'Kho báu xanh' giữa lòng Đà Lạt

Quần thể cây xanh Trường Đại học Đà Lạt nhìn từ trên cao

• KHÁM PHÁ VƯỜN THỰC VẬT TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT

Nổi tiếng là trường đại học có cảnh quan đẹp nhất Đông Nam Á từ lúc còn mang tên Viện Đại học Đà Lạt (1957), đến nay, Trường Đại học Đà Lạt vẫn bảo tồn quỹ kiến trúc biệt thự Pháp và quần thể cây xanh đặc trưng của đô thị Đà Lạt “Rừng trong phố - Phố trong rừng”. Có thể gọi nơi đây là “Rừng trong trường - Trường trong rừng” mang đậm dấu ấn của kiến trúc cảnh quan đặc sắc với nhiều tòa nhà xây thời Pháp nằm dưới 1/3 ngọn thông. Trong khuôn viên trường có 40 tòa nhà từ cổ kính đến hiện đại mọc rải rác trên tổng diện tích gần 40 ha phủ xanh màu cây cối theo địa hình đa dạng từ thung lũng lên ngọn đồi thấp và hai hồ nước êm đềm in bóng cây xanh, quanh năm rộn rã tiếng chim trời.

Tiến sĩ Lương Văn Dũng - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu, Trường Đại học Đà Lạt cho biết: Trường có hệ thực vật đa dạng, có một số loài quý hiếm như: bách xanh, hoàng liên ô rô, cẩm lai… Nguồn gốc thực vật ở đây có từ tự nhiên và được trồng. Trong đó, cây tự nhiên là các loài cây hoang dại, có mặt trước khi xây dựng trường hoặc xuất hiện sau này do phát tán tự nhiên, như các loài cỏ hoang dại, thông 3 lá, liễu hoa vàng (cây cổ thụ ven hồ)… Cây có nguồn gốc nhân tạo là cây được trồng, gồm có nhóm cây bản địa và cây ngoại nhập. Cây bản địa là cây mọc hoang dại, thích nghi với môi trường sống như thông 3 lá, lim sét…; cây ngoại nhập là cây có nguồn gốc giống từ nước ngoài, được di thực về trồng, như tùng búp, khuynh diệp, ngân hoa, phượng tím…

Nhà trường đánh số, đóng bảng tên cho những cây gỗ cổ thụ đưa vào dữ liệu quản lý và quy hoạch cây xanh theo đề án. Đối với nhóm cây gỗ lớn, những cây trồng thời gian 20 năm trở lại đây đa số sinh trưởng, phát triển tốt, đặc biệt là thông 3 lá. Những cây trồng trước đây hơn 60 năm, đặc biệt nhóm cây tùng, khuynh diệp, thông 3 lá (cây lớn), ngân hoa có nguy cơ chết tự nhiên do yếu tố tuổi thọ đã quá già cỗi.

Trong khuôn viên trường đã và đang thực hiện một số mô hình bảo tồn, sưu tầm thực vật như mai anh đào, trà bản địa, đỗ quyên trắng, mắc ca… là những mô hình có ý nghĩa lớn về bảo tồn phục vụ nghiên cứu, đang được duy trì và bổ sung. Trong trường có cả một thung lũng mai anh đào, công trình do cựu sinh viên, doanh nhân Johnathan Hạnh Nguyễn - Chủ tịch Tập đoàn Liên Thái Bình Dương tài trợ hàng tỷ đồng để xây dựng. Mỗi mùa xuân về, du khách khắp nơi đến tham quan không gian mai anh đào tại đây đông như một địa chỉ du lịch.

Quần thể cây xanh giữa lòng thành phố này là ngôi nhà của chim muông quần tụ. Nhiều loài chim quý (như chim trĩ) thường xuất hiện trong không gian trường, tiếng hót véo von, từng bầy chim sáo, cu đất, chim sâu, chim sẻ dạn dĩ như chơi đùa với người. Dạo bước trong khuôn viên này như đi giữa phim trường Đà Lạt với những thước phim thiên nhiên đầy sắc màu, lãng mạn, góc nào cũng đẹp, chỗ nào cũng nên thơ.

Cây liễu vàng hơn 100 tuổi nở hoa bên hồ Đại học

• CHUNG TAY BẢO VỆ LÁ PHỔI XANH

Trường Đại học Đà Lạt đang xây dựng Vườn thực vật với tầm nhìn 10 năm (2022 - 2032) trên diện tích 20 ha. Vườn thực vật là nơi sưu tập, lưu giữ nguồn gen thực vật góp phần bảo tồn đa dạng sinh học; đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác phát triển về thực vật, cải thiện môi trường sinh thái; giáo dục môi trường và nâng cao nhận thức người dân, cộng đồng về bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học; triển khai các hoạt động dịch vụ, du lịch sinh thái; hợp tác trong nước và quốc tế về lĩnh vực khoa học thực vật và vườn thực vật.

