Iran không lùi bước trước phương Tây

Lãnh tụ tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei trao sắc lệnh Tổng thống cho ông Masoud Pezeshkian. Ảnh: Reuters

Cởi mở, thân thiện hơn để cân bằng

Đầu tuần này, Mỹ đã thông báo trừng phạt 5 cá nhân, 7 công ty tại Trung Quốc và Iran với cáo buộc hỗ trợ các chương trình tên lửa đạn đạo và thiết bị bay không người lái (UAV) của Iran.

Theo Tuyên bố của Bộ Tài chính Mỹ, các lệnh trừng phạt này nhắm vào các cá nhân và công ty trên do liên quan đến việc mua các cấu kiện quan trọng cho các đơn vị trực thuộc Bộ Quốc phòng và Hậu cần lực lượng vũ trang Iran (MODAFL). Theo Bộ Tài chính Mỹ, các cá nhân và công ty bị trừng phạt đã tham gia mua các máy đo gia tốc và con quay hồi chuyển được sử dụng cho các hệ thống định hướng, dẫn đường và điều khiển trong chương trình chế tạo tên lửa đạn đạo cũng như UAV của MODAFL.

Cùng thời điểm tại Iran, ông Masoud Pezeshkian đã có bài phát biểu trong buổi lễ được phát trực tiếp trên truyền hình quốc gia. Vị Tổng thống thứ 9 của Iran bày tỏ cam kết bảo vệ tôn giáo chính thức, hệ thống Cộng hòa Hồi giáo Iran và hiến pháp của đất nước.

Ông Pezeshkian thường nhấn mạnh mong muốn quan hệ mang tính xây dựng với các nước phương Tây để đưa Iran thoát khỏi sự cô lập, đồng thời ủng hộ việc khôi phục Thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 (JCPOA). Ông Pezeshkian cũng khẳng định sẽ tiếp tục các nỗ lực hướng tới bình thường hóa quan hệ kinh tế với các quốc gia khác và đấu tranh chống lại các lệnh trừng phạt nhắm vào Iran.

Tân Tổng thống Iran nhiều lần nhấn mạnh cam kết đối với chính sách Đông - Tây cân bằng, giữa việc mở cửa trở lại với phương Tây và việc duy trì quan hệ ngày càng phát triển với các cường quốc ngoài phương Tây, đặc biệt là Nga và Trung Quốc.

Chia sẻ trên truyền thông quốc tế, tân Tổng thống Pezeshkian cho biết, hai quốc gia này đã luôn sát cánh bên Iran trong những thời điểm khó khăn. Iran đánh giá sâu sắc tình bạn này. Lộ trình 25 năm của Iran với Trung Quốc thể hiện một cột mốc quan trọng hướng tới việc thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện cùng có lợi và Iran mong muốn hợp tác sâu rộng hơn với Bắc Kinh trong tiến trình hướng tới một trật tự thế giới mới.

Trong khi đó, Nga là một đồng minh chiến lược và quốc gia láng giềng có giá trị của Iran và chính quyền mới ở Tehran sẽ vẫn cam kết mở rộng và tăng cường hợp tác với Moskva, cũng như tiếp tục ưu tiên hợp tác trong các khuôn khổ như Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS), Tổ chức hợp tác Thượng Hải và Liên minh kinh tế Á - Âu.

Nguyên tắc chính sách đối ngoại chỉ đạo của chính quyền mới sẽ bao gồm hợp tác phát triển khu vực, hợp tác chặt chẽ với các quốc gia láng giềng và các tổ chức khu vực để tăng cường quan hệ kinh tế, giải quyết những thách thức chung và tiến tới thiết lập một khuôn khổ đối thoại, xây dựng và phát triển niềm tin trong khu vực.

Tổng thống Pezeshkian cũng khẳng định sẽ theo đuổi chính sách nắm bắt cơ hội bằng cách tạo ra sự cân bằng trong quan hệ với tất cả các nước, phù hợp với lợi ích quốc gia, sự phát triển kinh tế cũng như yêu cầu về hòa bình, an ninh khu vực và thế giới. Ông tuyên bố hoan nghênh những nỗ lực chân thành nhằm giảm bớt căng thẳng và sẽ đáp lại một cách thiện chí.

