Kinh tế Pháp trước nguy cơ khủng hoảng tài chính?

IMF dự báo GDP của Pháp năm 2025 chỉ tăng 0,6%. (Nguồn: Getty Images)

Fitch Ratings đã chính thức hạ bậc tín nhiệm của Pháp từ mức AA- xuống A+ vào ngày 12/9, do lo ngại về bất ổn chính trị và nợ công gia tăng. Đây là mức xếp hạng tín nhiệm thấp nhất lịch sử đối với một trong những đầu tàu kinh tế châu Âu, nhưng còn gây lo ngại hơn khi động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bổ nhiệm ông Sebastien Lecornu làm Thủ tướng thứ năm trong chỉ hai năm.

Nguy cơ bị phóng đại?

Giới quan sát cho rằng, động thái của Moody's hồi năm 2024 hạ triển vọng tín nhiệm từ “ổn định” thành “tiêu cực” cũng do môi trường chính trị Pháp, ngay sau sự sụp đổ của chính phủ Thủ tướng Gabriel Attal - báo hiệu những lo ngại ngày càng tăng về quỹ đạo tài chính.

Việc Fitch tiếp tục hạ xếp hạng tín nhiệm lần này tác động lớn hơn, có khả năng dẫn tới việc các nhà đầu tư bị ràng buộc bởi ngưỡng xếp hạng phải bán ra trái phiếu của quốc gia EU này. Hơn nữa, quyết định của Fitch dù đã được dự báo, nhưng thời điểm xảy ra lại vô cùng bất lợi, tạo áp lực đối với ông Sebastien Lecornu – người vừa nhậm chức Thủ tướng Pháp chưa đầy tuần (ngày 9/9).

Trong khi đó, các dấu hiệu bất ổn xã hội xuất hiện khi công đoàn lên kế hoạch đình công phản đối việc cắt giảm chi tiêu, còn giới doanh nghiệp thì đe dọa biểu tình ngăn chặn tăng thuế. Dư luận quốc tế cũng rộ lên lo ngại rằng Pháp có thể đang đứng trước bờ vực sụp đổ kinh tế, ngay cả chính phủ nước này cũng từng thừa nhận nguy cơ là có thật.

Tháng trước, Thủ tướng François Bayrou, người vừa phải từ chức sau cuộc bỏ phiếu tín nhiệm, đã không giành được sự ủng hộ của Quốc hội Pháp về kế hoạch ngân sách nhằm cắt giảm thâm hụt, từng cảnh báo tình trạng “nợ công quá mức” là một “mối đe dọa trực tiếp” đối với sự thịnh vượng quốc gia.

Bộ trưởng Tài chính Eric Lombard thậm chí ám chỉ Pháp có thể phải tính đến kịch bản cầu viện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) nếu nợ công tiếp tục leo thang.

Những cảnh báo này càng gây chấn động khi chi phí đi vay của Paris hiện đã vượt cả Hy Lạp - quốc gia từng châm ngòi cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu năm 2009. Tình hình làm dấy lên lo ngại về “hiệu ứng domino” có thể khiến châu Âu rơi vào một cơn địa chấn tài chính mới.

Dù vậy, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, nguy cơ sụp đổ của kinh tế Pháp đang bị phóng đại. Họ cảnh báo, mối nguy lớn nhất hiện nay với quốc gia này không phải là khủng hoảng kinh tế tức thời, mà là tình trạng bất ổn chính trị triền miên, đe dọa triển vọng đầu tư và tăng trưởng dài hạn. Sự sụp đổ của các chính phủ Pháp đè nặng lên nền kinh tế vốn đã mong manh.

Các cuộc khảo sát trước đó cũng cho thấy, kịch bản chính trị Pháp với ba thế lực - cực tả, trung dung và cực hữu đang đối đầu gay gắt, sẽ tạo thêm bất định, bất kể ai thay thế ông François Bayrou.

Trong khi đó, chuyên gia cao cấp Nicolas Véron tại Viện Kinh tế quốc tế Peterson nói rõ: “Pháp đang đối diện khủng hoảng chính trị, chứ chưa phải khủng hoảng tài chính”. Ông chỉ ra rằng, việc trái phiếu Hy Lạp trở nên hấp dẫn hơn Pháp không hẳn là dấu hiệu cho thấy niềm tin thị trường đối với Paris sụt giảm nghiêm trọng mà chủ yếu phản ánh sự cải thiện đáng kể về uy tín tài chính của Athens sau hơn một thập kỷ vượt qua khủng hoảng nợ công.

