Israel tấn công, thị trường dầu mỏ Iran và toàn cầu sẽ ra sao?

Ảnh minh họa của AP Photo/Hasan Jamali

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã được hỏi vào thứ năm rằng liệu Israel có khả năng lên kế hoạch tấn công các cơ sở dầu mỏ của Iran hay không, và tổng thống đã trả lời rằng "chúng tôi đang thảo luận về điều đó".

Phản ứng của Tổng thống Biden kém dứt khoát hơn nhiều so với khi ông thẳng thừng bác bỏ ý tưởng về các cuộc tấn công của Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran.

Israel tấn công Iran dẫn tới các hệ lụy gì?

Sau bình luận của ông Biden, giá dầu tăng vọt, với giá dầu thô Brent - chuẩn mực giá toàn cầu - tăng lên 80 USD/thùng lần đầu tiên kể từ mùa hè này.

Cho đến nay, các cuộc xung đột ở Trung Đông dường như không ảnh hưởng đáng kể đến giá dầu trên toàn thế giới, ngay cả khi Houthis được Iran hậu thuẫn đã làm gián đoạn hoạt động vận chuyển toàn cầu ở Biển Đỏ, bao gồm cả các cuộc tấn công vào nhiều tàu chở dầu.

Kata’ib Hezbollah có trụ sở tại Iraq, cũng được Iran hậu thuẫn, đã đưa ra một tuyên bố vào ngày 3 tháng 10 cảnh báo: “Nếu chiến tranh năng lượng bắt đầu, thế giới sẽ mất 12 [triệu thùng mỗi ngày] dầu. Và như Kata’ib Hezbollah đã nói trước đây, hoặc là mọi người đều được hưởng [dầu] hoặc là mọi người đều bị tước đoạt”.

Iran hiện là nhà sản xuất dầu lớn thứ chín trên thế giới. Ảnh minh họa của Travel mania/Shutterstock

Iran hiện là nhà sản xuất dầu lớn thứ chín trên thế giới, tạo ra khoảng 3 phần trăm sản lượng của thế giới. Tuy nhiên, theo Reuters, Iran chỉ sản xuất khoảng 3,2 triệu thùng dầu mỗi ngày.

Mặc dù vậy, có khả năng các cuộc tấn công vào các mỏ dầu của Iran sẽ không có tác động lớn đến thị trường toàn cầu, vì các thành viên của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) có đủ dầu dự trữ để lấp đầy khoảng trống.

Điều này được Andy Critchlow, Trưởng phòng tin tức toàn cầu tại S&P Global Commodity Insights chứng minh thêm, ông tuyên bố rằng "tôi nghĩ rằng bất kỳ sự gián đoạn nào đối với nguồn cung cấp của Iran cho thị trường quốc tế có thể được bù đắp bằng công suất dự phòng của OPEC và lượng dầu đang nhàn rỗi tại thời điểm này".

Tuy nhiên, một cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng có thể khiến các nhà đầu tư hoảng sợ và gây ra hiệu ứng lan tỏa trên toàn thị trường, tùy thuộc vào mức độ thiệt hại.

Tùy thuộc vào chiến lược của Israel, có một số kịch bản có thể xảy ra.

Mohsen Paknejad, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran, đã đến Đảo Kharg, cảng xuất khẩu chính của Iran, vào Chủ Nhật trong bối cảnh lo ngại rằng Israel có thể tập trung tấn công vào đó.

Keith Johnson đã đưa tin trên tờ Foreign Policy rằng "một cuộc tấn công toàn diện vào Đảo Kharg, ... sẽ phá hủy khả năng kiếm được doanh thu rất cần thiết của Iran từ phần lớn 1,7 triệu thùng dầu xuất khẩu mỗi ngày".

Đây là nơi một số tác động có thể được cảm nhận bên ngoài Iran, mặc dù các thành viên OPEC khác có thể can thiệp.

Tuy nhiên, các cuộc tấn công có mục tiêu hơn vào các cơ sở lọc dầu của Iran, chẳng hạn, có thể có tác động lớn hơn đến công chúng Iran, chẳng hạn như tình trạng thiếu xăng, thay vì trên thị trường toàn cầu.

Mặc dù Iran là một quốc gia sản xuất dầu lớn, nhưng các lệnh trừng phạt đối với Iran đã hạn chế phạm vi tiếp cận thị trường của nước này.

