Kết nối vùng tăng chuỗi giá trị xanh: Nền tảng vững chắc để phát triển bền vững

Tập trung vào công nghiệp chế biến sâu, logistics lạnh, thương mại điện tử và tiêu chuẩn hóa vùng nguyên liệu. (Ảnh minh họa. Nguồn: TTXVN)

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh nông nghiệp là “bệ đỡ” quan trọng của nền kinh tế, dự kiến cả năm xuất khẩu nông sản có thể cán mốc 70 tỷ USD.

Tuy nhiên, ngành nông nghiệp cũng đang gặp nhiều khó khăn do tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, trong khi liên kết chuỗi giá trị chưa bền vững, chưa khép kín toàn chuỗi từ sản xuất-chế biến-thị trường…

Trong bối cảnh đó, việc phát triển các chuỗi giá trị xanh là yêu cầu tất yếu, nhằm xây dựng một nền nông nghiệp ít phát thải, ít gây tổn hại đến môi trường và tăng cường liên kết vùng phát triển nông nghiệp tuần hoàn.

Tập trung thúc đẩy liên kết vùng

Chia sẻ tại Hội thảo “Liên kết vùng - Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh trong nông nghiệp Việt Nam” diễn ra trong ngày 19/11, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đổi mới tư duy, hoàn thiện thể chế và thúc đẩy hợp tác vùng nhằm xây dựng nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và bền vững.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, gần đây, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và các định hướng phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, cũng đang mở ra cơ hội lớn để Việt Nam tạo ra các nhóm sản phẩm đặc trưng, mang tính bản địa, có khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Tuy vậy, đại diện lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cảnh báo tác động nặng nề của biến đổi khí hậu với thiệt hại thiên tai ước tính gần 70.000 tỷ đồng trong năm 2025. Vì vậy, các công tác như sản xuất- dự báo-phòng chống-phục hồi,... cần phải đồng bộ, gắn với mục tiêu giảm phát thải, thực hiện cam kết quốc tế và chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh.

Bên cạnh đó, cả nước hiện có hơn 3.500 mô hình liên kết chuỗi giá trị, thu hút 300.000 hộ nông dân thông qua gần 2.000 hợp tác xã và tổ hợp tác, song liên kết chuỗi giá trị chưa bền vững, chưa khép kín toàn chuỗi; hiệu quả chưa đồng đều giữa các địa phương. Ngoài ra, thị trường quốc tế liên tục gia tăng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, nguồn gốc và tính bền vững.

Vì vậy, những thách thức trên đòi hỏi ngành nông nghiệp phải đổi mới toàn diện, không chỉ ở cấp địa phương mà còn ở cấp vùng và liên vùng, nhằm hình thành các chuỗi giá trị xanh bền vững.

Trong bối cảnh đó, theo ông Tiến, việc ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, truy xuất nguồn gốc, cùng lợi thế của 7 vùng kinh tế sinh thái sẽ giúp hình thành những chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững.

Phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp sinh thái. (Nguồn: TTXVN)

Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục tập trung thúc đẩy liên kết vùng, phát triển các mô hình hợp tác tuần hoàn, tăng cường vai trò của doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền địa phương. Một giải pháp quan trọng khác là đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc nhằm xây dựng thương hiệu nông sản đặc trưng vùng miền.

“Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp, mà là trách nhiệm của toàn xã hội. Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước - doanh nghiệp - người dân - tổ chức quốc tế, chúng ta mới có thể thay đổi toàn diện hệ sinh thái sản xuất và tiêu thụ nông nghiệp, hướng đến một ngành nông nghiệp hiện đại, xanh và cạnh tranh toàn cầu,” ông Tiến nói.

Cần đột phá chính sách, nâng giá trị nông sản

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang đứng trước thách thức lớn từ biến đổi khí hậu và yêu cầu về chất lượng sản phẩm ngày càng cao từ quốc tế, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu cho rằng nếu mỗi địa phương làm một kiểu, sẽ dẫn đến trùng lặp đầu tư, mất cân đối tài nguyên, dẫn tới chuỗi giá trị gãy khúc.

Vì vậy, theo bà Phạm Thị Thanh Ngà, liên kết vùng là cần thiết để giảm rủi ro, tăng hiệu quả và tạo ra quy mô lớn phục vụ thị trường quốc tế.

Liên quan tới lĩnh vực này, ông Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cũng cho biết xu hướng thị trường và sản xuất hiện nay đang thay đổi rõ rệt, chuyển hướng sang sản xuất xanh. Trong bối cảnh đó, thị trường trở thành yếu tố thúc đẩy và gần như bắt buộc để phát triển chuỗi liên kết, nâng giá trị nông sản xuất khẩu.

Do đó, Việt Nam muốn đạt mục tiêu xuất khẩu 80-100 tỷ USD trong những năm tới, cần thích ứng với các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe.

Ông Thắng cũng lưu ý trước đây, yêu cầu của thị trường quốc tế chủ yếu tập trung vào kỹ thuật sản xuất, nhưng hiện nay đã mở rộng sang truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn giảm phát thải, carbon thấp, nông nghiệp tuần hoàn và sản xuất hữu cơ.

Với sự thay đổi này, ông Thắng đề xuất các giải pháp, chính sách hỗ trợ nông dân để xây dựng được lực lượng nông dân chuyên nghiệp chuyển đổi xanh - lực lượng nòng cốt để thúc đẩy phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp xanh.

Trong khi đó, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, cũng đề xuất hình thành các hợp tác xã kiểu mới làm trung gian giữa nông dân và doanh nghiệp - qua đó đảm nhiệm dịch vụ đầu vào, kiểm soát chất lượng, thu gom. Bên cạnh đó, ông Tuấn cũng cho rằng cần khuyến khích doanh nghiệp dẫn dắt chuỗi giá trị liên kết bao tiêu, chuyển giao kỹ thuật, áp dụng hợp đồng thông minh.

Ngoài ra, các địa phương, doanh nghiệp tăng cường hơn nữa việc ứng dụng công nghệ sau thu hoạch chế biến nông sản có giá trị cao như áp dụng tiêu chuẩn xanh và công nghệ cao; xây dựng thương hiệu vùng và mở rộng thị trường; quy hoạch vùng sản xuất theo lợi thế vùng…

Trong khuôn khổ hội thảo, đại diện các vị chuyên ngành cũng phân tích những yêu cầu trọng tâm để phát triển chuỗi giá trị xanh bền vững. Nhiều ý kiến tập trung làm rõ sự cần thiết của việc hoàn thiện cơ chế liên kết vùng, tạo sự phối hợp đồng bộ giữa các địa phương trong quy hoạch, xây dựng vùng nguyên liệu, chia sẻ dữ liệu và tổ chức sản xuất - tiêu thụ theo chuỗi.

Các ý kiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn hóa tiêu chuẩn chất lượng và đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, coi đây là chìa khóa giúp nông sản Việt Nam đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế, đồng thời nâng cao tính minh bạch và sức cạnh tranh của sản phẩm./.

(Vietnam+)