Kinh nghiệm đào tạo AI nhìn từ Đại học Bách khoa Hà Nội và Trường Đại học CNTT

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã và đang tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu, phát triển và đào tạo nhân lực trí tuệ nhân tạo (AI), khoa học dữ liệu,... nhằm duy trì, nâng cao vị thế cạnh tranh toàn cầu. Trước bối cảnh đó, Việt Nam không thể không việc phát triển, đào tạo nhân lực AI, khoa học dữ liệu.

Thực tế những năm gần đây, nhiều cơ sở giáo dục đại học đã đưa vào tuyển sinh và đào tạo ngành/chương trình học về AI.

Được biết, năm 2024, điểm trúng tuyển (theo phương thức sử dụng kết quả thi tốt nghiệp trung học phổ thông) ngành Robot và Trí tuệ nhân tạo Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội là 25,1 điểm.

Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội) có đào tạo Chương trình tiên tiến Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo (từ năm 2019). Mỗi năm, chương trình này tuyển sinh 100 chỉ tiêu với điểm trúng tuyển luôn nằm trong top 3 những chương trình đào tạo có mức điểm trúng tuyển cao của nhà trường nói riêng và Đại học Bách khoa Hà Nội nói chung.

Ngành Trí tuệ nhân tạo của Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) được tuyển sinh đào tạo từ năm 2022, với quy mô tuyển sinh 40 chỉ tiêu/năm.

Ngoài ra còn có một số cơ sở giáo dục đại học cũng đào tạo các ngành AI như: Trường Đại học Hoa Sen, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội),...

Mỗi cơ sở giáo dục đại học có những điểm nổi bật, thế mạnh trong đào tạo sinh viên ngành/chương trình liên quan đến AI.

Đại học Bách Khoa Hà Nội là một trong những đơn vị đào tạo đại học đầu tiên ở Việt Nam triển khai tuyển sinh và đào tạo Chương trình tiên tiến Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo (từ năm 2019). Tính đến nay, chương trình này đã có 1 khóa sinh viên tốt nghiệp ra trường.

Khẳng định tầm quan trọng trong đào tạo nhân lực khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Cao Tuấn Dũng - Phó Hiệu trưởng Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội) chia sẻ, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, lĩnh vực khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo có nhiều kết quả quan trọng, được ứng dụng vào đời sống (sản xuất, kinh doanh, y tế, giáo dục,...).

Cụ thể, khoa học dữ liệu cung cấp các công cụ để phân tích dữ liệu lớn, giúp các doanh nghiệp đưa ra quyết định kinh doanh chính xác và hiệu quả hơn. Trí tuệ nhân tạo có khả năng tự động hóa nhiều công việc lặp đi lặp lại và phân tích, tổng hợp thông tin giúp giải phóng nguồn lực con người để tập trung vào các công việc sáng tạo và có giá trị cao hơn.

“Việc ứng dụng các công nghệ về khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo có thể tạo ra nhiều việc làm mới, thay đổi cách thức con người làm việc nhưng cũng ảnh hưởng đến một số ngành nghề truyền thống. Qua báo cáo thống kê của các tổ chức chuyên khảo sát và dự báo nhu cầu nhân lực việc làm trong tương lai, nhu cầu nhân lực về kỹ sư Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo rất lớn. Bởi, các công ty, tổ chức cần chuyên gia, kỹ sư về lĩnh vực này để làm việc, thúc đẩy hiệu suất công việc.

Do đó, việc đào tạo nhân lực về Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo có ý nghĩa quan trọng, nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, giúp các quốc gia có nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực này nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy sự sáng tạo, phát triển các giải pháp mới trước những thách thức trong tương lai.

Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo (thuộc ngành Khoa học dữ liệu) của trường được xây dựng kết hợp giữa kiến thức của lĩnh vực khoa học dữ liệu và lĩnh vực trí tuệ nhân tạo nhằm đáp ứng mục tiêu kể trên”, thầy Dũng cho biết.

Sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội) trong một tiết học trên giảng đường. (Ảnh: NVCC)

Cùng chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Tấn Trần Minh Khang - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định rằng, nhu cầu về nhân lực AI không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ mà còn lan tỏa sang các lĩnh vực khác như y tế, tài chính, nông nghiệp, giao thông, quản lý và phát triển đô thị, dịch vụ công... Điều này đòi hỏi hệ thống giáo dục và đào tạo phải liên tục đổi mới, cung cấp chương trình học hiện đại nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.

Cũng theo thầy Khang, ngành AI của nhà trường nhận được nhiều quan tâm từ thí sinh. Điều kiện trúng tuyển đối với ngành này được xếp vào nhóm cao nhất trong các ngành đào tạo của nhà trường.

Trong giai đoạn tới, nhà trường sẽ xem xét mở rộng quy mô đào tạo của chương trình, phù hợp với nhu cầu xã hội và khả năng của nhà trường. Đồng thời, nhà trường hiện đang nỗ lực đa dạng hóa chương trình và phương thức đào tạo AI nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội, như chuyển đổi nghề nghiệp, cập nhật kiến thức, và phát triển năng lực chuyên sâu về AI.

Chương trình đào tạo hướng tới phát triển khả năng ứng dụng AI vào nhiều lĩnh vực

Chỉ ra những điểm nổi bật trong chương trình đào tạo ngành AI của Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), thầy Khang cho biết, với đặc trưng là trường đại học chuyên sâu trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông - ICT (bao gồm các phương tiện kỹ thuật được sử dụng để xử lý dữ liệu, hỗ trợ liên lạc bao gồm phần cứng, phần mềm, mạng máy tính và các liên lạc trung gian khác như điện thoại, phương tiện truyền thông -PV), chương trình đào tạo ngành AI của nhà trường mang tính liên ngành cao, tạo nên sự khác biệt và nổi bật của chương trình này - “đây là điểm mạnh chiến lược, tận dụng tối đa hệ sinh thái giáo dục ICT của nhà trường”, thầy Khang chia sẻ.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) trình bày về các sản phẩm trí tuệ nhân tạo mà các em sáng tạo ra. (Ảnh: NTCC)

Mặt khác, chương trình đào tạo ngành AI của nhà trường tập trung vào việc cung cấp kiến thức nền tảng và chuyên sâu về AI; giúp người học có thể tiếp cận các học phần liên quan từ các ngành khác trong trường, chẳng hạn như ngành: Khoa học dữ liệu, An toàn thông tin, Công nghệ phần mềm, Kỹ thuật máy tính,... Từ đó, ngành không chỉ giúp sinh viên mở rộng kiến thức liên ngành, mà còn phát triển khả năng ứng dụng AI vào các lĩnh vực khác nhau. Yếu tố liên ngành trong đào tạo AI không chỉ giúp tăng tính thực tiễn và tính cạnh tranh của chương trình, mà còn giúp người học đáp ứng tốt hơn các yêu cầu đa dạng của thị trường lao động.

Ngoài ra, việc kết hợp học phần từ các ngành khác trong trường còn tạo điều kiện cho sinh viên phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề trong bối cảnh thực tiễn. Sinh viên làm chủ các công cụ và công nghệ AI, hiểu rõ bối cảnh ứng dụng trong các lĩnh vực khác, từ đó tối ưu hóa khả năng chuyển giao tri thức và công nghệ.

Về cơ hội việc làm, thầy Khang cho rằng, sinh viên AI sau khi tốt nghiệp có khả năng đảm nhiệm nhiều vai trò đa dạng và triển vọng trong lĩnh vực công nghệ. Một trong những hướng đi chính là trở thành chuyên gia-kỹ sư AI, tham gia phát triển các phần mềm, ứng dụng và hệ thống tính toán tiên tiến sử dụng các thuật toán và công nghệ AI.

Bên cạnh đó, các em có thể trở thành chuyên gia phân tích, thiết kế và triển khai các giải pháp kỹ thuật và công nghệ thông minh, phục vụ cho các dự án AI. Các công việc này đòi hỏi sự sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và kỹ năng làm việc với những công nghệ hiện đại.

