Khi 'vốn lõi' lên ngôi: Ngân hàng Việt Nam bước vào cuộc đua sức bền tài chính

Theo Báo cáo “Tâm điểm ngành Ngân hàng Việt Nam” do FiinRatings công bố, dư nợ tín dụng toàn hệ thống tăng khoảng 10% so với cuối năm 2024 và 20% so với cùng kỳ, đưa tổng dư nợ lên khoảng 17,2 triệu tỷ đồng. Cơ cấu tín dụng duy trì ổn định, trong đó khối doanh nghiệp chiếm 53%, khối bán lẻ chiếm 47%. Động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ tín dụng bất động sản và cho vay tiêu dùng - lĩnh vực được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) điều hành linh hoạt, với mục tiêu cơ sở khoảng 16%.

Các ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) tư nhân như Techcombank, MBBank, ACB và VPBank tiếp tục là đầu tàu, với tín dụng bán lẻ tăng 15 - 20%. Nhóm ngân hàng quốc doanh (SOCBs) duy trì đà tăng ổn định ở mảng doanh nghiệp, được hỗ trợ bởi chuỗi dự án đầu tư công.

Tuy nhiên, bức tranh lợi nhuận lại có phần “lặng sóng” hơn. Biên lãi ròng (NIM) toàn ngành thu hẹp xuống 3,3% – mức thấp nhất trong hơn 5 năm do chi phí huy động duy trì cao trong khi lãi suất cho vay giảm. Nhờ thu nhập ngoài lãi tăng, tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) vẫn ổn định quanh 1,5%. Nguồn thu ngoài lãi, chiếm khoảng 23% tổng thu nhập hoạt động tăng mạnh nhờ giao dịch ngoại hối, vàng và các khoản thu “một lần”, trong khi thu phí dịch vụ giảm tốc do quy định cấm bán chéo bảo hiểm kèm sản phẩm tín dụng.

Từ cuối năm 2025, bức tranh vốn và thanh khoản dự kiến sẽ có sự phân hóa mạnh khi Thông tư 14/2025/TT-NHNN chính thức có hiệu lực, siết chặt yêu cầu về vốn lõi cấp 1 (CET1), vốn cấp 1 (Tier-1) và bộ đệm an toàn vốn. Trong nửa đầu năm nay, các ngân hàng đã đẩy mạnh phát hành trái phiếu dài hạn để củng cố vốn cấp 2 (Tier-2), giúp tỷ lệ an toàn vốn (CAR) toàn ngành duy trì ổn định ở khoảng 11- 12%. Tuy vậy, FiinRatings cảnh báo áp lực sẽ dồn lên các tầng vốn cao hơn khi yêu cầu về CET1 ngày càng khắt khe.

Song song đó, hệ thống ghi nhận bước tiến trong xử lý nợ xấu. Tỷ lệ nợ xấu nội bảng giảm còn 1,9%, nợ cần chú ý giảm xuống 1,3%, trong khi tỷ lệ bao phủ nợ xấu tăng lên 53%. Việc luật hóa Nghị quyết 42 trong Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) có hiệu lực từ 15/10 được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh thu hồi tài sản bảo đảm, giúp nguồn thu “khác” của ngân hàng trở nên bền vững hơn từ năm 2026.

Mặt khác, tăng trưởng tín dụng vượt xa tốc độ huy động đang khiến các ngân hàng phải mở rộng kênh phát hành trái phiếu và huy động vốn liên ngân hàng. Trong 6 tháng đầu năm, trái phiếu ngân hàng chiếm hơn 76% tổng lượng phát hành trên thị trường, tương đương gần 190 nghìn tỷ đồng. Chi phí vốn có xu hướng duy trì cao, chỉ một số ngân hàng “nhận chuyển giao bắt buộc” như Vietcombank, MBBank, VPBank và HDBank được giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc để hỗ trợ thanh khoản.

Các thay đổi pháp lý liên tiếp trong năm 2025 cũng được xem là nhân tố quan trọng định hình triển vọng ngành. Từ Nghị định 69 về sở hữu nước ngoài, Thông tư 07 về kiểm soát đặc biệt, đến Thông tư 23 nới dự trữ bắt buộc và Nghị định 232 cải cách thị trường vàng, tất cả đều hướng tới tăng tính minh bạch và an toàn hệ thống.

FiinRatings đánh giá, giai đoạn 2025 - 2026 sẽ là “thời kỳ phân hóa” giữa các ngân hàng: nhóm có quy mô lớn, chi phí vốn thấp, cơ cấu thu nhập đa dạng sẽ gia tăng thị phần; ngược lại, các ngân hàng nhỏ, bộ đệm vốn mỏng và phụ thuộc vào nguồn vốn ngắn hạn sẽ cần điều chỉnh tốc độ tăng trưởng, giữ lại lợi nhuận và cải thiện chất lượng tài sản để duy trì an toàn vốn.

Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô còn nhiều bất định và chi phí vốn duy trì cao, khả năng hấp thụ rủi ro và hiệu quả quản trị vốn sẽ là yếu tố then chốt quyết định năng lực chống chịu của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong chu kỳ sắp tới.

An Vũ