Kiến tạo giá trị từ kinh tế tuần hoàn

Dù đã bước qua tuổi 70, tiến sĩ Mai Huy Tân vẫn dành nhiều giờ mỗi ngày để nghiên cứu, làm việc với các đối tác và chuẩn bị cho dự án tổ hợp nông nghiệp hữu cơ kết hợp năng lượng tái tạo theo mô hình kinh tế tuần hoàn sắp được khởi công tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Ông Tân được nhiều người biết đến như một doanh nhân thành công, người sáng lập Công ty CP Thực phẩm Đức Việt với thương hiệu xúc xích Đức Việt quen thuộc với người tiêu dùng Việt Nam.

Tuy nhiên, ít ai biết rằng gần 20 năm trước, Thực phẩm Đức Việt đã ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn từ trang trại đến bàn ăn, mang đến sản phẩm thịt lợn sạch, chất lượng cao và ít phát thải. Vào thời điểm đó, khái niệm kinh tế tuần hoàn vẫn còn mới mẻ.

Hiện tại, ông Tân đang chuẩn bị cho cuộc khởi nghiệp tiếp theo, một mô hình tích hợp chuỗi giá trị khép kín từ trồng trọt, chăn nuôi, chế biến thực phẩm đến năng lượng tái tạo. Sản phẩm của mô hình này không chỉ là nông sản hữu cơ chất lượng cao mà còn bao gồm điện năng tái tạo và nhiên liệu sinh khối Bio-LNG, Green Hydrogen, tất cả đều được tính toán kỹ lưỡng với thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

TS. Mai Huy Tân từng thành công với thương hiệu Xúc xích Đức Việt, đang ấp ủ khởi nghiệp dự án kinh tế tuần hoàn.

Giá trị bền vững

Với kinh nghiệm từng đưa doanh nghiệp tăng trưởng gấp ba con số mỗi năm, ông Tân kỳ vọng dự án sắp tới sẽ mang lại lợi nhuận lớn, đồng thời góp phần nâng cao đáng kể thu nhập cho nông dân vùng dự án thuộc Đồng bằng sông Cửu Long và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia. Ông khẳng định: "Kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh doanh."

Ông giải thích thêm rằng mô hình này dựa trên nguyên tắc tối thiểu hóa chi phí sản xuất, tối ưu hóa tổ chức sản xuất và logistics, tận dụng tối đa chất thải và phụ phẩm, qua đó đạt hiệu quả kinh tế cao trong khi vẫn bảo vệ môi trường và đóng góp cho xã hội.

Đây chính là nguyên lý mà Công ty TNHH Trà Vinh Farm (Sokfarm) của vợ chồng doanh nhân Phạm Đình Ngãi và Thạch Thị Chal Thi đã ứng dụng. Lấy cảm hứng từ phương pháp massage hoa dừa của đồng bào Khmer, Sokfarm đã cho ra đời sản phẩm mật hoa dừa, giúp nâng cao thu nhập cho người trồng dừa và đưa nông sản Việt ra thị trường quốc tế.

Không tập trung vào xử lý chất thải như nhiều đơn vị khác, Sokfarm đã tinh tế lồng ghép giá trị văn hóa và tinh thần vào sản phẩm, tạo dựng vị thế vững chắc trên thị trường.

PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn, Đại học Quốc gia TP.HCM, đánh giá rằng mô hình của Sokfarm giúp tận dụng vùng đất nhiễm mặn cũng như phụ phẩm từ cây dừa để đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân.

Một mô hình kinh doanh sáng tạo không tập trung vào xử lý chất thải chính là DrobeBox, do doanh nhân trẻ Tăng Hải Ngọc Sơn sáng lập, mang đến dịch vụ cho thuê sản phẩm thời trang thông qua việc ứng dụng công nghệ.

Mô hình "sử dụng nhưng không sở hữu" của DrobeBox cho phép người tiêu dùng thuê trang phục hàng hiệu qua tủ đồ trực tuyến, thay vì bỏ ra số tiền lớn để mua sắm những món đồ chỉ được sử dụng vài lần.

Hiện tượng khá phổ biến trong giới mộ điệu là dù sở hữu tủ quần áo hay giày dép khổng lồ, họ vẫn luôn cảm thấy "không có gì để mặc." Một số khác chi tiền mua trang phục nhưng do thay đổi sở thích hoặc hoàn cảnh cá nhân, họ không thể tiếp tục sử dụng những món đồ này. Phương thức tiêu dùng này không chỉ gây lãng phí tài chính mà còn tiêu tốn một lượng lớn tài nguyên để sản xuất từng món đồ thời trang.