Ngoài các vị trí việc làm trong lĩnh vực công nghệ, sinh viên tốt nghiệp ngành AI cũng có thể lựa chọn con đường nghiên cứu, trở thành nhà khoa học trong lĩnh vực khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo; có thể làm việc tại các trường/viện nghiên cứu, trung tâm phát triển công nghệ hoặc các bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D) của các công ty công nghệ hàng đầu, đóng góp vào việc mở rộng các giới hạn tri thức và công nghệ trong lĩnh vực AI.

Hơn nữa, các em có thể tiếp tục nâng cao trình độ học vấn bằng cách theo học các chương trình sau đại học chuyên sâu về Khoa học máy tính hoặc Trí tuệ nhân tạo, mở ra những cơ hội mới trong nghiên cứu và giảng dạy, hoặc đảm nhiệm các vị trí lãnh đạo kỹ thuật trong các tổ chức công nghệ.

Chương trình đào tạo tương đồng với một số chương trình ở trường ĐH trên thế giới

Khi được hỏi về những điểm nổi bật của Chương trình tiên tiến Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo, Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội), thầy Dũng đánh giá:

Thứ nhất, do nằm trong chương trình tiên tiến nên chương trình này phát huy được tối đa năng lực người học, hướng tới thị trường lao động quốc tế. Bên cạnh những kiến thức cần thiết của chuyên ngành, sinh viên được đào tạo nhiều hơn về những kỹ năng mềm, trình độ ngoại ngữ để mở rộng cơ hội phát triển không chỉ trong nước mà còn gia nhập thị trường lao động quốc tế.

“Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo được giảng dạy hoàn toàn bằng tiếng Anh (gần như 100% các học phần), trừ một số học phần học bằng tiếng Việt theo quy định chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nội dung chương trình được thiết kế và giảng dạy bởi các giáo sư, tiến sĩ, chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo trong nước và quốc tế, có sự tham khảo, nghiên cứu kỹ lưỡng đối với các chương trình đào tạo tương tự của các trường đại học uy tín thế giới. Đồng thời, chương trình đào tạo luôn được cập nhật, tương đồng với các chương trình đào tạo về khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo của một số đại học trên thế giới”, thầy Dũng chia sẻ.

Không gian học tập, trao đổi của sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội). Ảnh: NVCC

Bên cạnh đó, chương trình cũng chú trọng các nội dung kết hợp giảng dạy lý thuyết (Toán, Công nghệ thông tin, Kinh tế, Trí tuệ nhân tạo,...) và thực hành, giải quyết vấn đề qua các học phần đồ án. Ngoài ra, sinh viên có cơ hội thực tập tại các doanh nghiệp lớn liên quan đến lĩnh vực đào tạo để sau khi ra trường có thể sẵn sàng thích nghi, đáp ứng yêu cầu công việc.

Thứ hai, sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo được học hỏi kinh nghiệm học tập, thực tập, làm đồ án tốt nghiệp và làm việc từ những cựu sinh viên ngành Công nghệ thông tin của Đại học Bách khoa Hà Nội công tác tại các doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ - nơi nghiên cứu, ứng dụng khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.

Theo thầy Dũng, những cựu sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo khi đã tích lũy đủ kinh nghiệm, khẳng định được vị trí tại các công ty, doanh nghiệp lớn về công nghệ thông tin sẽ quay lại trường để hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm cho các bạn sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo về cách đạt kết quả cao trong học tập, thực hành, thực tập.

Thứ ba, nhà trường xây dựng hệ thống hợp tác doanh nghiệp với chức năng quan trọng là hỗ trợ sinh viên trong việc đi thực tập, tiếp cận doanh nghiệp, từ đó tìm kiếm cơ hội việc làm.

“Thực tế, chất lượng đào tạo của chương trình được các tập đoàn, công ty ghi nhận, đánh giá cao nên ngay từ khi sinh viên học năm 3 đã có thể tiếp cận được với rất nhiều doanh nghiệp và được nhận vào làm việc bán thời gian với mức thu nhập hấp dẫn so với mặt bằng chung của ngành Công nghệ thông tin.