Tuy nhiên, điều này không đúng ở Trung Quốc. Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu lớn nhất của Iran, nhập khẩu 90% lượng dầu xuất khẩu của Iran.

Mối quan hệ kinh tế này rất quan trọng đối với nền kinh tế Iran, với "khoản doanh số bán dầu thô khoảng 2 tỷ USD mỗi tháng của quốc gia này cho Trung Quốc chiếm ít nhất 5% toàn bộ sản lượng kinh tế của Iran", theo tờ New York Times.

Mặc dù vậy, Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới và xuất khẩu của Iran chỉ chiếm 15% lượng năng lượng nhập khẩu của Trung Quốc.

Nếu Israel tấn công các cơ sở dầu mỏ của Iran, hạn chế khả năng xuất khẩu dầu sang Trung Quốc, thì rất có thể Trung Quốc sẽ có thể kiếm nguồn cung từ các nhà sản xuất khác như Nga, Kuwait, Ả Rập Xê Út hoặc Angola.

Ngoài ra, Trung Quốc còn có nhiều nguồn năng lượng khác mà họ có thể dựa vào như than, năng lượng mặt trời và thủy điện.

Một cuộc tấn công của Israel vào các cơ sở dầu mỏ của Iran có thể ít gây lo ngại cho thị trường toàn cầu hơn là phản ứng tiềm tàng của Iran sau một cuộc tấn công như vậy.

Các chuyên gia tuyên bố rằng kịch bản tồi tệ nhất trong phản ứng của Iran đối với một cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Iran là đóng cửa Eo biển Hormuz, một điểm tiếp cận vận chuyển quan trọng, nơi đã chứng kiến sự gián đoạn lớn từ Houthis.

Theo Alan Gelder, Phó chủ tịch bộ phận lọc dầu, hóa chất và thị trường dầu mỏ tại Wood Mackenzie, 20% lượng dầu thô xuất khẩu toàn cầu đi qua eo biển này từ các quốc gia như Saudi Arabia, Kuwait, Iraq và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, là những "người nắm giữ công suất dự phòng".

Nếu lượng dầu này không thể thoát ra ngoài, giá dầu có thể tăng hơn 100 USD một thùng, gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng nghiêm trọng.

Ngoài ra, còn có lo ngại rằng nếu Israel tấn công các cơ sở dầu mỏ của Iran, Iran có thể sẽ tấn công trả đũa vào các cơ sở khí đốt tự nhiên của Israel.

Mỏ dầu Tamar của Israel trên Địa Trung Hải. Ảnh Bloomberg

Phó chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) Ali Fadavi tuyên bố rằng nếu Israel tấn công các cơ sở năng lượng của Iran, "[Iran] sẽ nhắm vào tất cả các nguồn năng lượng, cơ sở lắp đặt, nhà máy lọc dầu và mỏ khí đốt của Israel".

Các mỏ khí đốt ngoài khơi của Israel rất quan trọng đối với nền kinh tế của nước này, vốn đã giảm khoảng 20% kể từ quý IV năm 2023 do xung đột ở Trung Đông.

Giá dầu tăng đột biến do Iran và Israel tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau cũng có thể gây đau đầu cho chiến dịch tranh cử của Phó Tổng thống Kamala Harris khi cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ đang đến gần.

Mặc dù Tổng thống Hoa Kỳ không trực tiếp ấn định giá xăng, nhưng điều này thường phản ánh tỷ lệ ủng hộ của tổng thống.

Bất kỳ cuộc tấn công nào gây tổn hại đến cơ sở hạ tầng năng lượng sẽ cung cấp cho những người phản đối Harris những chủ đề để chỉ trích bà trong giai đoạn nước rút khi chỉ còn chưa đầy một tháng nữa là đến cuộc bầu cử.

Vẫn chưa rõ liệu giá cả có tăng mạnh trên thị trường toàn cầu hay không; tuy nhiên, nếu giá cả tăng đáng kể, cử tri Mỹ có thể cân nhắc điều đó khi bỏ phiếu bầu cử.

Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng vào thứ sáu tuần trước, Tổng thống Biden nhận xét rằng Israel nên "nghĩ đến các giải pháp thay thế khác ngoài việc tấn công các mỏ dầu", có lẽ để ngăn chặn khả năng giá cả tăng khi cuộc bầu cử đến gần.

Theo Nhà đầu tư