Khảo sát nhà đầu tư Việt 2025 - Giữ tâm lý thận trọng

Từ góc độ của ông, báo cáo khảo sát của TVAM có phát hiện hoặc xu hướng nào khiến ông thực sự bất ngờ – dù là ở khía cạnh hành vi, kỳ vọng hay nhận thức của nhà đầu tư?

Về tổng thể, khảo sát năm nay không mang đến quá nhiều bất ngờ về dữ liệu đối với tôi. Tuy nhiên, điều đáng lưu tâm là sự bền bỉ của các thói quen tài chính mang tính truyền thống – vốn đã hình thành qua nhiều thế hệ vẫn chi phối mạnh mẽ hành vi hiện tại. Đây cũng là một trong những lý do khiến thị trường quản lý tài sản cá nhân tại Việt Nam chưa phát triển tương xứng với quy mô tích lũy tài sản của người Việt, vốn đã gia tăng đáng kể trong hơn một thập kỷ qua.

Trong lần khảo sát này, chúng tôi chú trọng mở rộng cách tiếp cận: không chỉ dựa vào giới tính, độ tuổi, mà còn theo kinh nghiệm đầu tư, giá trị tài sản, trình độ học vấn và hành vi thực tế trong quá trình tự đầu tư. Ngoài ra, nghiên cứu cũng lần đầu tiên ghi nhận mức độ nhận biết và thái độ của nhà đầu tư đối với các giải pháp quản lý tài sản trên nền tảng số – một lĩnh vực còn tương đối mới và chưa được tiếp cận rộng rãi tại Việt Nam. Những dữ liệu này là cơ sở thực tiễn quan trọng để các tổ chức tài chính và đơn vị tư vấn xây dựng chiến lược sản phẩm và dịch vụ phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của thị trường.

Khảo sát chỉ ra rằng phần lớn nhà đầu tư Việt vẫn tập trung vào 2–3 kênh truyền thống như bất động sản, tiết kiệm, vàng – trong khi lại đặt kỳ vọng lợi nhuận trên 7% mỗi năm. Với tư cách là một đơn vị quản lý tài sản chuyên nghiệp, ông đánh giá mâu thuẫn giữa kỳ vọng và hành vi này như thế nào? Và điều đó đang phản ánh điều gì về bối cảnh đầu tư tại Việt Nam?

Từ báo cáo khảo sát, có thể thấy rõ khoảng cách đáng kể giữa kỳ vọng lợi nhuận cao và hành vi tài chính mang tính thận trọng: khoảng 88% nhà đầu tư kỳ vọng lợi suất trên 7%/ năm, trong đó 42% đặt mục tiêu lợi nhuận từ 15–30%/năm. Tuy vậy, danh mục đầu tư vẫn thiên về các kênh truyền thống như tiết kiệm, vàng và bất động sản – vốn có tính thanh khoản không đồng đều và khó tối ưu hóa hiệu quả trung dài hạn.

Nguyên nhân có thể đến từ nhiều yếu tố: ảnh hưởng từ thế hệ đi trước, tâm lý ưa chuộng tài sản hữu hình, thói quen tự đầu tư, sự dè dặt sau các biến động tài chính, và sự thiếu hụt công cụ ra quyết định đầu tư đáng tin cậy. Tôi cho rằng khoảng cách giữa kỳ vọng và hành vi hiện tại chính là dư địa lớn cho ngành quản lý tài sản phát triển, đặc biệt trong bối cảnh tầng lớp trung lưu và quy mô tài sản kế thừa đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Tôi tin rằng trong 5–10 năm tới, thế hệ kế cận – những người bắt đầu tiếp nhận tài sản từ thế hệ đi trước – sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự thay đổi hành vi đầu tư. Tuy nhiên, để quá trình này diễn ra bền vững, nhà đầu tư cần định hình tư duy đầu tư theo hướng dài hạn và toàn diện hơn – không chỉ tập trung vào lợi suất, mà còn phải quan tâm đến yếu tố thanh khoản và khả năng bảo toàn tài sản qua nhiều thế hệ.

Có sự chênh lệch lớn giữa mức lợi nhuận kỳ vọng và tỉ lệ thua lỗ chấp nhận: 42% kỳ vọng lợi nhuận 15-30%, 41% kỳ vọng 7-15% trong khi tỉ lệ thua lỗ chấp nhận là 57% chấp nhận lỗ ít hơn 5%, và 37% chấp nhận 5-15%. Ông nhận xét như thế nào về tinh trạng này?

