Không để công nghệ cũ, lạc hậu 'khoác áo' công nghệ cao vào Việt Nam

Cần có chính sách chấp nhận thất bại với sản phẩm công nghệ chiến lược

Thảo luận ở hội trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ; Dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi) ngày 21/11, đại biểu Trần Anh Tuấn, đoàn Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cho rằng, cần có sự khác biệt trong ưu đãi đối với sử dụng sản phẩm công nghệ chiến lược so với sản phẩm công nghệ cao thông thường, vì sản phẩm công nghệ chiến lược có tính rủi ro cao hơn.

Đại biểu Trần Anh Tuấn, đoàn TP.HCM (Ảnh: Quốc hội)

“Do tính rủi ro cao hơn nên phải có cơ chế thử nghiệm, có chính sách chấp nhận thất bại và sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ ngân sách nhà nước thì mới khuyến khích được các tổ chức, cá nhân sáng tạo. Nhiều quốc gia có chính sách chấp nhận thất bại rất tốt, nhà nước chi ngân sách cho việc này”, đại biểu Trần Anh Tuấn chỉ ra.

Góp ý vào luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, đại biểu Dương Khắc Mai, đoàn Lâm Đồng nhận định, dự thảo đã nhấn mạnh ưu tiên chuyển giao công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ xanh, các dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, dự án phục vụ quốc phòng, an ninh, phát triển vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn.

Đại biểu Dương Khắc Mai, đoàn Lâm Đồng (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, đây là định hướng đúng và đề nghị dự thảo nên quy định theo nhóm tiêu chí mang tính nguyên tắc như: công nghệ gây rủi ro lớn cho môi trường, sức khỏe con người thì thuộc diện hạn chế hoặc cấm; công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, nâng cao năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh thì thuộc diện khuyến khích; đồng thời giao Chính phủ ban hành, cập nhật định kỳ Danh mục công nghệ khuyến khích chuyển giao, hạn chế chuyển giao, cấm chuyển giao.

Góp ý kiến về vấn đề chuyển giao công nghệ, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, đoàn TP.HCM cho rằng quy định tự định giá công nghệ góp vốn là đột phá, nhưng đối với dự án có sử dụng vốn nhà nước thì việc thẩm định giá trị công nghệ là tối quan trọng để tránh thất thoát ngân sách và bảo toàn vốn.

Vì vậy, đại biểu đề nghị quy định chi tiết, chặt chẽ về phương pháp thẩm định giá công nghệ (ví dụ ưu tiên phương pháp tiếp cận từ thu nhập hoặc thị trường) và tiêu chí năng lực của tổ chức thẩm định giá độc lập nhằm đảm bảo giá trị công nghệ góp vốn được xác định chính xác.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, đoàn TP.HCM (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng đề xuất bổ sung cơ chế hậu kiểm đối với trường hợp nhập khẩu máy móc có công nghệ hạn chế, cấm chuyển giao nhưng người nhập khẩu không xác định được công nghệ kèm theo có nguy cơ bị lợi dụng để né trách nhiệm tuân thủ pháp luật ngay từ đầu. Vì vậy, cần quy định chi tiết và nghiêm ngặt về nghĩa vụ chứng minh và giải trình của doanh nghiệp trong việc "không xác định được bản chất công nghệ kèm theo", đồng thời làm rõ chế tài pháp lý nặng hơn nếu phát hiện hành vi cố ý vi phạm sau hậu kiểm, nhằm ngăn chặn triệt để việc nhập khẩu công nghệ lạc hậu...

Chế tài mạnh để tránh việc nâng khống giá công nghệ

Giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ, công nghệ cao không chỉ là lĩnh vực ưu đãi đầu tư mà còn là trụ cột chiến lược về kinh tế, quốc phòng, an ninh và năng lực cạnh tranh quốc gia, công nghệ cao còn là chủ quyền quốc gia. Đây là thay đổi nhận thức của Đảng ta, Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược mà Việt Nam phải làm chủ. Đây cũng là tuyên ngôn về tự chủ, tự cường của Việt Nam về công nghệ.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Quốc hội)

Luật Công nghệ cao (sửa đổi) lần này nhằm thể chế hóa các quan điểm trên. Phân ra các loại công nghệ cao, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi để quản lý phát triển. Công nghệ cao là để phát triển đất nước, công nghệ chiến lược là ưu tiên quốc gia để tự chủ, cần có chính sách đặc biệt. Công nghệ lõi là cái chúng ta phải làm và giữ lấy. Sửa Luật Công nghệ cao theo hướng bổ sung 4 mũi đột phá, thể hiện tư tưởng mới của Đảng ta về khoa học, công nghệ.

