Phát triển du lịch xanh ở Nghệ An: Tiềm năng lớn nhưng vẫn còn nhiều 'rào cản' (Kỳ 1)

Nghệ An được ví như một Việt Nam thu nhỏ - quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vùng đất địa linh nhân kiệt với bề dày văn hóa, lịch sử đồ sộ và vị trí địa lý chiến lược mang tầm quốc gia

Tiềm năng lớn cho du lịch xanh

Tọa lạc ở trung tâm khu vực Bắc Trung Bộ, Nghệ An là tỉnh có diện tích tự nhiên lớn nhất cả nước (16.490 km²), với hơn 3,4 triệu dân và 47 dân tộc anh em cùng sinh sống. Trong đó, các dân tộc thiểu số như Thái, Thổ, Khơ Mú, Mông... chiếm tỷ lệ khá cao, tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, phong phú - một trong những nguồn tài nguyên quý giá cho phát triển du lịch xanh gắn với bản sắc.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An, có thể ví Nghệ An như một “Việt Nam thu nhỏ” bởi hội tụ đầy đủ các dạng địa hình: đồng bằng, trung du, miền núi, biên giới, biển và đảo. Cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, các hệ sinh thái đa dạng đã hình thành nên nhiều khu du lịch sinh thái có giá trị, tiêu biểu là khu dự trữ sinh quyển thế giới miền Tây Nghệ An - được UNESCO công nhận năm 2007, với diện tích hơn 1.300 km².

Bên cạnh đó, hệ thống hang động kỳ thú như hang Thẩm Ồm, hang Bua (Quỳ Châu), hang Poòng (Quỳ Hợp)… không chỉ có giá trị tự nhiên mà còn chứa đựng các di chỉ khảo cổ học minh chứng cho dấu tích người Việt cổ hàng chục vạn năm trước.

Về du lịch biển, Nghệ An có hơn 82km đường bờ biển, với những bãi cát mịn, nước trong, độ mặn vừa phải, môi trường trong lành - phù hợp cho nghỉ dưỡng, tắm biển và phục hồi sức khỏe. Các điểm đến nổi bật như biển Cửa Lò, bãi Lữ, Quỳnh Phương, Quỳnh Nghĩa… luôn có sức hút đặc biệt trong mùa du lịch.

Không chỉ sở hữu tài nguyên thiên nhiên phong phú, Nghệ An còn là vùng đất “địa linh nhân kiệt” với lịch sử hơn 990 năm, giàu truyền thống văn hóa và cách mạng. Toàn tỉnh hiện có trên 2.600 di tích lịch sử, danh thắng đã được kiểm kê, trong đó 499 di tích được xếp hạng (145 di tích cấp quốc gia, 348 di tích cấp tỉnh, 6 di tích quốc gia đặc biệt). Một số điểm đến nổi bật như Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên, Khu lưu niệm Phan Bội Châu, đền Cờn, đền Cuông, chùa Đại Tuệ, đền thờ và miếu mộ Vua Mai Hắc Đế… là những điểm đến văn hóa tâm linh hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Di sản văn hóa phi vật thể cũng là thế mạnh của Nghệ An, nổi bật là Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ngoài ra, lễ hội, ẩm thực, phong tục tập quán của các dân tộc thiểu số trên địa bàn cũng là những điểm nhấn giúp định hình sản phẩm du lịch xanh gắn với cộng đồng.

Về vị trí địa lý, Nghệ An là điểm giao thoa thuận lợi cho phát triển du lịch khi nằm trên tuyến giao thông huyết mạch Bắc - Nam gồm quốc lộ 1A, đường sắt, đường Hồ Chí Minh, có sân bay quốc tế Vinh, cảng biển và hệ thống cửa khẩu biên giới (Nậm Cắn, dự kiến Thanh Thủy). Đây là điều kiện lý tưởng để Nghệ An mở rộng giao lưu, hợp tác phát triển du lịch với các địa phương trong nước và khu vực.

Từ những lợi thế đó, Nghệ An có thể phát triển đa dạng các loại hình du lịch xanh: du lịch nghỉ dưỡng biển, du lịch sinh thái - khám phá tại Vườn quốc gia Pù Mát, khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An; du lịch mạo hiểm với các tour leo núi, vượt thác, du thuyền sông Giăng, khám phá thác Khe Kèm, chinh phục đỉnh Pù Xai Lai Leng cao 2.720m...

