Kết nối đa phương thức để tối ưu hóa hệ thống vận tải công cộng

TP cần đưa ra những giải pháp để kết nối đa phương thức, nhằm tối ưu hệ thống VTHKCC, góp phần quan trọng khuyến khích người dân từ bỏ phương tiện cá nhân.

Rời rạc và bị cô lập

Chia sẻ kinh nghiệm phát triển hệ thống VTHKCC hiện đại tại Pháp, bà Sandrine Salaun - Cơ quan quản lý giao thông Vùng Ile-de-France cho biết, hiệu quả của giao thông công cộng liên quan đến mạng lưới và kết nối nội tại giữa các phương thức hoặc giữa các tuyến khác nhau của cùng một phương thức. Kết nối đa phương thức là việc sử dụng thành công nhiều phương thức di chuyển để đi đến nơi mong muốn. Các phương thức có thể là VTHKCC như: xe buýt, đường sắt đô thị (ĐSĐT), tramway (xe điện bánh sắt)..., hay phương tiện cá nhân như: xe máy, ô tô, xe đạp, đi bộ.

Đồng quan điểm, giảng viên Trường Đại học GTVT Vũ Anh Tuấn chia sẻ, GTVT đa phương thức là một dạng tổ chức vận tải phối hợp nhiều phương thức với nhau, trong mỗi một phương thức lại có thể phối hợp nhiều phương tiện.

“Nói một cách dễ hiểu thì hành khách chỉ cần một tấm vé để sử dụng tất cả loại hình VTHKCC gọi là vận tải đa phương thức. Hình thức này đòi hỏi các loại hình vận tải phải liên thông, kết nối chặt chẽ với nhau” - ông Vũ Anh Tuấn nói.

Xe buýt nhanh BRT hoạt động trên đường Láng Hạ, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Hà Nội đã có hầu hết các phương thức GTVT như: đường sắt, đường bộ, đường thủy, hàng không. VTHKCC có ĐSĐT, xe buýt, taxi…, nhưng sự liên thông giữa những loại hình này chưa được hình thành rõ nét, chưa phát huy được tối đa sự thuận tiện, hiệu quả để thu hút người dân, giảm thiểu chi phí xã hội.

Ông Vũ Anh Tuấn nói: “Ví dụ như ĐSĐT của Hà Nội hiện chỉ có 2 tuyến và kết nối với nhau khá rời rạc, bị cô lập nên chưa phát huy được hiệu quả tối đa. Liên kết giữa ĐSĐT với những loại hình khác cũng chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế”.

Ông Emanuel - đại diện dự án Moov’Hanoi nhận định, Hà Nội là một đại đô thị đã phát triển rất mạnh cả tốc độ tăng trưởng dân số lẫn kinh tế và tất yếu là cả nhu cầu giao thông.

“Chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn khoảng 2.000 người về nhu cầu đi lại hằng ngày và cho ra kết quả số lượt di chuyển của người dân Hà Nội trung bình hằng ngày là 3,3 lượt/người. Nghĩa là người Hà Nội đi lại rất nhiều, không có sự khác biệt giữa nam và nữ” - ông Emanuel nói.

Nghiên cứu của Moov’Hanoi cũng chỉ ra, phương tiện cá nhân chủ yếu của người dân Thủ đô là xe gắn máy; tỷ lệ sử dụng giao thông công cộng rất thấp. Hơn nữa, hầu như người dân chưa đi lại theo hình thức đa phương thức, bao gồm cả kết hợp giữa các loại hình giao thông công cộng, hay giao thông công cộng với phương tiện cá nhân.

Mối liên kết giữa các loại hình GTVT của Hà Nội đã cho thấy những bất cập tồn tại nhiều năm qua. Người dân hoặc sử dụng xe cá nhân để di chuyển thường xuyên, hoặc chỉ sử dụng VTHKCC khi có những điều kiện lý tưởng nhất như: đi bộ ngắn; xe buýt, tàu điện đến thẳng đích mà không cần trung chuyển qua nhiều phương thức, nhiều chặng.

