Không 'mặc đồng phục' cho nông thôn mới kiểu mẫu

Một trong những nét mới khi triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025 là đảm bảo NTM phát triển hài hòa, bền vững, giàu bản sắc, nâng cao dân trí và chất lượng sống cho người dân. Xây dựng NTM dựa trên các giá trị truyền thống địa phương, tính đặc thù mỗi vùng miền, từ đó đa dạng về ý tưởng quy hoạch, kiến trúc cảnh quan nông thôn, chứ không thể “mặc đồng phục” NTM cho tất cả các địa phương.

Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Hồ Thanh Sơn (bìa phải) thăm tuyến đường nông thôn sáng - xanh - sạch - đẹp tại xã Phú Hòa (H.Định Quán). Ảnh: B.Nguyên

Đồng Nai bám sát nội dung này trong xây dựng bộ tiêu chí xã NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025. Tuy có bộ tiêu chí xã, khu dân cư kiểu mẫu chung nhưng quan điểm của tỉnh không làm rập khuôn mà dựa vào thế mạnh, đặc trưng của mỗi địa phương để khai thác.

* Khai thác thế mạnh riêng

Đồng Nai dẫn đầu cả nước trong phong trào xây dựng NTM và tiếp tục giữ vững thành tích này trong xây dựng NTM nâng cao và kiểu mẫu. Một trong những thành tích ấn tượng của tỉnh là các địa phương khai thác tiềm năng, thế mạnh riêng để phát triển sản xuất, không ngừng thay da đổi thịt cho những vùng quê còn nhiều khó khăn khi bắt tay vào xây dựng NTM.

Phú Hòa (H.Định Quán) là xã thuần nông, sản xuất nông nghiệp chủ yếu là trồng lúa, bắp, cây điều… nên thu nhập của người nông dân ở mức thấp so với mặt bằng chung của huyện. Nhưng hiện nay, xã Phú Hòa đang bứt phá để về đích xã NTM kiểu mẫu đầu tiên của H.Định Quán vào năm 2022. Ấn tượng nhất là xã tập trung chuyển đổi sản xuất, xây dựng được nhiều chuỗi liên kết bền vững từ sản xuất đến tiêu thụ như: cánh đồng lớn ca cao có doanh nghiệp tham gia chế biến, xuất khẩu vào những thị trường khó tính; chuỗi liên kết sản xuất lúa sạch, vùng chuyên canh cây bưởi, cây sầu riêng… cho hiệu quả kinh tế cao. Nhờ đó, năm 2022, thu nhập bình quân đầu người của người dân trên địa bàn xã đạt gần 76,5 triệu đồng/người, đạt mức cao so với mặt bằng chung cả tỉnh.

Trong các chuyến khảo sát một số xã NTM kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy NGUYỄN HỒNG LĨNH đánh giá, trong xây dựng NTM kiểu mẫu, các địa phương đã phát huy được lợi thế so sánh để phát triển. Trong giai đoạn tới, các địa phương cần tiếp tục rà soát, phấn đấu để đạt tiêu chuẩn cao hơn chuẩn kiểu mẫu. Trong đó, đặt mục tiêu thu nhập bình quân của người dân nông thôn cao hơn nhiều so với mức hiện nay; nhất là phải nhìn vào mức sống của người dân nghèo làm chuẩn đo mức phát triển của địa phương. Phải luôn nỗ lực và nỗ lực hơn nữa để nông dân có đời sống thịnh vượng.

Trước đây, Bình Lộc (TP.Long Khánh) từng là xã rất nghèo. Ngày nay, xã Bình Lộc đã trở thành điểm hẹn lý tưởng với du khách thích mô hình du lịch sinh thái vườn. Địa phương này ngày càng trù phú hơn, trở thành mô hình điểm của tỉnh trong phát triển kinh tế nhờ gắn sản xuất nông nghiệp với dịch vụ, du lịch. Ở xã có hàng trăm hộ tham gia chuỗi liên kết làm du lịch vườn. Thu nhập của các nhà vườn làm du lịch tăng lên gấp 2-3 lần so với trước. Không chỉ có sự phát triển đột phá về kinh tế, đây còn là xã NTM mới mẫu về cảnh quan, môi trường khi người dân rất quan tâm, chăm chút để có những tuyến đường hoa, cây xanh sạch, đẹp. Các nhà vườn còn rất chú trọng xây dựng vườn kiểu mẫu để trở thành điểm hẹn lý tưởng thu hút du khách về vui chơi, khám phá.

H.Xuân Lộc là một trong số ít địa phương của cả nước được chọn xây dựng huyện NTM kiểu mẫu theo hướng “Phát triển sản xuất hàng hóa nông nghiệp bền vững”. Theo đó, huyện có 3 xã đã đạt NTM kiểu mẫu và 5 xã đang hoàn thiện hồ sơ để được công nhận xã NTM kiểu mẫu trong năm 2022. Đa số các xã trên đều xác định mô hình kiểu mẫu “Phát triển sản xuất hàng hóa nông nghiệp bền vững”. Nhưng mỗi địa phương lại khai thác thế mạnh, tiềm năng riêng để phát triển sản xuất như: xã Xuân Định nổi bật với mô hình phát triển cây ăn trái, trong đó có dự án cánh đồng lớn trồng sầu riêng VietGAP; xã Xuân Thọ khai thác thế mạnh vùng chuyên canh cây hồ tiêu; xã Xuân Phú thu hút phát triển trang trại chăn nuôi quy mô lớn…

* Giữ gìn bản sắc nông thôn

Đồng Nai có huyện thuần nông, có huyện tình hình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ nên trong xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu, nhất là khu dân cư kiểu mẫu, tùy vào đặc trưng của mỗi địa phương để có sự điều chỉnh cho phù hợp. Trong đó, nội dung kiến trúc, cảnh quan nông thôn nói chung, khu dân kiểu mẫu nói riêng rất được quan tâm với mục tiêu để nông thôn thành nơi đáng sống.

