Kéo gia đình xa 'vòng xoáy bạo lực'

Tìm đến các phương pháp chữa lành để không tổn thương thế hệ sau. (Hình minh họa - Nguồn: Shutterstock)

Những “vòng xoáy bạo lực”

Hơn một tháng nay, chị H.Hạnh (41 tuổi, Nam Định) đã chuyển lên Hà Nội với mong muốn tìm một chuyên gia tâm lý để hỗ trợ cậu con trai cả 17 tuổi thoát khỏi “vòng xoáy bạo lực”. Theo lời chị, ở trường con trai thường được thầy cô, bạn bè nhận xét là học giỏi, ngoan ngoãn nhưng ở nhà lại là một người tính tình thất thường, dễ nổi nóng và không kiểm soát được hành vi. Ban đầu, chị Hạnh cho rằng đó chỉ là biểu hiện của tuổi dậy thì nên không quá để tâm. Nhưng rồi chị bắt đầu lo lắng khi nhận ra cậu con trai út thường xuyên bị anh trai bạo hành mỗi khi chị đi làm vắng nhà.

Qua vài lần quan sát, chị Hạnh phát hiện em trai thường xuyên phải chịu những trận đòn vô cớ từ anh trai, từ việc bị tát, xô ngã cho đến bị tấn công bằng đồ vật trong nhà. Chị kể lại: “Có lần đi làm về, tôi thấy thằng bé út ngồi co ro trong góc nhà, mắt đỏ hoe, trên tay còn vài vết bầm. Gặng hỏi mãi con mới trả lời bị anh trai đánh chỉ vì mấy chuyện nhỏ nhặt”. Sau khi phát hiện, chị đã nhiều lần khuyên răn, thậm chí la mắng cậu con trai cả nhưng tình trạng không thay đổi. Thậm chí, có lần chị còn bị con quát tháo và nổi giận ngược lại.

Lo lắng cho con, chị Hạnh bắt đầu tìm hiểu qua bạn bè và Internet về các dịch vụ tâm lý ở địa phương nhưng tại nơi chị sống những dịch vụ hỗ trợ như vậy còn hạn chế. Sau nhiều đêm trăn trở, chị quyết định lên Hà Nội tìm kiếm trung tâm tâm lý uy tín và chuyên gia giàu kinh nghiệm để được hỗ trợ. Tại đây, chàng trai 17 tuổi gặp một chuyên gia chuyên xử lý các vấn đề bạo lực gia đình và rối loạn hành vi ở tuổi vị thành niên. Sau vài buổi trò chuyện, chuyên gia nhận định rằng cậu bé đang chịu ảnh hưởng từ những tổn thương thời thơ ấu, những trận đòn roi, lời chửi mắng từ người bố, kết hợp với giai đoạn dậy thì đầy biến động dẫn đến hành vi bạo lực như hiện tại.

Nghe chuyên gia phân tích, chị Hạnh không khỏi bất ngờ vì chưa từng nghĩ những chuyện từ thuở bé lại có ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý con như vậy. Chị tâm sự rằng chồng cũ của mình là người nghiện rượu, khi tỉnh táo thì không sao nhưng hễ say xỉn là anh ta lại trút giận lên vợ con. Sau 12 năm chịu đựng, chị quyết định ly hôn với hy vọng bảo vệ các con và mang lại cho chúng một cuộc sống hạnh phúc hơn. Thế nhưng, giờ đây chị nhận ra mọi thứ không đơn giản như mình tưởng. Biết rằng những tổn thương tâm lý của con phần nào bắt nguồn từ chính quá khứ gia đình, chị Hạnh hạ quyết tâm sát cánh cùng con trên hành trình trị liệu, dù chị hiểu rõ đây sẽ là một chặng đường dài và không hề dễ dàng.

Thực tế, câu chuyện của gia đình chị Hạnh không phải là hiếm gặp trong xã hội ngày nay. Có không ít trường hợp những vết thương tâm lý từ thời thơ ấu âm ỉ tác động trực tiếp đến hành vi và cảm xúc của trẻ khi lớn lên. Đáng buồn là, nhiều bậc cha mẹ không nhận ra sớm những dấu hiệu như chị Hạnh để kịp thời tìm cách hỗ trợ. Thay vào đó, họ bỏ qua và cho rằng đó chỉ là chuyện bình thường. Hậu quả, những đứa trẻ từng chịu tổn thương lại vô tình trở thành người gây tổn thương cho người khác mà không hề hay biết. Từ đó, “vòng xoáy bạo lực” cứ tiếp diễn qua các thế hệ: nạn nhân của bạo hành từ cha mẹ lớn lên, rồi lại lặp lại chính những hành vi ấy với gia đình mình sau này.

Theo các chuyên gia tâm lý, “vòng xoáy bạo lực” thường dễ xuất hiện ở những người từng trải qua bạo lực hoặc chứng kiến cảnh bạo lực gia đình từ khi còn nhỏ. Những trải nghiệm này có thể định hình suy nghĩ và nhân cách của họ theo hướng tiêu cực khi lớn lên. Cụ thể, một số hậu quả có thể xảy ra: con cái có thể mất niềm tin vào cha mẹ, khó chấp nhận sự hướng dẫn từ gia đình, dẫn đến rối loạn nhân cách và hành vi, không phân biệt được đúng, sai; nạn nhân có thể biến thành người bạo lực, tái diễn hành vi bạo lực với người khác; tự trừng phạt bản thân bằng cách tự tử hoặc tự làm tổn thương để trốn tránh cuộc sống hoặc nạn nhân chọn sống cô độc, không dám yêu hay lập gia đình vì sợ phải đối mặt với những nỗi đau tương tự trong quá khứ.