Nghệ An sở hữu tiềm năng lớn về du lịch xanh, song hiệu quả khai thác vẫn còn hạn chế, chưa tương xứng với thế mạnh vốn có

Những “rào cản” cần sớm được tháo gỡ

Dù tiềm năng rất lớn nhưng theo ông Hoàng Đức Chung - Phó Trưởng phòng Quản lý du lịch (Sở VH,TT&DL Nghệ An), việc khai thác du lịch xanh tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế. Trong đó, rào cản đầu tiên là hạ tầng giao thông, kết nối giữa các điểm đến du lịch chưa đồng bộ, đặc biệt ở các vùng miền núi, biên giới. Các tiện ích cơ bản như hệ thống vệ sinh, chỗ nghỉ, dịch vụ hỗ trợ… còn thiếu hoặc chưa đảm bảo chất lượng.

Nguồn nhân lực phục vụ du lịch còn yếu về số lượng và chất lượng, nhất là lao động có tay nghề, kỹ năng giao tiếp, sử dụng ngoại ngữ, nghiệp vụ phục vụ khách quốc tế. Đội ngũ cán bộ quản lý du lịch cấp huyện, xã còn thiếu và chưa được đào tạo bài bản theo hướng phát triển du lịch bền vững.

Công tác quản lý, quy hoạch du lịch ở các địa phương chưa hiệu quả. Một số điểm du lịch khai thác tự phát, thiếu quy hoạch dài hạn, chưa có cơ chế phối hợp vùng – ngành rõ ràng, đặc biệt là thiếu sự phân chia hợp lý lợi ích giữa các bên tham gia trong chuỗi giá trị du lịch: doanh nghiệp, cộng đồng, chính quyền địa phương...

Bên cạnh đó, mối liên kết “5 nhà” (Nhà nước - Nhà dân - Nhà đầu tư - Nhà khoa học - Nhà báo) vẫn chưa thực sự phát huy hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp hoạt động nhỏ lẻ, đầu tư thiếu chiều sâu, chưa chú trọng đến yếu tố bền vững về môi trường và văn hóa bản địa.

Một vấn đề đáng lo ngại khác là tình trạng chậm tiến độ của nhiều dự án đầu tư vào du lịch. Như tại xã Nghi Tiến (huyện Nghi Lộc), ông Nguyễn Bằng Phi - Chủ tịch UBND xã chia sẻ: “Khu vực biển Bãi Lữ từng là điểm đến hấp dẫn, nổi bật với cảnh quan biển - rừng giao hòa. Tuy nhiên, nhiều năm nay dự án du lịch mới tại đây bị chậm tiến độ, khiến hoạt động du lịch đình trệ, người lao động không có việc làm, ảnh hưởng đến sinh kế và phát triển kinh tế địa phương.”

Tình trạng này cũng diễn ra tại nhiều địa phương khác như Thanh Chương, thị xã Cửa Lò - nơi các dự án nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái đang rơi vào cảnh “án binh bất động”. Đây chính là những rào cản lớn cản trở sự phát triển du lịch nói chung, du lịch xanh nói riêng.

Định hướng phát triển bền vững

Du lịch xanh - với định nghĩa là hình thức du lịch thân thiện với môi trường, tôn trọng văn hóa bản địa và mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng đang là xu thế tất yếu của ngành du lịch toàn cầu. Nghệ An có đầy đủ điều kiện để phát triển loại hình này, nhưng cần một chiến lược đồng bộ, bài bản.

Cần sớm hoàn thiện quy hoạch tổng thể du lịch gắn với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa; phát triển sản phẩm đặc thù mang bản sắc địa phương; xây dựng hệ thống quản lý điểm đến thân thiện, chuyên nghiệp; khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp tư nhân trong đầu tư, khai thác du lịch xanh.

Đặc biệt, Nghệ An cần tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao năng lực cho cán bộ làm du lịch tại cơ sở, đẩy mạnh truyền thông - quảng bá hình ảnh du lịch xanh đến du khách trong và ngoài nước.

Việc biến tiềm năng thành lợi thế phát triển thực sự không thể chậm trễ hơn. Nếu giải quyết được những rào cản hiện hữu, du lịch xanh sẽ trở thành một trong những mũi nhọn phát triển kinh tế - xã hội bền vững của Nghệ An trong tương lai gần.

Đại Minh