tỉnh đã mạnh dạn đầu tư đổi mới công nghệ, áp dụng tiêu chuẩn xanh trong xây dựng nhà máy, sản xuất nhằm đáp ứng yêu cầu xuất khẩu và nâng cao giá trị thương hiệu. Điển hình như việc lắp đặt pin năng lượng mặt trời trên mái nhà thay cho điện lưới, tái chế phế phẩm gỗ thành viên nén xuất khẩu, tái sử dụng nước thải sau xử lý trong sản xuất hay cộng sinh công nghiệp để biến chất thải của ngành này thành nguyên liệu cho ngành khác theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

Đối với người dân, nhiều năm qua, Đồng Nai là địa phương đi đầu trong phân loại rác sinh hoạt tại nguồn, nhằm giảm thiểu lượng rác thải phải xử lý theo tinh thần Chỉ thị số 54-CT/TU ngày 24-3-2020 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường lãnh đạo phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn và xử lý sau phân loại. Các phong trào trong cộng đồng như: Chủ nhật xanh, Ngôi nhà tái chế, Đổi rác lấy quà tặng… ngày càng lan tỏa mạnh mẽ, góp phần hình thành lối sống xanh, giảm tác động trực tiếp lên môi trường.

QUYẾT TÂM TRỞ THÀNH HÌNH MẪU QUỐC GIA VỀ GIẢM PHÁT THẢI CARBON

Đồng Nai đang hành động quyết liệt để thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đây là cam kết chính trị đã được cụ thể hóa bằng các nghị quyết, chỉ thị, đề án với lộ trình cụ thể.

Theo Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng, tăng trưởng xanh là xu thế toàn cầu, cũng là con đường phát triển tất yếu để Đồng Nai đi đến bền vững. Từ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ X, XI, cho đến Quy hoạch tỉnh đều kiên định mục tiêu tăng trưởng kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Để sớm hiện thực hóa mục tiêu này, tỉnh cần sự chung tay của doanh nghiệp, người dân, đội ngũ cán bộ quản lý và giới khoa học trong việc đổi mới phương thức sản xuất, điều chỉnh lối sống và thói quen tiêu dùng, thay đổi tư duy chiến lược, đồng thời thúc đẩy phát triển khoa học - công nghệ gắn với đổi mới sáng tạo.

Sản xuất theo tiêu chuẩn xanh tại Công ty cổ phần Dệt Texhong, xã Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai. Ảnh tư liệu minh họa

Đồng hành với chủ trương của tỉnh, nhiều khu công nghiệp đã và đang chuyển đổi theo hướng xanh. Tiêu biểu như: Khu công nghiệp Amata xây dựng mô hình sinh thái theo tiêu chuẩn toàn cầu, Khu công nghiệp Long Đức triển khai mô hình công nghiệp xanh. Trong Quy hoạch tỉnh, Đồng Nai xác định Khu công nghiệp Hàng Gòn cùng 3 cụm công nghiệp khác là mô hình điểm hạ tầng công nghiệp xanh.

Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều tập đoàn lớn đã cam kết đồng hành với tỉnh.

Ông Binu Jacob, Tổng giám đốc Công ty TNHH Nestlé Việt Nam cho biết: Từ năm 2020, Nestlé đã công bố lộ trình giảm 20% phát thải khí nhà kính vào năm 2025, giảm 50% vào năm 2030 và đạt net zero năm 2050. Doanh nghiệp tập trung vào 2 nhóm hành động chính: về chuỗi cung ứng là thúc đẩy canh tác nông nghiệp tái sinh và kết hợp trồng cây xanh trong sản xuất cà phê bền vững; về hoạt động sản xuất thì thực hiện các giải pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong quản lý chất thải, giảm nhựa nguyên sinh trong bao bì.

Cùng với đó, ông Pawalit Ua-Amornwanit, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam chia sẻ: Doanh nghiệp đã xây dựng hệ sinh thái phát triển bền vững, hài hòa lợi ích kinh tế - xã hội - môi trường. Doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng tái tạo, đặt mục tiêu đến năm 2025 trồng 1,5 triệu cây xanh, hợp tác với Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam để thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Các hoạt động này sẽ tiếp tục được duy trì và mở rộng đạt đến mục tiêu net zero năm 2050 của tập đoàn và góp phần cùng tỉnh trong phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và bền vững.

Trong chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn năm 2050, Đồng Nai định hướng trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, đi đầu trong phát triển công nghiệp công nghệ cao, lấy kinh tế xanh và tuần hoàn làm trọng tâm, đồng thời hoàn thành mục tiêu net zero. Đây cũng là mục tiêu, nhiệm vụ được đặt ra trong nhiệm kỳ 2025-2030. Với những tiềm năng, lợi thế sẵn có cùng với những chính sách đầu tư cởi mở, thông thoáng và cơ chế đẩy mạnh phân cấp, phân quyền từ Trung ương, Đồng Nai hiện nay có tiềm năng lớn và sức bật mạnh mẽ để trở thành trung tâm công nghiệp, nông nghiệp, logistics và du lịch hiện đại của khu vực phía Nam và cả nước. Đây là những nền tảng quan trọng để toàn Đảng bộ, chính quyền, quân và dân tỉnh Đồng Nai hiện nay vững vàng tiến vào kỷ nguyên phát triển mới cùng đất nước.

Kinh tế xanh, tuần hoàn không còn là sự lựa chọn mà là yêu cầu tất yếu. Với Đồng Nai, đây vừa là thách thức, đồng thời là cơ hội để tỉnh khẳng định vị thế, thu hút nguồn lực đầu tư mới và nâng cao chất lượng sống của người dân. Trên chặng đường này, Đảng giữ vai trò lãnh đạo, chính quyền làm nhiệm vụ kiến tạo, doanh nghiệp là lực lượng tiên phong, còn nhân dân là nhân tố đồng hành, tạo sức mạnh tổng hợp cho sự phát triển.

Hoàng Lộc