Phần lớn người dân thiếu thông tin, không biết cách thức, hoặc không tin vào hiệu quả của kết nối đa phương thức, không sử dụng kết hợp nhiều loại hình GTVT để di chuyển. Khi thấy một tuyến ĐSĐT, một tuyến xe buýt không đến thẳng được đích, nhiều người sẽ ngay lập tức lựa chọn xe cá nhân.

Chính vì vậy, Hà Nội cần có kịch bản vận tải tích hợp rõ nét, thuyết phục được người dân không ngần ngại sử dụng VTHKCC với kết nối đa phương thức, để giảm thiểu tỷ lệ sử dụng xe cá nhân cho những chuyến đi mỗi ngày.

Điều chỉnh từ quy hoạch

Giảng viên Trường Đại học GTVT Vũ Anh Tuấn cho rằng, quy hoạch là công cụ quan trọng nhất để tạo nên kết nối đa phương thức, tối ưu hóa hiệu quả cho mạng lưới GTVT nói chung và VTHKCC nói riêng: “Quy hoạch là cơ sở pháp lý để xây dựng vận tải tích hợp đa phương thức. Hà Nội đã có Quy hoạch GTVT đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, nhưng thực tế cho thấy có những bất cập cần phải được điều chỉnh cho phù hợp”.

Lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội cũng cho biết, Sở GTVT đã hoàn thành rà soát Quy hoạch GTVT Thủ đô được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 519/QĐ - TTg năm 2016 và đã nhận diện một số bất cập cần điều chỉnh. Hiện Sở GTVT Hà Nội đã báo cáo lên UBND TP để kiến nghị Chính phủ có những điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với thực tế. Đặc biệt vấn đề phát triển GTVT đa phương thức đang được nghiên cứu toàn diện, tiếp thu các kinh nghiệm thế giới để chuẩn bị kịch bản cụ thể, khả thi.

Ông Vũ Anh Tuấn cũng nhấn mạnh đến vai trò của ĐSĐT trong mục tiêu kết nối đa phương thức VTHKCC của Hà Nội: “ĐSĐT là xương sống, các loại hình vận tải, giao thông công cộng khác phải được tích hợp vào nó. Mục tiêu là người dân chỉ cần một thủ tục để sử dụng bất kỳ loại hình VTHKCC nào đi đến ĐSĐT và từ đó đến đích”. Chuyên gia này cho rằng, muốn làm được như vậy, Hà Nội cần nhanh chóng hoàn thiện từ quy hoạch chung đến quy hoạch chuyên ngành để có một kịch bản phát triển đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, ưu tiên cho VTHKCC và ĐSĐT.

TS Vũ Minh Tâm - Khoa Cầu đường, Đại học Xây dựng Hà Nội chia sẻ, muốn có hệ thống GTVT đa phương thức, hạ tầng vật lý, phi vật lý, phương tiện và dịch vụ GTVT, công tác quản lý, vận hành giao thông... phải được kết hợp/tích hợp thành một hệ thống đồng bộ có mục tiêu chung.

Trong đó, cần chú trọng đến một số yếu tố như: quy hoạch và xây dựng cơ sở hạ tầng hỗ trợ vận tải đa phương thức như: trung tâm vận tải; ga liên phương thức; làn đường dành riêng cho các phương thức khác nhau…; ứng dụng công nghệ để thiết kế hạ tầng kết nối thông tin thời gian thực; tối ưu hóa chuyến đi theo mục tiêu cân bằng lợi ích; kết nối thông tin với xe tự điều khiển…

Chúng ta cũng cần: tích hợp hệ thống, tạo giao diện liền mạch giữa các phương thức giao thông khác nhau; sử dụng vé hợp nhất, cho phép người dùng dễ dàng chuyển đổi giữa các phương thức giao thông khác nhau; tạo nên môi trường thể chế, chính sách và quy tắc phối hợp giữa các bên liên quan thuận lợi cho phát triển GTVT đa phương thức, đặc biệt chú trọng phát triển giao thông xanh và kết nối thuận tiện giữa các loại hình phương tiện xanh.

Minh Tường