Kiểm kê khí thải: Doanh nghiệp nên bắt đầu từ đâu?

Chi phí các giải pháp giảm nhẹ cường độ phát thải, đơn cử như lắp đặt điện mặt trời, không còn quá cao so với trước đây. Ảnh: Hoàng Anh

Kiểm kê khí thải: Chuyện không của riêng ai

Theo kế hoạch, sẽ có gần 2.200 doanh nghiệp phải thực hiện kiểm kê khí thải nhà kính bắt buộc, bao gồm các doanh nghiệp có cường độ phát thải cao thuộc lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, xây dựng, các quá trình sản xuất công nghiệp, nông - lâm nghiệp và sử dụng đất và lĩnh vực quản lý chất thải.

Tuy nhiên, theo TS. Lê Hải Hưng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ (IRAT), câu chuyện kiểm kê không chỉ là của riêng gần 2.200 doanh nghiệp này, mà mở rộng ra đại đa số doanh nghiệp, xuất phát từ việc đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế.

Điển hình như cơ chế điều chỉnh carbon xuyên biên giới (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU), dự kiến sẽ được áp dụng từ năm 2026. Với cơ chế này, doanh nghiệp nếu không chứng minh được cường độ phát thải trên từng sản phẩm sẽ phải chịu thuế carbon tương đương mức dành cho những sản phẩm có cường độ phát thải cao của EU.

Không chỉ EU mà nhiều thị trường tiên tiến khác cũng đang tiến đến áp dụng những cơ chế và tiêu chuẩn kỹ thuật tương tự CBAM. Như vậy, kiểm kê khí thải sẽ trở thành luật chơi chung cho doanh nghiệp muốn tham gia xuất khẩu, không chỉ hạn định ở những doanh nghiệp xuất khẩu sang EU.

Ngoài ra, kiểm kê khí nhà kính cũng là tiền đề cho việc triển khai các giải pháp cắt giảm khí thải, qua đó xanh hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng bền vững đang phát triển cả ở thị trường trong nước.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp kiểm kê khí thải nhà kính từ sớm có thể nhận được nhiều cơ hội, có thể kể đến như tăng tính chủ động khi tham gia vào thị trường carbon.

Mặt khác, minh bạch về khí thải và lên kế hoạch cắt giảm phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn vay bền vững.

Doanh nghiệp bắt đầu như thế nào?

Khẳng định kiểm kê khí thải nhà kính là cần thiết, tuy nhiên, ông Hưng cũng phải thừa nhận rằng đây là vấn đề rất mới với doanh nghiệp Việt Nam.

Do đó, doanh nghiệp thường tỏ ra e dè vì không biết bắt đầu từ đâu, sử dụng công cụ nào. Đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, khó khăn còn đến từ chi phí, nguồn lực hạn chế, trong khi các công cụ kiểm kê khí thải vẫn chưa thực sự phổ biến tại Việt Nam.

Đưa lời khuyên cho doanh nghiệp, ông Hưng khuyến nghị, khi chưa có đầy đủ các công cụ kiểm kê khí thải chính quy, doanh nghiệp có thể bắt đầu bằng việc tự kiểm kê các nguồn khí thải chính như tiêu thụ điện, nhiên liệu đốt.

Sau đó, căn cứ vào hệ số phát thải của các loại hình, có thể tự ước lượng mức phát thải đang như thế nào và có kế hoạch giảm phát thải phù hợp. Các giải pháp khả dĩ có thể triển khai ngay có thể kể đến như dùng năng lượng tái tạo hay áp dụng các nguyên tắc của mô hình kinh tế tuần hoàn.

Để trang bị kiến thức, kỹ năng kiểm kê khí thải, doanh nghiệp cũng cần cử nhân sự tham gia các lớp tập huấn và tiếp cận tài liệu hướng dẫn từ các bộ, ngành, tổ chức liên quan. Theo ông Hưng, đây là việc doanh nghiệp cần làm ngay trong năm 2025 để củng cố năng lực nội bộ liên quan đến giảm phát thải.

Viện trưởng IRAT gợi ý thêm, để tiết kiệm chi phí, doanh nghiệp nên tự kiểm kê khí thải dưới sự hỗ trợ của các chuyên gia và cơ quan chức năng. Ngoài ra, thị trường cũng đang xuất hiện một số đơn vị cung ứng dịch vụ kiểm kê khí thải, mức giá từ 50 – 70 triệu đồng cho một cơ sở phát thải khoảng vài ngàn tấn carbon mỗi năm, không quá đắt so với quy mô của doanh nghiệp.

Các đơn vị tư vấn này cũng sẽ đưa ra một số đề xuất để doanh nghiệp cắt giảm phát thải carbon. Hiện nay, một số giải pháp giảm nhẹ phát thải phổ biến, điển hình như lắp đặt điện mặt trời, có giá không còn quá đắt so với trước đây, hoàn toàn khả thi để đầu tư mà không quá phải lo về khả năng hồi vốn.

Hoàng Đông