Iran cấm cửa Tổng Giám đốc IAEA

Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi. Ảnh: Reuters

"Chúng tôi sẽ không cho phép IAEA lắp đặt camera giám sát tại các cơ sở hạt nhân, cũng như lãnh đạo của cơ quan này sẽ bị cấm nhập cảnh Iran", Hãng thông tấn nhà nước Iran IRNA dẫn lời Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi.

Tuyên bố trên được đưa ra sau khi Iran phát hiện thông tin về các cơ sở từng được IAEA giám sát của mình xuất hiện trong các tài liệu của Israel. Theo tờ Politico ngày 28-6, Iran cáo buộc rằng các camera giám sát IAEA tại các cơ sở làm giàu uranium đã lộ "dữ liệu cơ sở hạ tầng" cho phía Israel qua các tài liệu bị rò rỉ, và những căng thẳng này không xuất hiện ngẫu nhiên. Phát ngôn viên Quốc hội Iran Hamid Reza Haji Babaei cho biết, chính phủ Tehran phát hiện rằng "chính phủ Israel" đã thu thập "dữ liệu cơ sở hạ tầng nhạy cảm" từ những camera giám sát đó. Vì vậy, Iran quyết định không chỉ đình chỉ quyền truy cập thanh tra mà còn tháo gỡ hoàn toàn các thiết bị giám sát để giữ an toàn thông tin nội bộ. Iran tin rằng các camera IAEA ở các cơ sở làm giàu uranium không chỉ giám sát an toàn mà còn thu thập dữ liệu hạ tầng thiết yếu như sơ đồ bố trí máy ly tâm, lối đi, các hệ thống kiểm soát… và thông tin này đã lọt vào tay Tel Aviv. Chính vì vậy, Tehran nghi ngờ mục đích gián điệp thực sự của việc giám sát, cho rằng IAEA không còn giữ vai trò trung lập. Do đó, Iran đã tháo camera và cấm vào thăm cơ sở, với lý do bảo vệ bí mật quốc gia.

Đây là động thái mới nhất của Tehran trong bối cảnh căng thẳng ngày càng tăng giữa nước này và cơ quan giám sát hạt nhân của Liên hợp quốc, liên quan đến quyền được tiếp cận và giám sát các cơ sở hạt nhân của Iran, sau các cuộc đối đầu quân sự gần đây của Iran với Israel và Mỹ. Động thái này cũng là diễn biến tiếp nối việc Quốc hội Iran hôm 25-6 đã thông qua luật đình chỉ việc hợp tác với IAEA. Hãng thông tấn Mehr của Iran dẫn lời Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi cho biết hôm 27-6, rằng ông Rafael Grossi đã trực tiếp mở đường cho việc thông qua một nghị quyết mang động cơ chính trị chống lại Iran tại Hội đồng Thống đốc của IAEA, đồng thời tạo điều kiện cho các cuộc tấn công bất hợp pháp của Israel và Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran. Theo ông Araqchi, trái với nghĩa vụ của mình, Tổng Giám đốc IAEA đã từ chối lên án những hành vi vi phạm trắng trợn các quy định về bảo đảm an toàn hạt nhân và Điều lệ của Cơ quan này. IAEA và ông Rafael Grossi hoàn toàn phải chịu trách nhiệm về tình huống tồi tệ này. Ngoại trưởng Iran cho rằng, việc ông Rafael Grossi khăng khăng muốn thanh sát các cơ sở hạt nhân Iran từng bị Israel và Mỹ tấn công dưới danh nghĩa giám sát bảo đảm an toàn là điều vô lý và và có thể xuất phát từ ý đồ xấu. Ông Araqchi khẳng định Iran có quyền thực hiện mọi hành động cần thiết để bảo vệ lợi ích, người dân và chủ quyền của mình.

