Khi điều bình thường trở nên bất thường

Bản đồ di chuyển của đám mây bụi khổng lồ ngày 3/6.

Ngày 2/6 (giờ địa phương), theo AP và nhiều hãng thông tấn quốc tế khác, một đám mây bụi khổng lồ đã bao phủ phần lớn khu vực Trung Mỹ - Caribe, và sau đó tiếp tục di chuyển về phía Tây.

Đám mây bụi này có chiều rộng lên tới 3.200km, trải dài từ Jamaica đến Barbados, với độ cao từ 1.500 đến 6.100m so mặt đất, dự kiến sẽ ảnh hưởng đến các bang Florida, Louisiana, Alabama và Mississippi của Mỹ.

Tại khu vực Caribe, đám mây bụi đã gây ra tình trạng sương mù dày đặc, khiến nhiều người gặp các vấn đề về hô hấp như hắt hơi, ho và kích ứng mắt. Các chuyên gia y tế đã buộc phải lên tiếng cảnh báo người dân, đặc biệt là những người mắc bệnh hen suyễn, dị ứng hoặc các vấn đề hô hấp khác, nên hạn chế ra ngoài và đeo khẩu trang khi di chuyển. Chỉ số đo độ đục aerosol của đám mây bụi này đạt 0.55, mức cao nhất được ghi nhận từ đầu năm đến nay.

Tuy nhiên, như Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ (NWS) ở Miami chia sẻ với tờ The New York Times: Đây là một hiện tượng thời tiết xảy ra hằng năm, từ tháng 4 đến tháng 10, khi những luồng gió mậu dịch (những cơn gió thường xuyên thổi từ đông sang tây trong vùng xích đạo của trái đất) mạnh cuốn bụi từ sa mạc Sahara vượt Đại Tây Dương. “Một số năm có nhiều bụi di chuyển qua Đại Tây Dương hơn những năm khác. Hiện tượng này vốn là một phần trong chu trình dao động bình thường của Trái đất” - các chuyên gia thời tiết đánh giá.

Không chỉ vậy, ở khía cạnh tích cực, bụi sa mạc cũng góp phần giúp kiểm soát số lượng bão hình thành ở vùng nhiệt đới. Chúng có thể hoạt động giống như những gói hút ẩm của khí quyển, qua đó hạn chế những môi trường ẩm ướt - vốn là điều kiện thuận lợi để sản sinh các cơn bão lớn.

Song, vấn đề đang thật sự được chú ý lại nằm ở đây: Theo ước tính hiện tại, mỗi năm có khoảng 90 triệu tấn cát bụi Sahara được “chuyển” qua Đại Tây Dương tới vùng Caribe, và trong vòng 50 năm qua, khối lượng này đã tăng tới hơn 10 lần. Rõ ràng, đây là hệ quả của tiến trình gia tăng nhiệt độ toàn cầu, đặc biệt là ở quanh Xích đạo, với sự suy giảm các nguồn nước song song hiện tượng sa mạc hóa. Cũng bởi vậy, theo thời gian, những tác động tiêu cực của mây bụi Sahara càng lúc càng trở nên khó chống chịu.

Đầu mùa hạ năm ngoái, những đám mây bụi từ Sahara cũng từng vượt Địa Trung Hải lên phía bắc, bao phủ thủ đô Athens của Hy Lạp, tràn qua cả một phần Thụy Sĩ và miền nam nước Pháp, tạo nên tình trạng ô nhiễm bụi tồi tệ. Còn trước đó, vào tháng 6/2020, một đám mây bụi có biệt danh “Godzilla” đã gây chấn động, khi bao phủ toàn bộ vùng Caribe với mật độ dày đặc chưa từng thấy trong vòng nửa thế kỷ.

Rõ ràng, theo đà tiến triển này, chuyện những cơn bão cát ở hoang mạc Sahara có thể gây ra các vấn đề khí tượng lớn trên toàn thế giới không còn là một kịch bản xa vời, mà sẽ có thể diễn tiến đúng như “lý thuyết hiệu ứng cánh bướm”. Hay nói cách khác, gốc rễ của nó - tiến trình biến đổi khí hậu và môi trường toàn cầu - là một vấn đề chung của cả hành tinh, với sức tác động tiêu cực đến cả những khu vực phát triển nhất thế giới. Nó không chỉ còn là “việc riêng” của những khu vực kém phát triển, và bởi vậy, nó cần sự chung tay “vào cuộc” nghiêm túc từ toàn bộ cộng đồng quốc tế.

Chỉ còn khoảng nửa năm nữa, Hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) sẽ lại diễn ra tại Brazil. Thế nhưng, cho đến đầu tháng 6 này, các nhà lãnh đạo châu Phi vẫn đang phải “nhắc đi nhắc lại”: “Cho dù đóng góp rất ít vào lượng khí thải toàn cầu (chỉ từ 3% đến 4%), nhưng châu Phi phải hứng chịu gánh nặng không cân xứng về suy thoái môi trường”, để kêu gọi hỗ trợ tài chính, đặc biệt là các khoản hỗ trợ tài chính khí hậu (đã được cam kết ở COP29, nhưng vẫn chỉ được giải ngân nhỏ giọt).

Không ai dám chắc, trong tương lai, sự chậm trễ này có thể mang đến thêm những gì, cho phía bên kia Địa Trung Hải hay Đại Tây Dương...

Võ Hoàng