Đáng chú ý, nhà phân tích Véron cho rằng, nhận định của Bộ trưởng Lombard về khả năng Paris có thể sớm cần đến sự giải cứu IMF là “hoàn toàn vô lý”. Bởi nếu kịch bản xấu xảy ra, nền kinh tế lớn thứ hai của EU thực sự cần một gói cứu trợ, thì việc hỗ trợ tài chính sẽ đến từ Cơ chế ổn định châu Âu (ESM), chứ không phải IMF.

Mặt tích cực hiếm hoi

Theo IMF, GDP Pháp năm nay dự kiến chỉ tăng 0,6% – chưa bằng một nửa so với mức tăng 1,4% của nhóm các nền kinh tế phát triển. Đà tăng trưởng được dự báo tiếp tục ì ạch, thậm chí dưới cả mức trung bình của khu vực đồng Euro đến tận năm 2027, do căng thẳng thương mại toàn cầu và bất ổn địa chính trị gây thiệt hại lớn cho sản xuất và dịch vụ.

Giám đốc Maria Demertzis của Trung tâm chiến lược kinh tế và tài chính tại The Conference Board Europe phân tích, ngoài việc cản trở tăng trưởng, tình hình chính trị bất ổn khiến việc kiểm soát nợ công và thâm hụt ngân sách càng thêm khó khăn. Theo dự báo mới nhất của Ủy ban châu Âu, Pháp sẽ thâm hụt ngân sách 5,6% GDP trong năm nay, gần gấp đôi mức trần 3% của EU. Tỷ lệ nợ trên GDP là 114,1% GDP cũng gần gấp đôi ngưỡng 60% mà khối đề ra.

Đặt câu hỏi: “Liệu con đường nợ công có bền vững hay không?”, bà Maria Demertzis nhắc lại việc hai đời Thủ tướng Pháp liên tiếp là ông François Bayrou và trước đó là ông Michel Barnier đều phải “rời ghế” vì không thể thông qua một ngân sách hạn chế thâm hụt.

“Muốn thoát vòng luẩn quẩn này, Pháp cần lộ trình vừa đáng tin về kinh tế, vừa vững chắc về chính trị. Kinh tế có thể vạch ra lối đi, nhưng chính trị mới giúp giữ được con đường ấy. Cứ mỗi năm rưỡi lại khủng hoảng một lần - Paris sẽ chẳng dễ gì giải quyết được cốt lõi vấn đề”, bà Demertzis nhấn mạnh.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng, khủng hoảng của Pháp hiện nay, ít nhất cũng có “mặt tích cực” - lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, vấn đề nợ công và thâm hụt ngân sách trở thành “chủ đề nóng” trong các cuộc tranh luận chính trị.

“Có thể nói hơn 20 năm qua, nước Pháp gần như duy trì tình trạng buông lỏng tài khóa, không có một giai đoạn nào thực sự siết chặt ngân sách hay điều chỉnh theo hướng kỷ luật hơn. Vì vậy, vấn đề tài khóa được đặt ở vị trí trung tâm trong cuộc thảo luận quốc gia hiện nay là điều tích cực, chứ không phải tiêu cực”, theo chuyên gia Nicolas Véron.

Chung quan điểm, bà Maria Demertzis nhấn mạnh, thời điểm này càng cho thấy sự cấp thiết phải đưa tài khóa Pháp trở lại quỹ đạo an toàn. Bà lưu ý, các định chế tài chính của EU, đặc biệt là ESM và Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB), khó có đủ sức để “giải cứu” Pháp nếu khủng hoảng tài chính thực sự nổ ra.

Nợ công của Pháp hiện khoảng 3.000 tỷ Euro, gấp 12 lần so với Hy Lạp. “Vấn đề của Paris không phải chuyện nhỏ, cho thấy EU khó có khả năng gánh vác một nền kinh tế khổng lồ nếu xảy ra khủng hoảng thực sự”, bà Demertzis nhận định.

Vì vậy, bài toán ngân sách và nợ công của nền kinh tế lớn thứ hai EU, không chỉ là vấn đề nội tại của Pháp, mà còn là phép thử sức bền và khả năng ứng phó của cả EU trước những biến động ngày càng khó lường.

Minh Anh