Tôi cho rằng đây là một nghịch lý hành vi khá phổ biến trong tài chính cá nhân. Tâm lý sợ mất tiền thường chi phối mạnh hơn cảm xúc tích cực khi đạt được lợi nhuận. Thậm chí, một số nghiên cứu cho thấy việc mất 1 đồng sau khi vừa kiếm được 1 đồng có thể mang lại cảm xúc tiêu cực hơn so với việc không lãi không lỗ ngay từ đầu.

Nhiều nhà đầu tư đặt kỳ vọng cao nhưng thiếu chiến lược rõ ràng, dẫn đến tâm lý hoảng loạn và rút lui khi thị trường biến động – từ đó cản trở hiệu quả tích sản trong dài hạn. Tôi thường chia rủi ro tài chính thành bốn nhóm:

Ngoài yếu tố nhận thức, đầu tư cũng là một hành trình trải nghiệm để hiểu và phát triển bản thân, rèn luyện kỹ năng xử lý cảm xúc. Việc đặt ra khung kỳ vọng hợp lý, chuẩn bị tâm lý trước các tình huống thị trường và có kế hoạch hành động rõ ràng sẽ giúp nhà đầu tư không bị cuốn theo các quyết định bốc đồng. Đó cũng là lý do vì sao chúng tôi nhấn mạnh vai trò của tư vấn trung lập – để giúp khách hàng giữ vững định hướng ngay cả trong những thời điểm khó khăn nhất của thị trường.

Tỉ lệ phân bổ vào các kênh đầu tư của người Việt có nét nào tương đồng với xu hướng toàn cầu không, thưa ông? Theo ông, đâu là những yếu tố tạo nên sự khác biệt trong cấu trúc danh mục đầu tư của nhà đầu tư Việt hiện nay?

Thực trạng nhà đầu tư Việt vẫn ưu tiên đầu tư vào 2–3 kênh truyền thống là một xu hướng tương đồng với nhiều thị trường toàn cầu. Báo cáo Global Wealth 2025 của UBS cho thấy, danh mục tài sản cá nhân trên thế giới vẫn nghiêng nhiều về bất động sản và tài sản tiêu dùng. Cùng thời điểm, thống kê mới nhất của BCG cũng ghi nhận tiền gửi tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn trong tài sản hộ gia đình.

Tuy nhiên, so với các thị trường tài chính đã phát triển, Việt Nam vẫn có sự khác biệt đáng kể về mức độ đa dạng hóa danh mục và tỷ trọng đầu tư vào các tài sản có tính thanh khoản cao như cổ phiếu.

Theo khảo sát của TVAM, nhà đầu tư Việt hiện phân bổ trung bình 31% vào bất động sản, 14% vào vàng, và chỉ 7% vào cổ phiếu. Trong khi đó, tại Singapore và Trung Quốc – hai thị trường châu Á có nền tảng tài chính phát triển hơn – tỷ trọng cổ phiếu trong danh mục đầu tư cá nhân lần lượt đạt 32% và 27%, còn bất động sản chỉ chiếm khoảng 15–20%. Như vậy, con số kỳ vọng cho tỷ trọng cổ phiếu ở các thị trường cận biên/mới nổi như Việt Nam có thể phải ở mức 15–20% – tức là gấp đôi so với hiện tại.

Sự chênh lệch này phản ánh phần nào mức độ phổ cập đầu tư còn hạn chế và niềm tin chưa thật sự vững chắc của nhà đầu tư Việt với thị trường vốn. Một nguyên nhân sâu xa nữa đến từ độ trưởng thành của thị trường chứng khoán trong nước – mới chỉ hình thành từ năm 2000, tức chưa đầy 25 năm, trong khi Hong Kong bắt đầu từ 1891, Singapore từ 1973 và Trung Quốc từ 1990. Chính vì vậy, mức độ phát triển thị trường, quy mô doanh nghiệp niêm yết và hệ sinh thái hỗ trợ đầu tư của nước ta vẫn còn đang trong quá trình hoàn thiện.

Hướng về tương lai, chúng ta có thể thấy tầng lớp trung lưu đang mở rộng với tốc độ nhanh chóng – đặc biệt trong bối cảnh các chính sách mới đang tạo điều kiện thuận lợi cho tăng trưởng kinh tế khu vực tư nhân. Khi thế hệ kế cận sở hữu tư duy cởi mở và khả năng tiếp cận công nghệ tốt hơn, nhu cầu quản lý tài sản sẽ ngày càng rõ nét, và cấu trúc danh mục đầu tư của nhà đầu tư Việt Nam cũng sẽ dần tiệm cận các chuẩn mực toàn cầu.

P.V