Chữa lành để không tổn thương thế hệ sau

Rõ ràng, bạo lực gia đình không chỉ đơn thuần là vết thương cơ thể mà ẩn sâu là nỗi đau tinh thần khó nguôi ngoai, thậm chí vô tình có thể tạo ra những “vòng xoáy bạo lực” sang thế hệ tiếp theo. Cứ như vậy, không biết sẽ có bao nhiêu gia đình, bao nhiêu đứa trẻ phải gánh chịu hậu quả, mãi rơi vào vòng luẩn quẩn của tổn thương, đau khổ. Điều này khiến người ta không khỏi trăn trở: liệu vòng xoáy ấy sẽ còn kéo dài đến bao giờ và cần làm gì để phá vỡ nó, mang lại cho những thế hệ sau cơ hội được sống trong yêu thương và bình yên?

“Vòng xoáy bạo lực” tiếp diễn qua các thế hệ. (Hình minh họa - Nguồn: AI)

Có lẽ, con đường duy nhất để phá vỡ “vòng xoáy bạo lực” này chính là kịp thời chữa lành những vết thương tinh thần của cả nạn nhân lẫn những “thủ phạm” - những người, xét cho cùng cũng từng là nạn nhân của bạo lực gia đình. Việc chữa lành không chỉ giúp họ giải phóng bản thân khỏi những nỗi đau bị đè nén mà còn ngăn chặn nguy cơ những cảm xúc tiêu cực ấy lan tỏa sang người khác, nhất là thế hệ tiếp theo. Bên cạnh việc tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý, người bị bạo lực gia đình có thể tự chữa lành bằng cách từng bước lấy lại sự bình yên trong tâm hồn.

Tiến sĩ Chandni Tugnait - nhà trị liệu tâm lý, đồng thời là huấn luyện viên cuộc sống, từng có những chia sẻ về cách để chữa lành tâm hồn cũng như sức khỏe tinh thần sau bạo lực gia đình trên trang Health Shots. Theo ông, những nạn nhân bạo lực gia đình sẽ gặp phải nhiều thách thức trong cuộc sống như tổn hại về thể chất bao gồm bị đánh đập, tra tấn, bạo hành,… Những vết thương này cần được chăm sóc y tế nếu không chúng có thể dẫn đến các biến chứng sức khỏe lâu dài.

Bên cạnh đó, còn tồn tại một dạng tổn thương sâu sắc và khó xóa nhòa hơn cả vết thương thể chất, đó là chấn thương về tâm lý và cảm xúc. Những người từng trải qua bạo lực gia đình thường phải sống chung với nỗi sợ hãi dai dẳng, cảm giác bất an và hội chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Sự thao túng, đe dọa và chửi mắng liên tục khiến họ rơi vào trạng thái bất lực, như bị giam cầm trong chính tâm trí mình. Những vết sẹo hoặc chấn thương tâm hồn này đôi khi còn đẩy họ vào trầm cảm, làm gia tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng, thậm chí khiến họ nảy sinh ý nghĩ muốn từ bỏ cuộc sống.

Do đó, để chữa lành tổn thương tinh thần sau bạo lực gia đình đòi hỏi một cách tiếp cận từ từ cùng với các chiến lược thực tế. Tiến sĩ Tugnait gợi ý người bị tổn thương tinh thần có thể bắt đầu bằng việc chăm sóc bản thân qua các hoạt động như yoga, dành thời gian hòa mình vào thiên nhiên hay đơn giản là thư giãn, từ đó dần tìm lại hạnh phúc từ những niềm vui đơn giản cuộc sống. Đồng thời, việc xây dựng một hệ thống hỗ trợ vững chắc từ bạn bè, gia đình hoặc các nhóm hỗ trợ để chia sẻ câu chuyện là rất quan trọng, như vậy mới có thể thúc đẩy khả năng phục hồi, chống lại cảm giác bị cô lập và tạo ra một mạng lưới đồng cảm, thấu hiểu.

Tiến sĩ Tugnait nhấn mạnh, việc học cách tha thứ cho chính mình và người khác là một công cụ quan trọng, giúp giải tỏa những cảm xúc tiêu cực và mở đường cho sự chữa lành. Bên cạnh đó, việc thiết lập những ranh giới lành mạnh trong các mối quan hệ sẽ tạo nên một môi trường an toàn, giúp hỗ trợ quá trình tái xây dựng cuộc sống sau bạo lực gia đình. Cuối cùng, dù khó khăn nhưng nạn nhân bạo lực gia đình phải học cách khôi phục niềm tin trở lại, thông qua những nỗ lực nhỏ bé như dần dần cởi mở với những người đáng tin cậy, cho phép bản thân tin vào lòng tốt của người khác. Từ đó, nạn nhân bạo lực gia đình có thể trải nghiệm hạnh phúc với các mối quan hệ và tránh xa “vòng xoáy bạo lực” trong tương lai.

Tuệ Anh