Trong khi đó, cùng ngày, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi dự đoán Iran có khả năng sẽ bắt đầu sản xuất uranium làm giàu "trong vài tháng nữa", bất chấp thiệt hại sau các đòn không kích của Mỹ và Israel. Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CBS News phát sóng ngày 28-6, ông Grossi cho rằng khoảng 400 kg uranium đã được làm giàu lên tới 60%, nhưng hiện IAEA không xác định được vị trí: một phần có thể đã bị phá hủy, phần khác "được di chuyển trước các cuộc tấn công".

Trước đó, Trong "cuộc chiến 12 ngày" bắt đầu hôm 13-6, Israel đã phát động chiến dịch oanh tạc các địa điểm hạt nhân và quân sự của Iran nhằm ngăn chặn Tehran phát triển vũ khí hạt nhân. Đến ngày 22-6, Mỹ đã thực hiện chiến dịch không kích nhằm vào các cơ sở hạt nhân Fordow, Natanz và Isfahan. Cho đến nay thông tin về thiệt hại của các cơ sở hạt nhân Iran do các bên đưa ra có nhiều mâu thuẫn. Ngoại trưởng Iran Araghchi tuyên bố mức độ thiệt hại đối với các địa điểm hạt nhân là "nghiêm trọng", nhưng không cung cấp chi tiết. Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định chương trình hạt nhân của Iran đã bị chậm lại "hàng thập kỷ". Sự đối lập giữa tuyên bố chính thức và tài liệu tình báo đã tạo nên làn sóng hoài nghi trên trường quốc tế và khiến các cuộc đàm phán sắp tới giữa Iran và Mỹ trở nên cực kỳ phức tạp.

Việc Iran đóng cửa mọi khung giám sát của IAEA và kế hoạch tái khởi động chương trình làm giàu uranium trong ngắn hạn cho thấy căng thẳng quốc tế về vấn đề hạt nhân Tehran được dự báo sẽ tiếp tục leo thang. Đây là dấu mốc mới trong quan hệ quốc tế, mở ra một chương đầy bất định về sự đối đầu giữa quyền tự chủ hạt nhân, năng lực giám sát toàn cầu và nguy cơ phổ biến hạt nhân.

AN BÌNH

Iran lập nhóm pháp lý theo đuổi vụ kiện về cuộc chiến 12 ngày

Hãng thông tấn IRNA của Iran ngày 28-6 đưa tin nước này đã công bố việc thành lập một nhóm công tác đặc biệt để theo đuổi các vụ kiện liên quan đến cuộc chiến kéo dài 12 ngày giữa Iran và Israel tại các diễn đàn quốc tế.

Ông Majid Ansari - thành viên Hội đồng khẩn cấp Phân định lợi ích quốc gia và hiện giữ chức Phó Tổng thống phụ trách các vấn đề pháp lý, cho biết nhóm công tác sẽ bao gồm các học giả và chuyên gia pháp lý hàng đầu. Mục tiêu của nhóm là đánh giá toàn diện các hành động quân sự khiến nhiều quan chức cấp cao, nhà khoa học và dân thường Iran thiệt mạng, cũng như các hành vi vi phạm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Iran. Nhóm sẽ tập trung xem xét các khía cạnh pháp lý của những hành vi mà ông mô tả là "hành động gây hấn rõ ràng" của Israel đối với Iran. Trong tuyên bố, ông Ansari cũng kêu gọi cần ghi chép có hệ thống các hành vi bị cáo buộc là tội ác chiến tranh, đồng thời khẳng định Chính phủ Iran sẽ sử dụng mọi cơ chế pháp lý hiện có để bảo vệ quyền lợi của người dân nước này. Theo ông Ansari, nhóm công tác sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan khác để điều tra các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở hạt nhân của Iran. Bên cạnh đó, các cuộc tấn công vào hạ tầng dân sự như nhà dân, trường học, bệnh viện, cơ quan truyền thông và các dịch vụ công cộng cũng thuộc diện điều tra.