Thứ nhất, thêm khái niệm công nghệ chiến lược. Chúng tôi sẽ quan tâm xử lý tốt mối quan hệ giữa công nghệ cao và công nghệ chiến lược (công nghệ lõi) như ý kiến của đại biểu.

Thứ hai, bổ sung các chính sách ưu đãi nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa, tăng hàm lượng công nghệ của Việt Nam. Chuyển từ gia công, lắp ráp sang nghiên cứu, thiết kế và sáng tạo sản phẩm công nghệ cao tại Việt Nam.

Thứ ba, hướng vào các mục tiêu và chiến lược quốc gia như tăng trưởng hai con số, năng suất lao động, tự chủ công nghệ.

Thứ tư, hình thành khu đô thị công nghệ cao là nơi sống, làm việc, sáng tạo trong môi trường công nghệ cao.

Về Luật Chuyển giao công nghệ, mục tiêu chính của sửa đổi lần này là hình thành thị trường công nghệ một cách thực chất, chuyển giao công nghệ trở thành cơ chế lan tỏa và thương mại hóa nhằm đưa công nghệ vào sản xuất nhanh hơn và mạnh hơn. Chuyển từ kiểm soát chuyển giao sang thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giảm thủ tục hành chính, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo cơ chế thông thoáng, phát triển các tổ chức trung gian để doanh nghiệp nhanh chóng nhập công nghệ mới, làm chủ và đổi mới công nghệ. Chuyển từ tư duy công nghệ là máy móc, thiết bị sang công nghệ là tri thức, dữ liệu, thuật toán, phần mềm, trí tuệ nhân tạo và coi tất cả đều là đối tượng chuyển giao như nhau.

Ngoài ra, cả hai luật đều được sửa đổi để tăng cường năng lực quản lý nhà nước, thực hiện chuyển đổi số toàn diện để giám sát, thống kê, đo lường, công bố công khai hiệu quả hoạt động công nghệ cao và chuyển giao công nghệ. Để đảm bảo tính linh hoạt, thích ứng nhanh với sự thay đổi của công nghệ, các quy định cụ thể, có định lượng sẽ giao Chính phủ.

“Nhà nước giữ quyền hậu kiểm công nghệ với chế tài mạnh để tránh việc nâng khống giá công nghệ, đưa công nghệ lạc hậu, gây hại môi trường vào Việt Nam như ý kiến của các đại biểu. Nhà nước quan tâm đồng bộ cả nghiên cứu, phát triển, thử nghiệm và ứng dụng ở Việt Nam. Đặc biệt, ở Việt Nam còn phải rất quan tâm đến công đoạn từ công nghệ thành sản phẩm thương mại”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ.

Toàn cảnh phiên họp (Ảnh: Quốc hội)

Phát biểu tại hội trường, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho biết, tương tự hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, các dự án luật gắn với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cần mở ra một hệ sinh thái pháp lý thông suốt, nơi công nghệ được nhìn như “dòng nước mới” dẫn nhập vào ruộng đồng, nhà máy, trường học, bệnh viện và các nhu cầu đa dạng, thiết yếu của đời sống xã hội. “Dòng nước ấy” phải trong lành, minh bạch, an toàn, được kiểm soát tốt để không có “công nghệ cũ khoác lên chiếc áo công nghệ cao”, không có dòng nước tù, nước đọng gây cản trở cho đổi mới.

Chuyển giao công nghệ không chỉ là chuyện thương mại, mua bán mà là hành trình tiếp nhận, hấp thu, tái tạo, làm sao để công nghệ nhập khẩu không nằm yên trong phòng thí nghiệm mà đi vào cuộc sống, thành năng suất, thành chất lượng, thành giá trị gia tăng. Làm sao để chúng ta có thể tìm hiểu, học hỏi một cách bài bản, căn cơ, từ đó xây dựng lộ trình, từng bước tạo dựng và làm chủ công nghệ của chính Việt Nam chúng ta. Cái gì không đo được không quản lý được, cái gì không đo được cũng không cải tiến được.

Nhóm PV/VOV.VN