Israel có ý đồ gì khi chiếm ngọn núi cao nhất Syria sau khi chính quyền Assad sụp đổ?

Binh sĩ Israel đứng trên núi Hermon ở Syria sau khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu ra lệnh cho quân đội chiếm lại khu phi quân sự này. Ảnh: CNN.

Ngay sau khi chính quyền Assad sụp đổ, Israel đã tấn công gần 500 mục tiêu, xóa sổ hải quân Syria và tiêu diệt 90% số lượng tên lửa đất đối không của nước này.

Nhưng việc Israel chiếm được đỉnh cao nhất của Syria, đỉnh núi Hermon, mới được coi là một trong những phần thưởng có giá trị nhất - mặc dù các quan chức khẳng định rằng việc chiếm đóng của họ chỉ là tạm thời.

“Đây là nơi cao nhất trong khu vực, nhìn ra Lebanon, Syria, Israel”, Efraim Inbar, Giám đốc Viện Chiến lược và An ninh Jerusalem (JISS), cho biết. “Nó cực kỳ quan trọng về mặt chiến lược. Không gì có thể thay thế được những ngọn núi”.

Đỉnh núi Hermon nằm ở Syria, trong vùng đệm ngăn cách lực lượng Israel và Syria trong suốt 50 năm cho đến cuối tuần trước, khi quân đội Israel nắm quyền kiểm soát khu vực này. Cho đến trước ngày 8/12, khu vực này vẫn là một vùng phi quân sự hóa và được tuần tra bởi lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel, Israel Katz, hôm 13/12 đã ra lệnh cho quân đội chuẩn bị cho các điều kiện triển khai khắc nghiệt trong mùa Đông. Ông nói trong một tuyên bố: “Do những diễn biến ở Syria, việc duy trì quyền kiểm soát của chúng ta đối với đỉnh núi Hermon là vô cùng quan trọng về mặt an ninh”.

Theo Tiếng nói Thủ đô, một nhóm hoạt động ở Syria, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã tiến xa hơn đỉnh núi này, tới tận Beqaasem, cách thủ đô Syria khoảng 25 km. Tuyên bố này hiện chưa được xác nhận độc lập. Người phát ngôn quân đội Israel tuần này phủ nhận thông tin lực lượng này đang "tiến về" Damascus.

Pháo binh Israel trên núi Hermon năm 1974. Ảnh: Getty.

Israel đã chiếm được Cao nguyên Golan, một cao nguyên chiến lược ở phía tây nam Syria, tiếp giáp với núi Hermon, trong cuộc chiến năm 1967 và đã chiếm đóng khu vực này kể từ đó. Syria đã cố gắng chiếm lại vùng lãnh thổ này trong một cuộc tấn công bất ngờ vào năm 1973 nhưng không thành công và Israel đã sáp nhập nó vào năm 1981. Việc chiếm đóng là bất hợp pháp theo luật pháp quốc tế, nhưng Mỹ đã công nhận yêu sách của Israel đối với Golan dưới thời chính quyền Donald Trump.

Israel trong nhiều thập kỷ đã nắm giữ một số sườn núi thấp hơn của núi Hermon và thậm chí còn vận hành một khu nghỉ dưỡng trượt tuyết ở đó, nhưng đỉnh núi vẫn thuộc về Syria.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu cho biết trong một video vài ngày sau khi Israel ném bom hàng trăm mục tiêu ở Syria và chiếm giữ vùng đệm phi quân sự: “Chúng tôi không có ý định can thiệp vào công việc nội bộ của Syria. Nhưng chúng tôi chắc chắn có ý định làm mọi thứ cần thiết để đảm bảo an ninh của mình”.

Đỉnh núi Hermon là một tài sản to lớn nằm dưới sự kiểm soát của Israel. Với độ cao 9.232 feet (2.814 mét), nó cao hơn bất kỳ điểm nào ở Syria hoặc Israel và chỉ đứng sau một đỉnh núi ở Lebanon.