Mặc dù việc giảm chi tiêu cho hàng hiệu tưởng chừng là bất lợi cho các thương hiệu, nhưng thực tế lại mang đến nhiều giá trị tiềm ẩn. Theo nhà sáng lập DrobeBox, các thương hiệu hợp tác với nền tảng này có thể tận dụng những phân tích dữ liệu từ khách hàng thuê sản phẩm để dự đoán xu hướng tiêu dùng trong tương lai.

Từ đó, các nhà mốt có thể điều chỉnh kế hoạch xây dựng bộ sưu tập mới sao cho phù hợp với thị hiếu và sản xuất đúng nhu cầu, qua đó giảm thiểu tới 40% chi phí.

Công ty TNHH Veca cũng chọn hướng đi ứng dụng công nghệ số để giải quyết bài toán cũ: thu gom phế liệu. Dựa trên mô hình tương tự như các ứng dụng đặt xe công nghệ, Veca kết nối người mua và người bán phế liệu trên môi trường số.

Điều này giúp những người đồng nát, ve chai không cần rong ruổi khắp phố phường mà vẫn thu gom phế liệu một cách hiệu quả hơn, đồng thời chuyển đến các đơn vị tái chế một cách nhanh chóng và thuận tiện.

Ông Bùi Thế Bảo, nhà đồng sáng lập Veca, tin tưởng rằng công nghệ này sẽ trở thành một hệ sinh thái kết nối, mang lại giải pháp toàn diện cho việc thu gom và phân loại rác thải, đồng thời bảo đảm thu nhập ổn định cho những người thu mua phế liệu - những mảnh ghép quan trọng trong hệ thống quản lý chất thải rắn của Việt Nam.

Phế liệu được thu gom hiệu quả sẽ tiếp tục trở thành nguồn lực quý báu cho các nhà tái chế, những người đang nỗ lực cải tiến quy trình và công nghệ theo hướng bền vững, từ đó tăng cường vòng tuần hoàn tái sử dụng tài nguyên thiên nhiên, góp phần vào sự phát triển bền vững của môi trường.

Định hình tương lai

Khi làm việc với chuỗi cung ứng của doanh nghiệp, bà Kim Lê luôn trăn trở với câu hỏi: "Liệu có cách tiếp cận nào khác để phát triển bền vững?". Với suy nghĩ đó, bà đã thành lập CL2B, công ty tư vấn về kinh tế tuần hoàn đầu tiên tại Việt Nam, với niềm tin rằng kinh tế tuần hoàn chính là câu trả lời hoàn hảo.

Theo bà Kim, ưu điểm lớn nhất của kinh tế tuần hoàn là khả năng gắn kết chặt chẽ với chuỗi giá trị của doanh nghiệp. Nhìn từ góc độ này, kinh tế tuần hoàn không chỉ là cơ hội mở ra cho riêng ngành nào mà còn là cánh cửa rộng mở cho tất cả các doanh nghiệp, thuộc mọi lĩnh vực, mọi vị trí trong chuỗi cung ứng. Thực tế đã chứng minh điều này qua sự tham gia đa dạng của các ngành từ nông nghiệp, sản xuất, công nghệ cho đến các nhà cung cấp dịch vụ và bán lẻ.

Cơ hội để các doanh nghiệp chuyển mình theo mô hình kinh tế tuần hoàn càng trở nên ý nghĩa trong bối cảnh nền kinh tế chịu tổn thất nặng nề từ đại dịch Covid-19 và những biến động kinh tế, chính trị chưa có hồi kết.

Bà Kim nhận định rằng, chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng mà còn là điều kiện sống còn cho doanh nghiệp. Mô hình này giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên và tạo ra chuỗi cung ứng bền vững, đồng thời là "liều vaccine" giúp doanh nghiệp vững vàng trước những biến động không lường trước và kiến tạo giá trị cho cộng đồng.

Nhìn về tương lai, bà Kim tin tưởng rằng khi được ứng dụng rộng rãi, kinh tế tuần hoàn sẽ tạo ra một thị trường minh bạch, nơi giá trị sản phẩm phản ánh đầy đủ cả chi phí về môi trường và xã hội.

"Khi đó, người tiêu dùng sẽ có thể đưa ra những quyết định mua sắm bền vững, công bằng với môi trường và xã hội", bà Kim chia sẻ.

Phạm Sơn