'Kho báu' ba kích tím mở lối làm giàu cho người dân ở Tây Giang

Trong các gia đình trồng cây ba kích tím, tiêu biểu ở xã Tây Giang phải kể đến hộ gia đình anh Cơlâu Thái Ngọc - một người dân tộc thiểu số ở thôn Pơ’ning. Mô hình trồng cây ba kích của anh rất tốt, vừa trồng vừa nhân giống phục vụ cho những gia đình có nhu cầu.

Vừa dễ trồng vừa thu nhập cao

Anh Cơlâu Thái Ngọc hiện đang duy trì diện tích trồng ba kích tím 3ha, với mật độ khoảng 15.000 cây/ha. Mỗi năm, anh xuất bán 150 - 200kg củ ba kích, thu về 75 - 100 triệu đồng. Ngoài ra, anh còn xây dựng mô hình vườn gieo ươm cây giống, cung ứng cho thị trường khoảng 35.000 cây/năm.

Một cây ba kích sau bốn năm trồng đạt năng suất từ 0,5 đến hơn một kg củ, giá bán thường ở mức 500.000 đồng mỗi kg, mang lại thu nhập cao cho người dân xã Tây Giang.

Bên cạnh đó, Tổ hợp tác dược liệu Ánh Dương do anh Ngọc làm Tổ trưởng gần đây đã được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí mua máy nấu rượu ba kích; máy sấy và đóng gói để sản xuất các loại trà dược liệu túi lọc.

“Để có đầu ra, tổ hợp tác đang liên kết với 13 hộ, vừa ổn định thị trường, vừa đảm bảo tiêu thụ nguồn dược liệu của bà con”, anh Cơlâu Thái Ngọc chia sẻ.

Cùng với anh Cơlâu Thái Ngọc và tổ hợp tác, hiện nay việc liên kết trồng cây ba kích đang phát triển mạnh ở xã Tây Giang (Tp. Đà Nẵng) - một xã mới được thành lập từ việc sáp nhập các xã Lăng, Atiêng, Anông, Dang thuộc huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam trước đây.

Với mỗi ha đất trồng ở xã Tây Giang được 10.000 cây ba kích, loại dược liệu này ít công chăm sóc, ít sâu bệnh. Sau ba tháng trồng chỉ cần cắm cọc để cho chúng leo lên, một năm dọn cỏ một lần. Một cây ba kích sau bốn năm trồng đạt năng suất từ 0,5 đến hơn một kg củ, giá bán thường ở mức 500.000 đồng mỗi kg, mang lại thu nhập cao cho người dân nơi đây.

Gia đình ông Nguyễn Văn Sao, ở thôn Agrồng thuộc địa bàn xã ATiêng (cũ) nay thuộc xã Tây Giang, cho biết trước đây chỉ trồng cây keo, thu nhập không cao. Mấy năm nay, nhờ trồng cây ba kích nên thu nhập ổn định hơn. Ba kích tím là loại cây dễ trồng, được chăm sóc, bón phân, làm cỏ, sau khoảng 3 đến 4 năm bắt đầu cho thu hoạch.

Thấy loại cây dược liệu này dễ trồng, ông Sao vay 150 triệu đồng để chuyển sang trồng cây ba kích tím. Hiện, ông trồng gần 10.000 cây ba kích tím trên diện tích 1 ha.

“Cây ba kích tím thực sự mang lại cuộc sống tốt hơn cho người dân miền núi, góp phần bảo tồn dược liệu quý của vùng cao Tây Giang. Giá bán cây ba kích tím hiện nay từ 500.000 đến 600.000 đồng/kg, thương lái đến mua tận nơi. Thu hoạch từ vườn cây ba kích tím có thể giúp tôi có nguồn thu khoảng 2 tỷ đồng”, ông Sao nói.

Cây trồng chính để phát triển kinh tế

Hiện nay ông Sao đã trồng 10 ngàn cây ba kích tím, bước đầu có động lực để tiếp tục. Nếu có nguồn vốn năm nay ông sẽ phát triển thêm vườn nữa cả cây ba kích tím và một số cây dược liệu quý như cây râu hùm, sâm bảy lá một hoa.

HTX nông lâm nghiệp Thiên Bìnhchuyên tổ chức ươm giống và sản xuất cây ba kích tím theo hợp đồng liên kết.

“Người dân địa phương đang cần hỗ trợ thêm về vốn, một số phương tiện như máy móc phân bón để trồng cây ba kích tím. Cây ba kích về lâu dài giữ được nguồn gen và tự ươm thành cây giống thì mang lại giá trị kinh tế cao”, ông Sao chia sẻ.

Thời gian qua, các địa bàn cũ của xã Tây Giang mới như Lăng, Atiêng đã phát triển mạnh mô hình trồng cây ba kích tím đem lại hiệu quả kinh tế cao và góp phần phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn. Qua đó, tỷ lệ hộ nghèo giảm qua các năm.

Đơn cử như ở địa bàn xã Lăng (cũ), nhờ lấy cây ba kích làm cây trồng chính để phát triển kinh tế, người dân nơi đây (chủ yếu là người dân tộc Cơ Tu) cơ bản thoát nghèo, cuộc sống ngày càng cải thiện.

Xã Lăng (cũ) từng được ví như một trong những “thủ phủ” trồng cây ba kích ở tỉnh Quảng Nam trước đây. Ở đây, hộ dân ít nhất cũng trồng được trăm gốc ba kích, có hộ trồng hàng nghìn gốc. Không chỉ xóa đói, giảm nghèo, nhiều người dân nơi đây đã đổi đời, giàu lên nhờ trồng cây ba kích.