“Đôi khi người ta nói rằng trong thời đại tên lửa, đất đai không quan trọng – điều đó đơn giản là không đúng”, ông Inbar nói.

Trong một bài báo học thuật xuất bản năm 2011, ông đã viết về nhiều lợi ích mà núi Hermon mang lại.

Cao nguyên Golan bị Israel chiếm giữ từ Syria vào năm 1967 trong Chiến tranh Sáu ngày và bị sáp nhập vào năm 1981. Ảnh: Getty.

“Nó cho phép (Israel) sử dụng giám sát điện tử sâu vào lãnh thổ Syria, mang lại cho Israel khả năng cảnh báo sớm trong trường hợp có một cuộc tấn công sắp xảy ra”, ông viết.

Vị chuyên gia cũng lập luận rằng các giải pháp thay thế công nghệ tiên tiến như giám sát trên không đơn giản là không thể so sánh được. “Ngược lại với việc lắp đặt trên núi, giám sát bằng máy bay không thể mang theo các thiết bị nặng như ăng-ten lớn và chúng có thể bị tên lửa phòng không bắn hạ”.

Đỉnh núi này chỉ cách thủ đô Damacus hơn 35 km (khoảng 22 dặm), điều đó có nghĩa là quyền kiểm soát các khu vực chân núi ở Syria - hiện cũng nằm trong tay IDF - đặt thủ đô Syria trong tầm bắn của pháo binh.

Lực lượng quân sự Israel trên núi Hermon. Ảnh: CNN.

Thủ lĩnh phe nổi dậy Syria Mohammad al-Jolani hôm 14/12 cáo buộc Israel đã vượt qua “ranh giới giao chiến” bằng các hành động của mình ở Syria, trong khi một nhóm các nước láng giềng của Israel kêu gọi nước này rút lực lượng khỏi tất cả các vùng lãnh thổ của Syria.

Sau cuộc gặp tại Aqaba với các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Ai Cập và Ủy ban châu Âu, Phó Thủ tướng Jordan Ayman Safadi đã cáo buộc Israel đang cố gắng khai thác khoảng trống quyền lực ở Syria. Ông Safadi cảnh báo rằng sự ổn định của đất nước là “trụ cột của an ninh khu vực” và nếu Israel không tôn trọng chủ quyền của Syria thì điều đó có nguy cơ “làm bùng nổ tình hình”.

Trong khi đó, Thủ tướng Netanyahu của Israel khẳng định “tay của ông đang rộng mở” với chính phủ mới ở Syria. Nhưng trong thế giới hậu ngày 7/10/2023, ông và những nhân vật có tầm ảnh hưởng về an ninh quốc gia khác đã nói rõ rằng họ (chính phủ mới ở Syria) sẽ không có bất kỳ cơ hội nào.

Chuẩn tướng đã nghỉ hưu Israel Ziv nói về các hoạt động của Israel ở Syria: “Chủ yếu đó là sự đảm bảo cho chúng tôi. Chúng tôi biết được điều gì đã xảy ra ở các quốc gia khác khi có một tổ chức khủng bố chuyên chiếm giữ thiết bị quân sự”.

Ông Netanyahu nói rằng việc chiếm đóng chỉ là tạm thời. Ông nói: “Israel sẽ không cho phép các nhóm thánh chiến lấp đầy khoảng trống đó và đe dọa cộng đồng Israel trên Cao nguyên Golan bằng các cuộc tấn công kiểu ngày 7/10”. Ông nói, tiêu chí rút quân của ông là một lực lượng Syria “đã cam kết với thỏa thuận năm 1974 được thiết lập và an ninh ở biên giới của chúng tôi được đảm bảo”.

Không rõ khi nào điều đó có thể đạt được. Ông Inbar cho biết việc quân đội Israel có rút hay không “là một quyết định chính trị. Quân đội rất muốn ở lại đó”.

Huyền Chi