Khai mở tương lai từ văn hóa và sáng tạo

Đại biểu Diễn đàn Sáng tạo châu Á 2025 thăm làng gốm Bát Tràng, Hà Nội. (Ảnh: Anh Tuấn)

Với chủ đề “Tương lai bền vững từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo”, Diễn đàn do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam phối hợp Hội đồng Anh tại Việt Nam tổ chức là dịp để trao đổi kinh nghiệm phát triển đô thị sáng tạo, vai trò của di sản, thiết kế và mô hình hợp tác sáng tạo trong bối cảnh châu Á thay đổi nhanh chóng.

Từ những câu chuyện quốc tế đến thực tiễn Việt Nam, sự kiện mở ra cuộc đối thoại đa tầng, nơi các diễn giả thống nhất rằng sáng tạo không chỉ là động lực tăng trưởng mà còn là cách mỗi quốc gia định hình tương lai của chính mình.

Tại đây, bà Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và Công nghiệp sáng tạo, Hội đồng Anh tại Việt Nam mang đến bức tranh 10 năm chuyển động của hệ sinh thái sáng tạo Việt Nam. Theo bà Thảo, đến nay, đã có gần 300 tổ chức và cá nhân hoạt động sôi nổi tại Hà Nội, Đà Nẵng, Hội An, Huế, Đà Lạt và TP. Hồ Chí Minh. Sự bứt phá ấy phản ánh quá trình trưởng thành, từ những mô hình siêu nhỏ, làm việc đơn độc, đến những cộng đồng nghệ thuật sáng tạo gắn kết, có năng lực lan tỏa xã hội.

Giám đốc Quỹ Giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam Yoshioka Norihiko bày tỏ suy ngẫm đáng chú ý về bản sắc và sự độc đáo của không gian sáng tạo. Ông nhận định Việt Nam có tiềm năng đặc biệt để phát triển các lễ hội văn hóa mang dấu ấn riêng, nhờ cảnh quan, lịch sử và lớp trẻ sáng tạo năng động. Tuy nhiên, tốc độ phát triển nhanh của các khu du lịch như Sa Pa, Đà Nẵng hay Phú Quốc kéo theo nguy cơ “đồng nhất hóa”, khi nhiều nơi trở nên giống nhau, thiếu bản sắc do động lực kinh tế lấn át giá trị văn hóa.

Ông chia sẻ kinh nghiệm Nhật Bản, đặc biệt là mô hình Setouchi Triennale, nơi các tập đoàn lớn tham gia “tài trợ mà không can thiệp” nhằm bảo vệ sự độc lập nghệ thuật, đồng thời duy trì phát triển bền vững. Theo ông, Việt Nam có thể đi theo con đường kết hợp nguồn lực doanh nghiệp, chuyên môn nghệ thuật Việt Nam, sự tham gia của cộng đồng và sự dẫn dắt dài hạn của Chính phủ để tạo ra những điểm đến văn hóa chân thực, độc đáo, có dấu ấn quốc tế.

Với tham luận “Hướng về phương Đông: Các cơ hội cho nền kinh tế sáng tạo”, TS. Tom Fleming, Giám đốc Tom Fleming Creative Consultancy đưa ra nhiều gợi mở quan trọng về phát triển văn hóa sáng tạo trong khu vực. Ông cho rằng, châu Á và Việt Nam sở hữu nguồn lực bản sắc phong phú, nhưng muốn biến lợi thế này thành động lực cạnh tranh, cần bắt đầu từ các giá trị gốc rễ và hướng đến sự kết nối sâu rộng hơn giữa các quốc gia, các mạng lưới sáng tạo và các thành phố.

Chia sẻ về sự phát triển kinh tế sáng tạo tại nông thôn Trung Quốc, GS.TS. Xiang Yong, Viện trưởng Viện Công nghiệp văn hóa Đại học Bắc Kinh (Trung Quốc), cho biết nước này đã tập trung vào việc khai thác bản sắc bản địa thông qua văn học, điện ảnh và các dịch vụ văn hóa; đồng thời xây dựng các mô hình sáng tạo gắn với câu chuyện quê hương.

GS.TS Xiang Yong nhấn mạnh từ khóa “gắn kết với quê hương” để khuyến khích giới trẻ quay về lập nghiệp. Điều cốt lõi là trao quyền cho văn hóa địa phương, để “mỗi tấc đất, mỗi di sản có thể cất tiếng nói”. Bảo vệ bản quyền và đẩy mạnh truyền thông cũng là hai yếu tố giúp tri thức bản địa có vị trí xứng đáng trong nền kinh tế văn hóa.

Nhìn lại Diễn đàn có thể thấy các diễn giả đều gặp nhau ở một điểm chung: Sáng tạo phải bắt đầu từ văn hóa, từ bản sắc và từ cộng đồng. Trong tương lai gần, khi Việt Nam tiếp tục mở rộng hợp tác, thử nghiệm mô hình mới và đặt trọng tâm vào con người, nguồn lực sáng tạo ấy sẽ trở thành động lực mạnh mẽ để đất nước tự tin hội nhập, đồng thời định hình một diện mạo văn hóa đa sắc, nhân văn và bền vững.

Hà Anh