Ông Bríu Pố, già làng ở xã Lăng (cũ), cho biết: “Ba kích là cây thân dây có từng đốt, như cây khoai lang, dễ mọc, tốn ít công chăm sóc. Tôi gọi cây ba kích là cây lười. Trung bình trồng 5 khóm thu hoạch được 1 kg ba kích, 1 năm thu nhập hơn 100 triệu đồng. Cây ba kích là một trong những cây xóa đói, giảm nghèo. Ước tính, từ 65% đến 70% hộ gia đình trong xã Lăng (cũ) nhờ trồng cây ba kích mà xóa được đói, giảm được nghèo”.

Còn theo anh Bhling Phát, trưởng thôn Pơr’ning, cho biết: Hướng phát triển cây dược liệu trên địa bàn xã Tây Giang là trồng cây ba kích tím bản địa. Riêng thôn Pơr’ning cũng có vườn trồng cây ba kích, rộng gần 10 ha.

Hiện, ở xã Tây Giang đã hình thành vùng bảo tồn cây ba kích tím dưới tán rừng nguyên sinh. Chính quyền xã khuyến khích, tạo điều kiện bà con phát triển mô hình trồng cây ba kích. Họ được hướng dẫn, tập huấn kỹ thuật ươm cây giống, kỹ thuật trồng, chăm sóc, sơ chế ba kích.

Ngoài ra, nhắc đến việc phát triển chuỗi liên kết trồng cây ba kích tím ở xã Tây Giang không thể không nhắc đến HTX nông lâm nghiệp Thiên Bình, là “chỗ dựa” của nông dân, góp phần bảo tồn và phát triển cây dược liệu quý và tạo ra sản phẩm từ cây ba kích tím được người tiêu dùng ưa chuộng.

Vai trò “bà đỡ” của HTX

HTX Thiên Bình được thành lập từ sự phát triển của Tổ hợp tác Chơ Chim, chuyên tổ chức ươm giống và sản xuất cây ba kích tím theo hợp đồng liên kết. Từ khi ra đời đến nay, HTX đã không ngừng phát triển, đến nay số thành viên ngày càng tăng lên, phần lớn là người Cơ Tu.

Các hộ nghèo ở xã Tây Giang được hỗ trợ cây giống ba kích để cải thiện sinh kế.

Qua tiếp cận với chính sách hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và nguồn vốn đóng góp của các thành viên, HTX Thiên Bình đã đầu tư nhà làm việc, khu vực sơ chế, quầy trưng bày sản phẩm tại xã Lăng.

HTX này đã đưa vào thu hoạch đại trà hom giống để phát triển nguồn giống ba kích bản địa; mở rộng thêm diện tích trồng cây ba kích theo cơ chế của tỉnh Quảng Nam trước đây về trồng và bảo tồn cây ba kích. Trang thông tin điện tử của HTX cũng ra đời để tiếp cận với khách hàng tiềm năng.

Ông Nguyễn Bá Hiển, Giám đốc HTX Thiên Bình, cho biết đến nay các thành viên HTX đã dần thay đổi nhận thức, tuân thủ các quy trình kỹ thuật canh tác, xây dựng nhật ký vườn trồng ba kích, làm cơ sở cho việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hướng tới sản xuất bền vững.

Thông qua các hoạt động hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX Tp. Đà Nẵng cũng như Liên minh HTX tỉnh Quảng Nam trước đây, đã giúp cho HTX Thiên Bình đẩy mạnh việc cung ứng giống và hướng dẫn bà con địa phương trồng và chăm sóc cây ba kích, từ khâu làm đất, bắc giàn cho tới tưới nước, bón phân, kiểm tra và tiếp nhận kết quả.

Điều đặc biệt, với vai trò làm “bà đỡ” cho người dân địa phương phát triển sản xuất, không chỉ các thành viên HTX Thiên Bình mà ngay cả với các hộ dân liên kết trồng cây ba kích cũng đều được HTX hỗ trợ sản xuất, bảo đảm quyền lợi chính đáng. HTX cũng hỗ trợ các hộ khó khăn, các thành viên về kỹ thuật và cả vốn theo phương pháp trả dần.

Nhờ liên kết cùng HTX đã giúp việc canh tác trồng cây ba kích ngày càng có những chuyển biến tích cực ở xã Tây Giang. Trước đây, theo cách trồng và chăm sóc truyền thống, người trồng sâm ba kích chờ 6 năm mới thu hoạch được củ. Nhưng nay chỉ trồng 3 năm, củ sâm ba kích đã bằng ngón tay cái. Cứ ba cây thu được 1kg củ tươi, bán được gần 600 ngàn đồng.

Nhờ khai mở “kho báu” cây ba kích tím mà người dân, đồng bào dân tộc thiểu số ở xã Tây Giang đã có nguồn thu nhập đáng kể từ nguồn cây dược liệu tại địa phương này. Nhất là với việc tham gia và liên kết với HTX, nhiều người dân ở đây đã có thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm, không ít hộ đã trở thành tỷ phú từ việc tham gia HTX trồng và chế biến dược liệu. Và xã Tây Giang sau sáp nhập càng tự hào khi được ví là “thủ phủ” của cây ba kích tím ở Tp. Đà Nẵng.

Thanh Loan