Nói rõ hơn về những mong muốn đối ngoại của Iran, ông Pezeshkian cho biết, nước này muốn hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, Oman, Iraq, Bahrain, Kuwait, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và các tổ chức khu vực để tăng cường quan hệ kinh tế - thương mại, thúc đẩy đầu tư liên doanh, giải quyết các thách thức chung và tiến tới thiết lập một khuôn khổ khu vực để đối thoại, xây dựng lòng tin và phát triển.

Ông Pezeshkian nhìn nhận, trong thời gian qua, khu vực Trung Đông đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh, xung đột giáo phái, khủng bố và chủ nghĩa cực đoan, buôn bán ma túy, khan hiếm nước, khủng hoảng người tị nạn, suy thoái môi trường và sự can thiệp của nước ngoài.

Phát biểu trong lễ nhậm chức, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cam kết: "Việc có quan hệ bình thường với thế giới là quyền bất khả xâm phạm của Iran và tôi sẽ không khuất phục trong cuộc chiến chống lại các lệnh trừng phạt cứng rắn".

Cách tiếp cận thận trọng

Đối với mối quan hệ nhiều thăng trầm của Iran với phương Tây, Tổng thống Iran mong muốn tham gia đối thoại mang tính xây dựng để đưa mối quan hệ đi đúng hướng, dựa trên các nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.

Bên cạnh đó, ông Pezeshkian cũng nhấn mạnh rằng, người Iran là một dân tộc đáng tự hào với các quyền và phẩm giá không thể bị coi thường. Có rất nhiều lĩnh vực hợp tác mà hai bên có thể khám phá như kinh tế và công nghệ, an ninh năng lượng, các tuyến đường quá cảnh, môi trường, cũng như chống khủng bố và buôn bán ma túy, khủng hoảng người tị nạn và các lĩnh vực khác, vì lợi ích của tất cả các bên.

Bình luận về những cam kết của tân Tổng thống Iran, giới quan sát nhìn nhận, những tuyên bố này mang màu sắc rất mới mẻ, cho thấy tinh thần cởi mở nhưng cũng đầy thận trọng. Những tuyên bố, chia sẻ của tân Tổng thống Iran là rất đáng hoan nghênh, có được nhiều kỳ vọng tạo ra những luồng sinh khí mới cho quốc gia vốn đang gặp nhiều khó khăn, thách thức về kinh tế do các lệnh trừng phạt của phương Tây và vòng xoáy bạo lực tại Trung Đông. Điều này cũng tạo ra kỳ vọng Iran sẽ nâng cao vai trò, tầm ảnh hưởng của mình tại khu vực.

Giáo sư Mohammad - Kazem Sajjadpour thuộc Trường Quan hệ quốc tế của Bộ Ngoại giao Iran cho biết, chính sách đối ngoại của tân Tổng thống Pezeshkian sẽ là sự kết hợp giữa tính liên tục và thay đổi. Thông điệp của chính quyền mới cho thấy cách tiếp cận trong mối quan hệ với châu Âu của chính quyền mới là sẵn sàng cải thiện quan hệ. Song mức độ cải thiện ra sao sẽ phụ thuộc vào việc châu Âu có thể đạt được một quan điểm hợp lý và hợp tác với Iran theo một cách thống nhất hay không.

Ở góc độ khách quan, giới quan sát nhìn nhận, việc hiện thực hóa những mong muốn của vị tân Tổng thống là không hề dễ dàng. Bởi quan hệ giữa Iran với phương Tây hiện đang trong tình trạng gần như bế tắc, đặc biệt là trong bối cảnh ông Donald Trump “sáng cửa” trong cuộc đua để trở lại Nhà Trắng vào tháng 11 tới đây. Ông Trump thời cầm quyền Tổng thống Mỹ đã rút Mỹ khỏi JCPOA, gây nên nhiều sóng gió cho quan hệ giữa Iran và phương Tây.

Cùng với đó, những diễn biến bất ổn an ninh ở Trung Đông cũng sẽ tác động rất lớn đến tham vọng trong chính sách đối ngoại của Iran. Mặt khác, theo đặc thù nền chính trị ở Iran, Tổng thống không phải là người có tiếng nói cuối cùng trong các vấn đề ngoại giao.

Thanh Trúc