Trong tương lai, Vườn thực vật Trường Đại học Đà Lạt sẽ kết nối trở thành một mắt xích trong hệ thống Vườn thực vật Quốc gia. Đồng thời, góp phần thực hiện chiến lược phát triển của trường giai đoạn 2021 - 2025 xây dựng Trường Đại học Đà Lạt thành một khuôn viên văn minh, hiện đại, thân thiện; gắn với bảo tồn kiến trúc cảnh quan, là điểm nhấn về du lịch sinh thái của thành phố; phấn đấu đến năm 2030, trở thành trường đại học xanh, thông minh, kết nối và chia sẻ.

Vườn thực vật duy trì được nguồn gen cây gỗ quý hiếm đang có mặt tại khuôn viên trường. Tiếp tục sưu tập 17 loài thực vật hạt trần có phân bố ở cao nguyên Lâm Viên, 20 - 25 nhóm thực vật bậc cao quý hiếm, đặc trưng, có giá trị cảnh quan; nhóm cây gắn với lao động sản xuất (nông cụ), văn hóa và tín ngưỡng của người dân bản địa; nhóm cây thuốc gắn với tri thức bản địa. Trong giai đoạn từ 2023 - 2025, nhà trường đã tập trung sưu tập các nhóm: hạt trần (bổ sung thêm), lan rừng, trà mi (bổ sung thêm), ngọc lan, phong, sồi dẻ, sim - mua, đỗ quyên, gừng riềng, nhóm cây làm rượu cần, nhóm cây màu nhuộm, nhóm cây rau rừng. Đây là những nhóm cây mà Trường Đại học Đà Lạt đã và đang thực hiện các đề tài nghiên cứu. Giai đoạn 2025 - 2032 sẽ bổ sung và sưu tầm các nhóm còn lại. Hiện tại Trường Đại học Đà Lạt đã có Phòng Tiêu bản thực vật được Hiệp hội Phòng tiêu bản thế giới công nhận (kí hiệu là DLU!).

Nhà trường cũng đã có giải pháp trồng, chăm sóc cây tập trung theo cụm tại địa điểm được quy hoạch do lực lượng chủ yếu là sinh viên và cựu sinh viên với Phong trào “Trồng cây để nhớ”. Đoàn Trường Đại học Đà Lạt đã xây dựng Chương trình "Vì DLU xanh, sạch, đẹp", có 17 Liên chi đoàn, Chi bộ sinh viên được phân công chăm sóc cây cảnh, quét dọn vệ sinh các khu vực trong khuôn viên trường, đây là nguồn lực cơ sở cho việc phân công sinh viên tham gia chăm sóc Vườn thực vật.

Đánh giá về hiệu quả và giá trị của Vườn thực vật, Tiến sĩ Lương Văn Dũng nhận định: Trước tiên là hiệu quả đào tạo bởi Trường Đại học Đà Lạt đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó có những ngành liên quan đến đa dạng sinh học, tài nguyên thiên nhiên, công nghệ sinh học… Vườn thực vật trở thành môi trường cho đào tạo, đối tượng cho nghiên cứu, mở ra nhiều cơ hội cho việc giao lưu, học hỏi của sinh viên. Hiệu quả môi trường: Vườn thực vật làm tăng tính đa dạng sinh học cho TP Đà Lạt và vùng phụ cận, là một trong những lá phổi xanh và trở thành một điểm đến về du lịch sinh thái trong lòng thành phố. Hiệu quả kinh tế cũng được phát huy khi Vườn thực vật được hình thành và đi vào khai thác với các dịch vụ như: tham quan, tư vấn, chuyển giao, giống cây trồng, hội thảo, triển lãm...

Bao thế hệ sinh viên của Trường Đại học Đà Lạt đã thụ hưởng phúc lợi từ thiên nhiên trong lành, mát mẻ, nơi hội tụ của chim muông, hoa lá cỏ cây, thông reo, những thảm cỏ dại xanh ngút ngàn, nắng ấm của mùa khô và gió lạnh của mùa mưa rả rích ngay bên giảng đường với triết lý giáo dục Thụ nhân - Khai phóng - Bản sắc. Nhìn cảnh sắc quanh trường biết được sự biến chuyển của thời gian: Mùa xuân cây xanh lộc biếc, thắm sắc hoa mai anh đào; mùa đông rừng mai anh đào trút lá ngủ cho thông thắp nến chào đón Noel; qua những ngày mưa dầm dề, dã quỳ quanh hồ bật lên sắc vàng rực rỡ báo hiệu mùa khô đã về; khi cả khung trời đại học ngát hương ngọc lan cổ thụ là tín hiệu của mùa mưa đang tới; chỉ có quần thể thông, tùng, bách là vẫn xanh rì quanh năm như nỗi nhớ thẳm sâu của những ai đã rời xa nơi này.

DIỆU HIỀN