Các địa phương còn rất sáng tạo trong xây dựng cảnh quan môi trường, giữ gìn những nét đặc sắc về văn hóa bản địa, tạo nên nét độc đáo, ấn tượng riêng của từng vùng nông thôn chứ không làm theo kiểu rập khuôn, sao chép.

Xã Lâm San (H.Cẩm Mỹ) tập trung phát triển vùng chuyên canh tiêu hữu cơ trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu

Xã Bảo Hòa là xã đầu tiên của H.Xuân Lộc về đích trong xây dựng NTM kiểu mẫu. Tuy địa phương chọn tiêu chí kiểu mẫu là về phát triển sản xuất bền vững theo quy mô hàng hóa lớn, chuỗi liên kết, nhưng các tiêu chí về cảnh quan, môi trường nông thôn cũng được địa phương chú trọng thực hiện. Trên địa bàn xã, các tuyến đường sáng - xanh - sạch - đẹp không ngừng được nhân rộng và đều do dân làm, dân chăm sóc, giữ gìn bảo vệ. Đây cũng là xã đầu tiên của huyện thực hiện lắp camera an ninh, đảm bảo sự bình an cho cuộc sống người dân.

Ông Phan Trung Hiếu, Phó chủ tịch UBND xã Bảo Hòa cho biết, xây dựng NTM kiểu mẫu, người dân càng có ý thức giữ gìn môi trường, kiến tạo cảnh quan nông thôn. Họ không chỉ làm đẹp khuôn viên trong vườn của gia đình mình mà còn tích cực chăm sóc, giữ cho những tuyến đường làng luôn có mảng xanh hoặc rực rỡ sắc hoa; nhiều nhà vườn được ngăn cách ranh giới bằng những hàng rào cây xanh, hàng rào hoa được chăm chút, cắt tỉa gọn gàng.

Với các địa phương đô thị hóa nhanh lại có cách làm sáng tạo riêng trong việc xây dựng khu dân cư kiểu mẫu đẹp. Xã Gia Tân 1 (H.Thống Nhất) xây dựng khu dân cư kiểu mẫu gặp nhiều khó khăn trong thực hiện tiêu chí tuyến đường sáng - xanh - sạch - đẹp, làm đẹp cho khu dân cư kiểu mẫu. Người dân đã có nhiều cách làm sáng tạo như xây bồn để trồng hoa; những bức tường rong rêu, cũ kỹ như được thay áo mới bởi những bức tranh vẽ phong cảnh khổ lớn bao phủ khắp các tuyến đường.

Phó chủ tịch UBND tỉnh VÕ VĂN PHI:Đẩy mạnh xã hội hóa xây dựng nông thôn mới nâng cao

Nhiều địa phương đã chuyển đổi sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa lớn, xây dựng được các vùng chuyên canh, chuỗi liên kết. Thu nhập bình quân đầu người của các xã NTM kiểu mẫu đều đạt mức cao, trên 70 triệu đồng/người/năm; nhiều địa phương không còn hộ nghèo theo chuẩn A của tỉnh. Đặc biệt, việc huy động nguồn lực xã hội hóa tốt, có xã huy động được nguồn xã hội hóa rất cao cho thấy sự tích cực tham gia của người dân, doanh nghiệp.

Thời gian tới, các địa phương cần tập trung triển khai xây dựng các đề án, kế hoạch phát triển các vùng sản xuất, gắn với xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025.

Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Đồng Nai LÝ THÀNH PHƯƠNG: Xây dựng các khu dân cư nông thôn đẹp, có bản sắc riêng, bền vững

Qua việc tham gia các chương trình khảo sát tại các khu dân cư kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh, chúng tôi xác định có 3 vấn đề lớn cần giải quyết. Thứ nhất là, làm sao cho khâu rà soát, đánh giá phải trên cơ sở khoa học, xuất phát từ nhu cầu và tình hình thực tế. Thứ hai là, vấn đề sự quan tâm, đồng thuận của người dân trong xây dựng cảnh quan nông thôn. Và muốn người dân quan tâm, đồng thuận thì phải trên cơ sở phân tích để có cách thức trồng cây, trồng hoa như thế nào cho người dân cảm thấy thoải mái; thậm chí chúng ta phải tận dụng được những cảnh quan, những cây trồng và những cái đã có và tổ chức, sắp xếp, nhấn nhá thêm cho đẹp mà không phải phá đi làm lại hoặc bê một mô hình mẫu từ nơi khác về. Thứ ba là, vai trò của kiến trúc sư, các nhà khoa học phải làm sao chỉ cho các địa phương yếu tố nào là cơ bản tạo nên sự ngăn nắp, vẻ đẹp của trục đường, khu dân cư chứ không chỉ là trồng cây, trồng hoa là đẹp.

Bình Nguyên