Hơn nữa, trong mạng lưới các doanh nghiệp hợp tác với nhà trường, có doanh nghiệp cần nhiều nhân lực là kỹ sư về khoa học dữ liệu và kỹ sư về trí tuệ nhân tạo, ví dụ như các tập đoàn ngân hàng, công ty tài chính, các tập đoàn công nghệ lớn như Vietcombank, VinGroup, Viettel,... Điều này giúp các em sinh viên sau khi tốt nghiệp có thể mở rộng cơ hội việc làm”, thầy Dũng chia sẻ.

Thứ tư, đội ngũ tham gia giảng dạy chương trình được đào tạo bài bản, có thời gian học tập và nghiên cứu ở các nước phát triển về công nghệ thông tin truyền thông. Đồng thời, nhà trường có đội ngũ chuyên gia về trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu cùng đào tạo cho sinh viên.

Nỗ lực đầu tư cơ sở vật chất, thu hút đội ngũ giảng viên, chuyên gia AI

Việc đầu tư vào phát triển cũng như công tác đào tạo, nghiên cứu lĩnh vực AI là xu thế không thể đảo ngược của thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

Là một trong những đơn vị thuộc Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông chú trọng đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất, như phòng học thực hành, dự án; trang bị phòng máy tính hiện tại; phòng học đa công năng (dạy và học kết hợp trực tiếp và trực tuyến) giúp sinh viên được học các chuyên gia nước ngoài.

“Nhằm đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu của chương trình đào tạo, trong thời gian tới, nhà trường tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất để xây dựng phòng lab hiện đại”, thầy Dũng bày tỏ.

Tương tự, Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cũng luôn chú trọng đầu tư và nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập trong lĩnh vực AI. Cụ thể như siêu máy chủ NVIDIA (được hiểu là hệ thống phổ quát cho tất cả các cơ sở hạ tầng AI, từ phân tích (analytics), đào tạo (training) đến suy luận (inference) -PV), robot và các thiết bị thí nghiệm AI, nhằm tạo ra môi trường học tập và nghiên cứu tiên tiến, hỗ trợ tối đa quá trình giảng dạy và nghiên cứu; đồng thời giúp sinh viên và giảng viên tiếp cận với các công nghệ hàng đầu, đáp ứng nhu cầu phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này.

Tiết học của sinh viên ngành Trí tuệ nhân tạo Trường Đại học Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: NVCC

Bên cạnh đầu tư cơ sở vật chất, yếu tố quyết định đến chất lượng đào tạo AI là đội ngũ giảng viên, chuyên gia.

Thầy Dũng cho rằng, trong quá trình vận hành Chương trình tiên tiến Khoa học dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo, cùng với đội ngũ giảng viên cơ hữu, nhà trường cố gắng mời các chuyên gia, giáo sư người nước ngoài về thỉnh giảng cho sinh viên. Tuy nhiên, số lượng giảng viên tham gia dạy chương trình này vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu.

“Tới đây, nhà trường cũng sẽ có những chính sách để thu hút, mời chuyên gia nước ngoài, nhà khoa học Việt kiều có uy tín trong lĩnh vực, những nghiên cứu viên tài năng về giảng dạy cho sinh viên Chương trình tiên tiến Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo”, thầy Dũng chia sẻ.

Đồng tình với quan điểm trên, thầy Khang cho biết, chất lượng đào tạo AI phụ thuộc nhiều vào đội ngũ giảng viên. Nhằm thu hút nhân sự có trình độ cao trong lĩnh vực nghiên cứu và giảng dạy AI, nhà trường đã triển khai các chương trình tuyển dụng đặc biệt, đảm bảo chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.

Nhà trường luôn tạo điều kiện cho giảng viên tham gia các chương trình đào tạo nâng cao chuyên môn, giúp họ duy trì và cập nhật kiến thức mới, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu trong lĩnh vực AI và chủ động thiết lập các mối quan hệ hợp tác với các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước. Các hoạt động hợp tác tạo ra cơ hội trao đổi học thuật, thực tập và nghiên cứu khoa học cho giảng viên và sinh viên, giúp trường củng cố và nâng cao chất lượng đào tạo, mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ thông tin và AI.

Ngọc Mai