Không có hệ thống phòng không nào có thể ngăn cản UAV Geran-2

Theo các chuyên gia phân tích Tạp chí quốc phòng Hartpunkt của Đức, khi phân tích các cuộc tập kích bằng UAV tự sát tầm xa Geran-2 của Nga vào Ukraine đã đưa ra kết luận, sẽ không có một giải pháp “ngon, bổ, rẻ” nào để chống lại UAV. Họ cho rằng, phòng không giá rẻ chống lại UAV chỉ là “một huyền thoại”.

Nhu cầu về một giải pháp phòng không hiệu quả, và trên hết là tiết kiệm chi phí, chống lại UAV tự sát tấn công tầm xa đã gia tăng trong nhiều năm qua. Không có gì ngạc nhiên khi các nhà sản xuất vũ khí cạnh tranh nhau để quảng bá "thuốc giải độc" của riêng mình, thường được giới thiệu là giải pháp “tiết kiệm chi phí”.

Nhưng trên thực tế, hầu hết những lời chào hàng này chỉ là những lời quảng cáo “dối trá”. Sự thật phũ phàng là hiện nay chưa có hệ thống phòng không chống UAV nào, thực sự rẻ tiền và khó có thể xuất hiện trong tương lai gần.

Các chuyên gia của Hartpunkt cũng cho biết thêm, bất kỳ hệ thống phòng không chống UAV tự sát tầm xa đều cần hai lớp quan trọng là lớp đánh chặn, gồm các loại vũ khí (súng, pháo, tên lửa), khí tài (laser) để tiêu diệt hoặc vô hiệu hóa mục tiêu và lớp trinh sát phát hiện; nếu không có lớp này, lớp đánh chặn sẽ vô dụng.

Bất cứ khi nào các giải pháp đánh chặn "giá rẻ" được quảng cáo - có thể là tên lửa dạng lảng vảng, tên lửa mini, đạn pháo có ngòi nổ lập trình hoặc đạn pháo thông thường - thì những nhà sản xuất thường bỏ qua những chi phí hệ thống, thường có giá đắt hơn nhiều lần.

Điều này là do chi phí tăng theo tỷ lệ thuận với quy mô của khu vực cần bảo vệ. Khu vực càng rộng, càng cần phải triển khai nhiều hệ thống trinh sát và đánh chặn hơn; đồng thời phải kết nối chúng thành một hệ thống thống nhất, thậm chí là hoàn toàn tự động, điều này lại làm tăng chi phí.

Một ví dụ đáng chú ý đến từ một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) của Mỹ vào tháng 7/2022, ước tính việc xây dựng một hệ thống giám sát mối đe dọa phòng không tầm thấp trên toàn nước Mỹ, sẽ tốn khoảng 15 tỷ USD. Và con số này dựa trên các lựa chọn tương đối rẻ tiền, như cảm biến âm thanh, khí cầu radar và tích hợp radar thời tiết dân sự vào một mạng lưới thống nhất.

Chuyên gia của Hartpunkt cũng thẳng thắn chỉ ra, hệ thống đánh chặn càng rẻ thì tầm bắn hiệu quả càng ngắn và càng cần nhiều hệ thống hơn. Ví dụ, một hệ thống phòng không cao cấp với tầm bắn 20 km, có thể bao phủ cùng một khu vực, tương đương với khoảng 360 hệ thống "giá rẻ" với tầm bắn 1 km.

Các nhà quảng bá cũng thường bỏ qua chi phí sử dụng và đầu tư hệ thống ban đầu. Ví dụ một phát bắn laser có thể chỉ tốn vài xu, nhưng bản thân hệ thống laser lại cực kỳ đắt đỏ. Như chuyên gia Hartpunkt nhấn mạnh, không có hệ thống chống UAV nào thực sự “ngon, bổ, rẻ”.

Những gì hiện có chỉ là các giải pháp cục bộ, có thể giảm chi phí trong một hệ thống tổng thể vốn đã đắt đỏ, thường bằng cách tập trung hẹp vào một mối đe dọa duy nhất và kinh nghiệm từ chiến trường Ukraine, đã minh họa rõ nét cho luận điểm trên.

Vào đầu chiến tranh, các đội hỏa lực cơ động được trang bị súng máy, đã chống lại UAV tự sát tầm xa Geran-2 (phương Tây gọi là Shahed-136) của Nga một cách hiệu quả. Nhưng khi Nga tăng độ cao hoạt động của UAV Geran-2, những đội phòng không này đã mất đi phần lớn tính hữu dụng.

Sau đó, Ukraine bắt đầu triển khai UAV phòng không, nhưng lại phải đối mặt với việc Nga sản xuất hàng loạt UAV tự sát sử dụng động cơ phản lực, có tốc độ nhanh hơn như Geran-3, vốn vượt trội hơn các UAV đánh chặn, sử dụng động cơ cánh quạt có tốc độ bay chậm hơn.

Trên thực tế, bất kỳ tuyên bố nào về một biện pháp đối phó "giá rẻ", đều phải được đánh giá dựa trên tổng chi phí hệ thống và hiệu quả thực sự của nó. Hơn nữa, các nhà hoạch định phải nhận thức rằng, bất kỳ giải pháp đơn lẻ nào cũng có nguy cơ lạc hậu ngay khi đưa vào sử dụng, gây lãng phí nguồn lực vốn đã khan hiếm.

Kết luận rất rõ ràng: Không có "viên thuốc thần kỳ" nào được gọi là biện pháp phòng thủ chống UAV tấn công tự sát tầm xa giá rẻ, cả với công nghệ hiện nay và cả trong tương lai gần. Còn trang Defense Express của Ukraine cho biết thêm, cuộc đua công nghệ giữa UAV và hệ thống chống UAV nên được xem là một mặt trận riêng biệt của cuộc chiến.

Khoảng cách này đã được thể hiện rõ trong một sự cố gần đây, khi 20 UAV mồi nhử giá rẻ Gerber của Nga “bay lạc” vào Ba Lan, thì chi phí phòng thủ đã cao gấp nhiều lần so với chính cuộc tấn công. Việc bắn hạ chỉ bốn trong số những UAV Gerber đó đã tốn kém gấp khoảng 245 lần giá của chúng, đó là chỉ tính riêng chi phí về vũ khí. (Nguồn ảnh Al Jazeera, Kyiv Post, Wikipedia).

Tiến Minh